Börn og menning - 01.09.2000, Page 33

BÖRN OC /v\ENN|N6
Úlfhildur Dagsdóttir:
Myndasögur fýrir alla,
börn, konur og kalla
Almáttugur minn! hugsaði ég með mér eins og kona í skáldsöguþarsem ég horfði á örsmáan
snáða standa með myndasöguna Transmetropolitan í höndunum og skoða með hrifningu
myndir sem ég vissi gjörla að voru tæplega við hans hæfi.
Móðirin stóð við hlið hans og skimaði áhugalaus yfir
myndasögubækumar í kringum sig og gerði greinilega
alls ekki ráð fyrir að í þessu formi gæti leynst neitt sem
varasamt væri bömum; teiknimyndasögur em jú bama-
efni, ekki satt?
Hreint ekki. Myndasagan í dag einskorðast langt því
frá við bamaefni, hafí hún einhvemtíma gert það.
Myndasagan er ákaflega fjölbreytt form, sem rúmar
jafnt raunsæislegar skáldsögur sem fantasíur, dmnga-
legar glæpasögur og glampandi ofúrhetjur, frumlegar
framtíðarsögur og ævintýri fyrir böm. Ég hef áður talað
um þá fordóma gagnvart sjónrænu efni sem leiða til
þess að myndasagan er flokkuð einhliða sem bamaefni:
mynd=einfalt=bamaefni en nú finnst mér ástæða til að
ítreka að myndasögur eru alls ekki alltaf við bama hæfi.
Ég endurtek: Myndasögur em ekki bara fyrir börn og
sumar þeirra em ekki ætlaðar bömum, frekar en skáld-
sögur fyrir fúllorðna em ekki ætlaðar bömum.
Þegar hér er komið sögu er ég farin að minna ansi
rækilega á kunnuglega siðgæðisumræðu sem löngum
hefúr loðað við myndasögur og náði líklega hápunkti á
sjötta áratugnum. Þá hófu siðapostular í líki geðlæknis-
ins Fredric Werthams gífúrlega áróðursherferð gegn
myndasögum og var sérstaklega uppsigað við ofúr-
hetjuparið Batman og Robin, sem þeim fannst bera
merki siðspillingar og vera vond fyrirmynd fyrir unga
drengi, það er að þeir vom alltaf saman tveir, ungur
maður sem er alltaf í félagsskap eldri manns...
Að mati Werthrams vom myndasögur samfélags-
legur sjúkdómur og gott ef svipaðar raddir heyrðust ekki
hér á klakanum fyrir svona hálfúm öðmm áratug: alla-
vega hafa myndasögur hérlendis verið fordæmdar af
uppalendum sem óhollar (of einfaldar) og varhugaverð-
ar (of mikið af myndum, og myndir em hættulegar).
Og nú ætla ég, myndasögubaráttuhetjan sjálf, að taka
þátt í þessari gagnrýni - eða hvað?
Kringumstæðumar þegar mín innri upphrópun (sjá
byrjun) átti sér stað vom þær að ég var stödd í nýrri
myndasögudeild Borgarbókasafnsins, sem staðsett er í
nýja Aðalsafninu á Tryggvagötu. Sú eðla stofiiun hafði
tekið þá ákvörðun fyrir margt löngu að stofna þyrfti sér-
staka myndasögudeild í nýja húsinu, enda nyti þetta
bókmenntaform orðið slíkra vinsælda að ekki mætti
ganga framhjá því. Slíkar deildir þekkjast í norrænum
bókasöfnum en hér á landi hafa myndasögur verið á
flækingi milli bamaefnis og einskismannslands. Og
þarsem ég stóð þama og horfði á snáðann með Trans-
metropolitan uppgötvaði ég að fólk (foreldrar/fúllorðnir)
veit ekkert um myndasögur og kunna ekki að umgang-
ast þetta efni; þetta bókmennta- og myndlistarform á
sér hvorki sögu hér né hefð, heldur ber einungis með sér
ótrúlegan farangur af fordómum - til dæmis þá að
myndefni sé bara fyrir böm.
Því er hin nýja myndasögudeild bókasafnsins sér-
lega þörf með tilliti til þess að á undanfómum áratug
hafa komið fram rithöfúndar og teiknarar í Bretlandi og
Bandaríkjunum sem hafa verið að gerbreyta myndasög-
unni eins og flestir þekkja hana, færa hana úr litríka
ofurhetjuhamnum og nær ‘alvarlegri’ bókmenntum,
bæði hvað varðar eftii, efnistök og myndmál. Þannig má
segja að enskumælandi hefðin hafi verið að færa sig nær
þeirri evrópsku sem er að miklu leyti ætluð fúllorðnum.
31