Börn og menning - 01.09.2000, Side 35

BÖRN OC /v\EN|N|N6
myrkara og alvarlegra, bættu inn vangaveltum um stöðu
ofurhetjunnar, fyrir hvað stendur hún og hvert er hlut-
verk hennar? Það er óhætt að segja að ofurhetjusögur
eins og X-Men hafi verið áhrifavaldar þessarar hugsunar
og rutt brautina fyrir flóknari og margræðari ofurhetju-
sögur, sem eru þá ekki lengur sérstaklega við bama
hæfi, heldur ætlaðar stálpuðum unglingum og fullorðnum.
Það er því ekki sama lengur ofurhetja og ofurhetja.
Transmetropolitan
Warren Ellis er einn af þeim myndasöguhöfundum
sem átt hefur mikinn þátt í að þroska bandarísku
myndasöguna. Þessi þroski kemur skemmtilegast fram
í sögusyrpunni Transmetropolitan, sem er framtíðarsaga
af blaðamanninum Spider Jemsalem. Ellis notar vísinda-
skáldskap sem leið til að deila á samtímann og þannig er
framtíðin sem við sjáum í Transmetropolitan ýkt mynd
af því sem við þekkjum í nútímaþjóðfélagi. Spider er,
líkt og Tinni, blaðamaður með köllun. Hann vill frnna
sannleikann og opinbera almenningi hann. Spider gæti
verið svar Warrens við ofurhetjunni. Reyndar er það eftir-
tektarvert hvað margar hetjur em blaðamenn, bæði
Súperman (Clark Kent) og Peter Parker (Kóngulóar-
maðurinn) em blaðamenn. En þar endar samlíkingin,
því Transmetropolitan á fátt eitt sameiginlegt með
heimi ofúrhetja þessara og enn minna sameiginlegt með
Tinna. Sögumar em ögrandi, grófar og ákaflega ófagrar.
Warren gengur viljandi of langt með því að birta okkur
hetju sem er eins óhetjuleg og hugsast getur, andstæða
Tinna og ofurhetjanna að því leyti að honum er ekkert
heilagt, hann drekkur og tekur eiturlyf, eltist við kven-
fólk og hikar ekki við að beita ofbeldi ef honum svo líkar
- og ef hann getur, en líkt og Tinni er Spider hálfgerður
væskill.
Myndmál þessara bandarísku sagna er líka ólíkt
hinu hreina og beina evrópska en þar er römmunum oft
raðað upp á óvenjulegan hátt og þeim snúið á alla kanta
og því getur Transmetropolitan reynst óaðgengileg lesn-
ing óvönum.
Nausicaá
Sagan af Navsíku er ekki grísk eins og nafnið gefur
til kynna, heldur japönsk. Þetta er umhverfisvænt fram-
tíðarævintýri sem segir frá prinsessunni Navsíku og bar-
áttu hennar við að vemda jörðina sem hefur að meira eða
minna leyti verið lögð í eyði eða gerð óbyggileg vegna
langvarandi misnotkunar mannanna. Navsíka er nátt-
úmbam sem er í tengslum við jörðina og þau skrímsli
sem hana byggja í kjölfar eyðingarinnar.
Sami höfundur, Hayao Miyazaki, sendi nýlega frá
sér teiknimynd byggða á eigin sögu, sem einnig lýsti
ævintýralegri umhverfísvemd, Prinsessa Mononoke.
Það er erfitt að halda því fram að þessar japönsku ævin-
týrasögur séu ekki við hæfi bama, þó vissulega birti
þær aðra og öllu margræðari mynd af náttúm og náttúm-
öflum en Disney-myndir. Hinsvegar er myndmál
japönsku myndasögunnar mjög ólíkt bæði því evrópska
og bandaríska og gæti reynst bömum jafnt sem full-
orðnum ijötur um fót. En sögumar em ægifallegar: bæði
hvað varðar efni og myndir.
Af öðmm gerólíkum sögum má nefna hinn myrka
Sandman Neil Gaimans, sem er ævintýrasaga/fantasía
ætluð fullorðnum og segir frá drottni draumanna og
ævintýmm hans, mögnuð saga í tíu bindum, full af skot-
um á Freud. Bone Jeff Smiths hinsvegar, ætti að henta
bömum og unglingum ágætlega jafnt sem fúllorðnum
en þetta er dásamlegt ævintýri/fantasía, sem segir frá
smávemm sem bera ættamafnið Bone og ævintýmm
þeirra með mennsku fólki í dularfullum dal.
Vonandi nægir þessi stutta upptalning til að sýna
framá að myndasögur em margar og margbrotnar og
margvíslegar. Myndasagan er jafn fjölbreytt bók-
menntaform og skáldsagan og líkt og skáldsagan flokk-
ast hún bæði í bamabækur og fullorðinsefni.
Greinarhöfundur er bóbnenntafrœðingur.
33