Börn og menning - 01.09.2000, Blaðsíða 4

BÖRN oc MENN|N6
Á góðu róli
Kæru lesendur
Nú er um það bil ár síðan Börn og menning barst
ykkur síðast í hendur og vonum við sannarlega að þið
hafið verið orðin langeyg eftir þessu blaði. Ekki er
ástæða til að eyða mörgum línum í afsakanir en til stóð að
breyta útgáfutíma blaðsins á þann veg að haustblaðið
kæmi í byrjun október og vorblaðið í byrjun apríl. Þarf
ekki að orðlengja að fyrirætlunin stóðst ekki að þessu
sinni en við stefnum samt ótrauðar að sama marki.
Efni þessa blaðs er bæði mikið og fjölbreytt og má
segja að það sýni svart á hvítu hve öflug starfsemi fé-
lagsins okkar hefur verið á liðnu ári. Er þá ekki einungis
verið að vísa til IBBY-frétta heldur þess að margar af
þeim ágætu greinum sem þið njótið nú að lesa voru upp-
haflega fluttar í formi fyrirlestra á samkomum sem
Börn og bækur hefur staðið fyrir ásamt öðmm.
Þetta á til dæmis við um geysifróðlega grein Önnu
Heiðu Pálsdóttur um norræna goðafræði í íslenskum
bamabókum. Þar veltir hún fyrir sér hvers vegna ís-
lenskir bamabókahöfundar hafa ekki nýtt norræna goð-
sagnaefnið meira en raun ber vitni. Grein Sölva Sveins-
sonar um nauðsyn þess að fóðra böm á ævintýmm var
sömuleiðis erindi flutt á síðustu Gerðubergsráðstefhu
sem og grein Asgríms Sverrissonar kvikmyndagerðar-
manns. Ásgrímur fjallar um þann sagnamiðil sem mörg
nútímaböm þekkja best, þ.e. myndmiðilinn. Eins og
flestir vita hefur þessi miðill verið gagnrýndur fyrir að
hafa óæskileg áhrif á ungar og ómótaðar sálir og jafnvel
talinn vera orsakavaldur að voðaverkum sem framin
hafa verið af bömum. Ásgrímur hefúr vantrú á uppeldis-
aðferðum sem felast í því að veita bömum aðeins aðgang
að bjartri og fallegri sýn á tilveruna. Hann telur að við
uppalendur „þurfúm líka að gefa bömum kost á að
synda yfir djúpu laugina án sundkútsins, glíma sjálf við
bæði innri og ytri vanda án þess að horfa stöðugt yfir
öxlina á þeim“. Vilborg Dagbjartsdóttir tekur í sama
streng þegar hún segir að ævintýri geti ekki spillt börn-
um þrátt fyrir allan ljótleikann og illskuna sem í þeim
er. Böm vilji fá að reyna á þanþol sitt og þeim fínnist
spennandi að verða hrædd og þjálfa sig í að sigrast á ótt-
anum. Sölvi Sveinsson varpar fram þeirri hugmynd að
ævintýri sem lýsa ýmsum vættum; skrímslum, draugum
og útilegumönnum hafi haft það hlutverk að marka
bömum leikvöll. Hugsanlegt sé að hættur í umhverfinu
hafi verið persónugerðar á þennan hátt á tímum þegar
fólk átti þess ekki kost að gæta bamanna stöðugt, eða
ráða til þess fóstmr eða dagmömmur. Segja má að þessi
sjónarmið leggi áherslu á óbeint uppeldislegt hlutverk
sagnanna og í þeim felist trú á að þær hjálpi bömum að
komast til þroska. En sögur sem skrifaðar eru íyrir ungt
fólk geta líka haft niðurbrjótandi áhrif ef marka má orð
Andra Snæs Magnasonar. Hann heldur því fram í
hressilegri grein sinni að „Únglingabækur“ (með stóra
Ú-i) hafi fyllt hann sjálfan og marga af hans kynslóð
minnimáttarkennd og ranghugmyndum um unglings-
árin og þannig beinlínis valdið skaða.
I blaðinu koma einnig fram andstæð sjónarmið um
nauðsyn þess að lesa mikið fýrir böm og hvetja þau til að
lesa af kappi. Ana Maria Machado, handhafi H. C.
Andersen verðlaunanna í ár er þeirrar skoðunar að lestur
hafi ekki gildi í sjálfu sér heldur skipti gildi þess sem
lesið er öllu máli. Þórarinn Eldjám heldur því hins
vegar ffarn að magnið skipti mestu en gæðin geti svo
komið síðar ef verkast vill. Þetta er sígilt umræðuefni og
ekki ólíklegt að margir séu sammála Þórami nú þegar
mælst hefúr að æ færri íslensk ungmenni lesi að stað-
aldri. Þrátt fyrir þessa staðreynd heyrist fólk sem starfar
við ýmsar greinar bókmennta oft lýsa yfír bjartsýni á
framtíð bókarinnar og við getum hiklaust haldið því
fram að íslenskar bamabókmenntir séu á góðu róli um
þessar mundir. Við eigum nú nokkra fýrirtaks rithöf-
unda sem skrifa að staðaldri fýrir ungt fólk og hafa það
að aðalstarfi. Við slíkar aðstæður má vænta þess að skrifuð
séu úrvalsverk fyrir bömin og um það era einmitt
dæmi. Við sem vinnum að því að bæta hag bamabók-
menntanna þreytumst líklega seint á því að gleðjast yfir
að Blái hnötturinn skyldi hljóta íslensku bókmennta-
verðlaunin á árinu sem er að líða. Og við sem sitjum í
stjóm Barna og bóka og vinnum að því að kynna ís-
lenskar bamabækur á erlendum vettvangi glöddumst
mikið þegar við fféttum fyrir nokkram dögum að Blái
hnötturinn sem við tilnefndum til Janusz Korczak verð-
launanna skyldi bera sigur úr býtum. Til þessara verð-
launa era tilnefndar framúrskarandi bækur ffá öllum að-
ildarlöndum IBBY-samtakanna sem eru rúmlega sextíu
að tölu. Finnst okkur við hafa fengið staðfestingu á því að
starf okkar beri góðan árangur og ekki síður að íslenskar
bamabókmenntir standist fyllilega samanburð við bama-
bækur annarra þjóða.
Ritnefnd
2