Morgunblaðið - 02.01.2021, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. JANÚAR 2021
STOFNAÐ 1956
Glæsileg íslensk
hönnun og smíði
á skrifstofuna
Bæjarlind 8–10
201 Kópavogur
Sími 510 7300
www.ag.is
ag@ag.is
Fyrir Á. Guðmundsson starfa íslenskir, vel menntaðir
arkitektar sem hafa þróað húsgögn og hönnunargripi
sem skapa notalegt andrúmsloft. Hver hlutur ber einkenni
klassískrar hönnunar en er einnig fallegur smíðisgripur sem
er þægilegt að nota og sómir sér vel á skrifstofunni.
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Við fyrstu sýn skýtur það skökku við
að þrátt fyrir erfiðleika í atvinnulífinu
og mikla óvissu á vinnumarkaði hefur
verð íbúðarhúsnæðis hækkað nokkuð
ört á árinu. Á sama tíma hefur verð á
atvinnuhúsnæði farið lækkandi og
margt sem bendir til vaxandi offram-
boðs á atvinnuhúsnæði af ýmsu tagi á
meðan mikil uppsöfnuð þörf er fyrir
íbúðarhúsnæði og
lítið af nýju hús-
næði á leið á mark-
aðinn.
Þetta segir Páll
Pálsson fasteigna-
og fyrirtækjasali
en hann telur helst
mega skýra
verðþróun íbúðar-
húsnæðis með
lækkandi stýri-
vöxtum. Töluverð
hreyfing var á markaðinum árið 2020
að nokkrum mánuðum undanskildum:
„Árið byrjaði vel en í mars fór allt í
flækju og var salan í apríl 54% minni
en í sama mánuði árið á undan. Síðan
hóf markaðurinn að rísa á ný og haust-
ið gekk mjög vel svo að á seinni helm-
ingi ársins komu mánuðir þar sem
seldust meira en þúsund eignir en í
dæmigerðum mánuði má reikna með
sex til sjö hundruð seldum eignum.
Heilt á litið var salan á íbúðamarkaði
um 9-10% meiri en í fyrra.“
Frá janúar til og með nóvember
hækkaði fermetraverð fasteigna í fjöl-
býli um u.þ.b. 4% en 5,7% í sérbýli. Til
samanburðar var hækkunin um 2,4%
árið 2019 og 4,6% árið þar á undan. Ár-
ið 2017 nam árshækkunin 10,5% og
mátti einkum skýra með grósku í
ferðaþjónustu og eftirspurn eftir íbúð-
um til útleigu til ferðamanna. Ef
höfuðborgarsvæðið er tekið út fyrir
sviga nam heildarhækkunin þar um
7-8% á árinu 2020.
Lágir vextir freista
Segir Páll helstu skýringuna á
hækkun þessa árs að vextir fast-
eignalána eru með lægasta móti.
Neytendur láti það því ekki stoppa
sig þótt fasteignaverð leiti upp á við
enda bæti fimm eða tíu milljónum
hærra kaupverð ekki miklu við mán-
aðarlegar afborganir á láni sem greitt
er upp á fjórum áratugum. Þá er auð-
veldara fyrir fólk að láta það eftir sér
að fara í nýrra, stærra eða veglegra
húsnæði þegar vextir eru lágir. Er þó
vert að hafa gætur á þessari þróun
því meirihluti kaupenda velur óverð-
tryggð lán með breytilegum vöxtum
og getur reiknað með æ þyngri
greiðslubyrði þegar stýrivextir
hækka.
Alla jafna hefði mátt vænta þess að
mikið atvinnuleysi myndi kæla fast-
eignamarkaðinn en Páll segir mæl-
ingar sýna að það hafi einkum verið
fólk í neðri þrepum launastigans sem
hafi misst vinnuna s.s. vegna örðug-
leika ferðaþjónustufyrirtækja, veit-
inga- og skemmtistaða. „Þetta er
hópur sem er líklegri til að vera á
leigumarkaði frekar en að eiga fast-
eign enda höfum við séð leiguverð
lækka um rösklega 1% á árinu.“
Það á líka þátt í hækkun fasteigna-
verðs á þessu ári að framboð hefur
ekki haldið í við eftirspurn en und-
anfarin misseri hafa margir varað við
að samdráttur væri í nýframkvæmd-
um, m.a. vegna vaxandi erfiðleika
verktaka við að fá fyrirgreiðslu hjá
bönkunum. „Á sama tíma erum við að
sjá eftirspurn aukast og sést m.a. á
aðsóknartölum fasteignavefs Mbl.is.
Aldrei hafa heimsóknir á vefinn farið
yfir 25.000 á viku fyrr en á þessu ári
þegar komu vikur með yfir 26.000 og
jafnvel meira en 27.000 heimsóknum.
Fjarvinna breytir markaðinum
Kórónuveirufaraldurinn kann að
marka tímamót á atvinnuhúsnæðis-
markaði og útlit fyrir mikið offramboð
á komandi árum. Páll nefnir að vegna
flutninga opinberra stofnana og stór-
fyrirtækja megi reikna með að 40-
60.000 fermetrar skrifstofurýmis losni
miðsvæðis í Reykjavík á næstu miss-
erum og árum. Við það bætist versl-
unarhúsnæði sem stendur tómt eða
vannýtt bæði vegna fækkunar ferða-
manna og færslu verslunar yfir á netið.
Þá hefur því verið spáð að með góðri
reynslu vinnustaða af fjarvinnu í far-
aldrinum muni skrifstofufyrirtæki sjá
sér leik á borði og láta sér nægja langt-
um minna skrifstofuhúsnæði. Reikn-
ast Páli til að frá júlí 2019 til mars 2020
hafi atvinnuhúsnæði lækkað í verði um
rösklega 20%. Leiguverð hefur lækkað
sömuleiðis og eru t.d. margar verslanir
með veltutengda leigusamninga og
hafa leigusalar þeirra þurft að taka á
sig miklar lækkanir í faraldrinum.
Sveitarfélögin hafa brugðist
Þótt það kæti eigendur íbúðarhús-
næðis að verð fari hækkandi segir Páll
að um leið verði erfiðara fyrir unga
fólkið að koma inn á fasteignamark-
aðinn og eins hætt við því að skulda-
byrði heimilanna aukist með tilheyr-
andi áhættu. Þá skapi það ýmis
vandamál í hagkerfinu og á vinnu-
markaði ef húsnæði verður miklu dýr-
ara en það þyrfti að vera, með tilheyr-
andi áhrifum á kaupmátt fólks. Brýnt
sé að auka framboð og auðvelda mark-
aðinum að leita jafnvægis en þar eru
sveitarfélögin stærsta hindrunin, sér-
staklega á höfuðborgarsvæðinu þar
sem framboð á lóðum hefur verið með
minnsta móti, lóðaverð í hæstu hæðum
og miklar flækjur í stjórnkerfinu sem
húsbyggjendur þurfa að glíma við.
Til marks um hægaganginn í stjórn-
kerfinu segir Páll að það geti hæglega
tekið allt að þrjú ár frá því einstakling-
ur eða verktaki eignast lóð og þar til
hann getur hafið framkvæmdir. „Þetta
þýðir að um þrjú til fimm ár líða frá
kaupum á lóð og þar til hægt er að fá
einhvern arð af verkefninu,“ segir Páll
og bætir við að stjórnsýslan þyki bæði
dyntótt og ófyrirsjáanleg. „Veit ég um
marga verktaka sem þurfa að setja
upp sparibrosið og tipla á tánum í
kringum fulltrúa bæjarfélaganna sem
hafa valdið til að segja af eða á um
byggingarframkvæmdir og minnstu
breytingar.“
Breyti skrifstofum í íbúðir
Seinaganginum fylgir bæði aukinn
fjármagnskostnaður og almennt tjón
fyrir kaupendur sem þurfa að bíða
lengur eftir nýtilegu húsnæði. Eykur
svo enn frekar á vandann hvað lóða-
verðið er hátt og nefnir Páll dæmi af
nýlegu útboði þar sem hæstbjóðandi
greiddi fyrir lóð á ósköp venjulegum
stað sem nam 12-13 milljónum króna á
hverja íbúð sem byggð verður á reitn-
um. Páll segir fermetrann á höfuð-
borgarsvæðinu í dag kosta nærri hálfa
milljón króna en finna megi nýleg hús-
byggingarverkefni í öðrum landshlut-
um þar sem fermetraverðið er nærri
þriðjungi minna og því ljóst að hátt
lóðaverð á stóran þátt í því hve dýrt
íbúðarhúsnæði er í Reykjavík og ná-
grannasveitarfélögum.
Að mati Páls er brýnt að sveitar-
félögin breyti um stefnu eða í það
minnsta taki höndum saman um sam-
eiginlega langtímaáætlun um framboð
á íbúðarhúsnæði sem haldist í hendur
við mannfjöldaspár. Þá megi laga
margt með auknu frelsi í skipulags- og
húsbyggingarmálum og t.d. blasi núna
við sú einfalda lausn að liðka fyrir því
að lausu atvinnuhúsnæði verði breytt í
íbúðir. „Við þekkjum dæmin frá stór-
borgum eins og New York þar sem
þykir mjög eftirsóknarvert að búa í
gömlum skrifstofu- og iðnaðarbygg-
ingum þar sem hátt er til lofts og
gluggar stórir.“
Sveitarfélögin ýta upp fasteignaverði
Morgunblaðið/Eggert
Skortur Páll segir sveitarfélögin þurfa að breyta um stefnu eða a.m.k. sam-
einast um langtímaáætlun svo að framboð íbúða fylgi mannfjöldaspám.
 Ef ekki væri fyrir hægfara stjórnsýslu og mjög hátt lóðaverð væri íbúðarhúsnæði á höfuðborgar-
svæðinu mun ódýrara  Stefnir í offramboð af atvinnuhúsnæði sem bráðupplagt væri að breyta í íbúðir
Páll
Pálsson
Verð rafmyntarinnar bitcoin fór yfir
29.500 dali í viðskiptum á fyrsta degi
ársins en hafði þá hækkað um rösk-
lega helming í verði í desembermán-
uði.
Reuters greinir frá að verð bitcoin,
mælt í bandaríkjadölum, hafi fjórfald-
ast á árinu 2020. Hefur hækkunin ver-
ið mest frá því í september og raf-
myntin nærri þrefaldast í verði á
síðustu fjórum mánuðum ársins.
Sitt sýnist hverjum um þróunina.
Þannig grunar Nouriel Roubini,
hagfræðiprófessor við New York Uni-
versity, að hækkunin sé einkum drifin
áfram af markaðsmisnotkun og að
fjársterkir aðilar séu að blása upp
verð rafmyntarinnar. Bendir hann á
vísbendingar um að rafmyntin Teth-
er, sem notar þjóðargjaldmiðla sem
fót, sé notuð í viðskiptum til að blása
upp verð bitcoin. Spáir Roubini því í
nýlegu viðtali við Yahoo Finance að
stutt sé í að bólan springi.
Athygli vekur að ólíkt bitcoin-ból-
unni 2017 hefur ekki borið mikið á
umfjöllun um verðþróun rafmyntar-
innar í fjölmiðlum en mörgum þótti
aukinn sýnileiki hennar eiga mikinn
þátt í bólunni sem óx hratt og sprakk
með látum fyrir sléttum þremur ár-
um. ai@mbl.is
AFP
Flug Erfitt er að sjá að nokkuð annað en spákaupmennska eða markaðs-
misnotkun geti skýrt ævintýralega hækkun bitcoin á síðasta ársfjórðungi.
Enn hækkar
bitcoin í verði
 Fjórfaldaðist gagnvart dal á liðnu ári