Rit Mógilsár - 2015, Blaðsíða 13

Rit Mógilsár 33/2015 13
getur leitt af sér frostlyftingu í moldarjarðvegi og
þurrk- og svarfskemmdir á sendnum svæðum.
Gróin svæði eru að öðru óbreyttu frjórri en
minna gróin svæði. Gróðurþekjan gefur líka
góða sjónræna mynd af svæðinu sem á að lýsa.
5. Halli
Meðalhalli er skráður í eftirfarandi 5 flokka:
0. Flatlendi: 0­5% halli (0­3°)
1. Hallandi: 5­20% halli (3­11°)
2. Bratt: 20­33% halli (11­19°)
3. Snarbratt: meira en 33% halli (>19°)
Fyrstu tvö sumur skógræktarkortagerðar 1986
og 1987 var notaður annar skali (kvarði) fyrir
hallaflokkana. Það var gráðuskali þar sem flatlendi
var skilgreint sem 0-5° halli (samsvarar 0-9%
halla), hallandi sem 5-15° (9-27%), bratt sem 15-
30° (27-58%). Núverandi skali er að hluta byggður
á norskri rannsókn þar sem talið var að land með
meiri halla en 33% væri að jafnaði ófært fyrir
sérbyggðar skógardráttarvélar (Ivar Samset 1975).
Hallinn segir þannig til um hve aðgengilegt landið
er fyrir fólk og farartæki en einnig hvort búast má
við frostskemmdum vegna næturfrosts. Hallinn
er oftast mældur með sérstökum hallamælum
(t.d. Suunto) þar sem gefinn er upp skali bæði
fyrir gráður og prósentur eins og í töflunni hér
fyrir ofan. Hægt er með nákvæmum og góðum
stafrænum hæðarlínukortum að útbúa sérstakt
hallakort og yrði slík greining nákvæmari en
mæling og sjónrænt mat á skógræktarreitum á
vettvangi. Hún veltur samt á að yfirborðsgögn
séu til og aðgengileg.
6. Hallaátt
Hallaátt er skráð í eftirfarandi flokka (sem
samsvara átta höfuðáttum áttavitans):
N. Norður
S. Suður
NV. Norðvestur
SA. Suðaustur
V. Vestur
A. Austur
SV. Suðvestur
NA. Norðaustur
Hér er lagt til að bæta við flokkum sem lýsa landi
þegar hallaátt er ekki einkennandi:
F. Flatt
A. Ás/hóll
D. Dalbotn/dæld
Það verður þá í samræmi við gildin fyrir
sambærilega breytu sem notuð er í
landsskógarúttekt. Hallaáttin er mæld með
áttavita. Hallaáttin gefur til kynna hvernig landið
er mótað sem er verið að vinna með, fyrir hvaða
vindáttum er skjól o.s.frv. Eins og með hallann
er hægt með nákvæmum og góðum stafrænum
hæðarlínukortum að sýna hallaátt greinilega
á korti og að útbúa sérstakt hallaáttarkort sem
yrði nákvæmara en matið á skógræktarreitum
á vettvangi. Það veltur samt á að yfirborðsgögn
séu til og aðgengileg.
7. Jarðvegsdýpt
Hér er lagt til að skrá jarðvegsdýpt í fimm
flokka í stað þriggja:
0. Örgrunnur jarðvegur:
Jarðvegur grynnri en 5 sm.
1. Grunnur jarðvegur:
Jarðvegsdýpt á bilinu 5­25 sm.
2. Meðaldjúpur jarðvegur:
Jarðvegsdýpt á bilinu 25­50 sm.
3. Djúpur jarðvegur:
Jarðvegur á bilinu 50­100 sm.
4. Mjög djúpur jarðvegur:
Jarðvegur dýpri en 100 sm.
Jarðvegsþykkt er ein af mikilvægustu breytunum
við að meta grósku eða frjósemi lands og í
framhaldi af því val á trjátegund. Jarðvegsþykktin
hefur verið mæld með járnprjóni sem búinn er til
úr u.þ.b. 1 sm rúndjárni sem soðið er á handfang
og markaður á 10 sm skali. Járnið er 1,13 m á
lengd sem gefur 4 m2 radíus og því hægt að
nota það til að telja plöntur á 4 m2 hringflötum.
Bætt er við flokki 0 fyrir jarðvegsþykkt undir 5
sm og flokki sem er meira en 100 sm. Þetta er
í samræmi við reynslu þeirra sem hafa verið að
vinna við grunnkortagerð og skógræktaráætlanir.
Mjög grunnur jarðvegur lýsir landi sem er
enn rýrara en land með grunnum jarðvegi. Ef
undirgrunnur landsins er að auki klöpp er næsta
víst að gróðursetning kemur ekki til greina. Enn
mikilvægara er að taka upp þennan flokk því að
búið er að fella út grasanýgræður sem eru oft á
mjög jarðvegsgrunnu landi. Flokki nr. 4 er bætt
við til þess að gæta samræmis við sama mat í
landsskógarúttekt. Flokkurinn er oftast lýsing á
módýpt á framræstu votlendi.