Börn og menning - 01.09.2013, Qupperneq 17

Kynjapróf í myndheimum
17
Súffragettan Bravura sækir
Gaulverja heim í La Rose et le
Glaive eftir Albert Uderzo (1991).
Konurnar í þorpinu sauma sér
buxur og kjósa Aðalbjörgu,
eiginkonu Aðalriks, höfðingja
þorpsins. Karlmennirnir flýja allir
út í skóg. I lok bókarinnar klæða
konurnar sig aftur í kjólana og
karlmennirnir snúa heim.
gefin loforð og skapi fleiri kvenpersónur í
Strumpaþorpi.
í þorpi hinsgallvaska Ástríkserstaða kvenna
lítið betri. Fyrsta bókin um Ástrík og félaga
hans eftir frönsku myndasöguhöfundana
Réné Goscinny og Albert Uderzo kom út
1959 og hafa bækur í flokknum komið
út samfleytt allar götur síðan, sú nýjasta á
þessu ári.
Hvorkí meira né minna en fjórar konur
búa í þorpinu hans Ástríks, allar harðgiftar.
Ein þeirra, eiginkona ríkisbubbans í þorpinu,
er undurfögur, með þrýstnar varir og fagran
barm, á meðan hinar þrjár eru lágvaxnar,
gamlar skruggur og í þokkabót eru þær allar
þrjár teiknaðar nokkurn veginn eins. Enginn
sérstakur vinskapur ríkir meðal kvennanna.
Þrátt fyrir að allar séu þær háttsettar í
þorpinu, enda giftar mikilvægustu og ríkustu
körlunum, eru þær í stöðugri keppni hver við
aðra. Þrjár þeirra, kona höfðingjans, kona
smiðsins og kona fisksalans, rífast stanslaust,
á meðan hávaxna, glæsilega konan sem er
gift ríka gamla kallinum er fýld og dramblát.
Eiginkonurnar fjórar koma helst við
sögu þegar þær valda uppnámi og
innanbæjardeilum. Þær eru aðeíns teiknaðar
ánægðar í lok bókanna, þegar þær bera
villibráð á langborð fyrir alla karlmennina
' þorpinu. Kvenpersónurnar hafa hver um
sig formleg völd í þorpinu sem markast af
samfélagslegri stöðu þeirra en með því að
smætta samskipti kvennanna niður í ósætti
°9 hfrildi draga Goscinny og Uderzo úr krafti
þeirra og vægi í söguþræðinum.
Sögurnar um Ástrík gallvaska voru í miklu
uppáhaldi hjá mér á æskuárunum. Ástríkur
er margslungin sögupersóna, með fjölbreytta
eiginleika og jafnvel veikleika. Þegar ég las
bækurnar tengdi ég sjálfa mig við Ástrík
og setti mig í hans hlutverk. Ástríkur var
vinamargur, vinalegur, úrræðagóður
og skemmtilegur og þó að hann væri
skeggjaður eldri maður setti ég mig í hans
spor umfram allra annarra í sögunni. Ég
ímyndaði mér bókstaflega að ég væri hann.
Það er afskaplega leiðinlegt að í sögunum
um Ástrík fann ég engar konur sem gátu
verið mér fyrirmynd.
Mikilvægt að kennarar rýni í
myndmál út frá kynjasjónarmiðum
Ég hef kennt myndasögu- og hreyfimyndagerð
við Myndlistaskóla Reykjavíkur í nokkur ár og
ég hef ávallt lagt áherslu á það að nemendur
mínir velti fyrir sér stöðu kynjanna í verkum
sínum, að þeir velti fyrir sér hvernig þeir
teikna kvenpersónur og hvernig þeir teikna
karlpersónur. Oftar en ekki er það í fyrsta
skipti sem nemendurnir hafa þurft að fara
í naflaskoðun, að velta fyrir sér hvernig þeir
kjósa að sýna karla og konur í verkum sínum.
Mikilvægt er að kennarar í myndlist leggi
mun meiri áherslu á kynjaímyndir en þeir
gera í dag, að nemendur séu meðvitaðir um
framlag sitt til flóru myndefnisins sem fer út
í samfélagið.
Það er ekki gott fyrir börn og unglinga
að alast upp I umhverfi þar sem langflestar
sögupersónur eru karlkyns, í umhverfi þar
sem konurnar sem við sjáum og lesum um
eru flatar og einsleitar sögupersónur sem
oftar en ekki eru kynþokkafullar. Og það er
heldur ekki gott að kvenfyrirmyndirnar séu
þrasgjarnar, valdi samfélagslegum glundroða
og séu aldrei, aldrei vinkonur. Staða kvenna
í teiknimyndasöguheiminum fer batnandi
með hverju árinu sem líður en þó er langt f
land þar til teiknimyndasögur sýni lesendum
sterkar fyrirmyndir.
Höfundur er hreyfimyndageröamaöur og
nemi í kennslufræði
Heimildaskrá
Bechdel, Alison. Dykes to Watch Out For.
www.dvkestowatchoutfor.com.
Peyo. The Smurfette. Þýðandi Joe Johnson.
New York: Papercutz. 2011.
Simone, Gail. Women in Refrigerators. http://
www.lbv3.com/wir.
Uderzo, Albert. La rose et le glaive. París:
Albert René. 2001.
Willingham, Bill. Fables: Legends in Exile.
New York: DC Comics. 2002.