Morgunblaðið - 24.02.2021, Síða 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 2021
Töfrar eldamennskunnar
byrja með Eirvík
Eldhúsið er ekki bara
herbergi, heldur upplifun
Við hjá Eirvík trúum því að eldhúsið sé hjarta heimilisins.
Innanhússarkítektar og sérfræðingar í heimilistækjum
keppast við að hanna hágæða eldhús sem standast
tímans tönn, með virkni, gæði og sveigjanleika að
leiðarljósi. Eldhúsið er fjárfesting til framtíðar
– tryggðu þér raunveruleg gæði á hagstæðu verði.
Eirvík Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is.
Opnunartími mánudaga - föstudaga 10-18, laugardaga 11-15
Kosningar fram
undan, nokkrir mán-
uðir til stefnu og
flokkarnir á fullu að
manna sína lista.
Þegar kemur að vali
á lista finnst mér
skipta máli jafnvægi
á milli kynja, á milli
reynslu og þekk-
ingar, að fá fram fjöl-
breyttan lista sem
rammar inn það sam-
félag sem við tilheyrum. En við
þurfum samt alltaf að horfa okk-
ur nær, hvernig mun sá aðili
vinna fyrir samfélagið okkar. Það
er mikilvægt að vanda til verks-
ins, skoða hvaða einstakling fólk
hefur að geyma til að veljast til
ábyrgðarstarfa fyrir heilt kjör-
dæmi og í raun fyrir allt landið.
Mér finnst skipta máli að fólkið
á listanum deili kjörum og sam-
eiginlegri sýn á samfélagið, þekki
vel til og viti hvers samfélagið
þarfnast til þess að blómstra.
Ég vel sem sagt „heimamann“,
manneskju sem býr og starfar
meðal íbúa kjördæmisins og deilir
með þeim samfélagi. Ég set at-
kvæði mitt ekki í eins og einhver
sagði „einhvern mann að sunn-
an“, í þessu tilfelli einstaklinga
sem lifa og hrærast í höfuðborg-
inni og skortir þá e.t.v. yfirsýn
yfir það hvers samfélag okkar
þarfnast.
Á lista VG í Suðurkjördæmi
hafa komið fram
frambærilegar konur
sem bjóða sig fram til
ábyrgðarstarfa, finnst
þær vel að því hlut-
verki komnar. Ég
kalla á til starfa og
styð Hólmfríði Árna-
dóttur skólastjóra til
þess að leiða listann í
Suðurkjördæmi.
Hólmfríður er einlæg,
skoðanaföst, raunsæ,
traust, heiðarleg, skil-
ur hvar skórinn
kreppir, lætur sér annt um sam-
félagið og samferðamenn sína.
Hún vill styrkja atvinnulífið, auka
fjölbreytni þess en á sama tíma
leggja áherslu á græna stefnu
þannig að sjálfbærni sé í háveg-
um höfð og umhverfisvæn fram-
leiðsla.
Kjósum með huga og hjarta
Hólmfríði Árnadóttur í 1. sæti VG
í Suðurkjördæmi.
Að velja
fólkið á plani
Eftir Ragnhildi L.
Guðmundsdóttur
Ragnhildur L.
Guðmundsdóttir
» Að velja fólk til
ábyrgðarstarfa fyrir
samfélagið er ekki létt-
vægt. Það er mikilvægt
að vanda til verka,
skoða hvaða einstakling
fólk hefur að geyma.
Höfundur er náms-
og starfsráðgjafi.
ragnhildur@talnet.is
Nokkur lönd í Evr-
ópu, þar á meðal Ísland,
krefja nú farþega frá
öðrum löndum um að
framvísa vottorði við
landamæri sín um að
viðkomandi sé laus við
veiruna sem veldur
sjúkdómnum Covid-19.
Í því sambandi er fróð-
legt að rifja upp að á Ís-
landi eru til hundruð
slíkra „veiruvottorða“
frá fyrri tíð sem eru nú varðveitt í
Þjóðskjalasafni Íslands, þau elstu 233
ára gömul. Þessi vottorð eru að öllum
líkindum með elstu varðveittu heil-
brigðisvottorðum um sóttarleysi í
heiminum. Þessi vottorð voru gefin út
þegar hvorki veirur né bakteríur
voru þekktar en vitað var engu að síð-
ur að sumir sjúkdómar smituðust á
milli fólks og gátu ógnað lífi þess og
heilsu. Þá var notast við sjáanleg ein-
kenni sem fylgdu ýmsum smit-
sjúkdómum, þar á meðal mislingum
og bólusótt. Báðir eru þessir sjúk-
dómar af völdum veira, þ.e. veirunnar
morbilli og veirunnar variola, og geta
verið lífshættulegir bæði fullorðnum
og börnum. Á Íslandi hafa báðir sjúk-
dómarnir verið upprættir með bólu-
setningum þótt enn eigi því miður
ekki allar þjóðir því láni að fagna.
Þegar einokunarverslun á Íslandi var
afnumin og verslun gefin frjáls þegn-
um Danakonungs árið 1787 var búið
að gera ráðstafanir til að hamla því að
hingað til lands gætu borist smit-
sjúkdómar sem gætu ógnaði lífi og
heilsu þeirra sem bjuggu hér á þess-
ari einangruðu eyju. Árið 1787 starf-
aði hér á landi sérlega klókur, um-
hyggjusamur og vel menntaður
landlæknir, Jón Sveins-
son, sem bar hag fólks
fyrir brjósti. Hann sá
fyrir sér að þegar versl-
un yrði gefin frjáls
myndu hingað til lands
sækja fleiri skip en áður
á meðan einok-
unarverslunin var enn
við lýði. Landlæknir
vildi vernda almenning
og koma í veg fyrir að
fjöldi manns dæi úr
smitsjúkdómum sem
gætu borist með áhöfn-
um erlendu skipanna.
Íbúar hér töldust þá um 40 þúsund,
hér var ekkert almennt sjúkrahús og í
landinu störfuðu aðeins landlæknir og
fjórir aðrir lærðir læknar, lyfjafræð-
ingur og að auki einungis örfáar lærð-
ar yfirsetukonur, þannig að heilbrigð-
iskerfið var mjög óburðugt.
Landlæknir lagði til hinn 28. febrúar
1787 að ekkert skip mætti leggja að
landi á Íslandi nema hafa vottorð um
að allir um borð væru lausir bæði við
mislinga og bólusótt og hefðu verið
svo í sex vikur fyrir brottför. Þetta
gerði hann í því skyni að tryggja að
smit bærist ekki til Íslands með skip-
verjum og ferðalöngum þegar frí-
verslun yrði komið á. Tillöguna bar
hann undir Levetzau stiftamtmann og
hefur hann augljóslega komið henni
áleiðis með fyrsta skipi sem sigldi til
Kaupmannahafnar um vorið 1787 þar
sem hún var lögð fyrir Kristján VII
Danakonung sem virðist hafa sam-
þykkt hana strax. Þetta má sjá af því
að hinn 18. maí það ár var gefin út
auglýsing um þær ráðstafanir sem
hafa skyldi á til að koma í veg fyrir að
bólu- og/eða mislingasótt bærist til Ís-
lands. Allir skipstjórar á leið til Ís-
lands skyldu hér eftir hafa meðferðis
heilbrigðisvottorð, eða „sundheds-
attest“, eins og þau voru kölluð á
dönsku, og í auglýsingunni kom fram
að skipstjórum væri bannað að sigla
til Íslands án þessa vottorðs og að
það varðaði sektum að hafa það ekki
með í för. Einnig var tekið fram að
um borð mætti enginn fatnaður af
þessum tilteknu sjúklingum né
sængurfatnaður vera.
Ef svo illa vildi til að einhver úr
skipsáhöfn eða farþegi fengi þessa
sjúkdóma á leið til Íslands og dæi
skyldi bæði líkinu, klæðnaði hins
látna og sængurfatnaði komið fyrir í
kistu og henni sökkt í sjó. Ef sjúk-
lingurinn lifði og skipið næði landi við
Ísland mátti enginn íbúi í landi fara
um borð í skipið þar sem mislingar
eða bólusótt hefðu gengið. Slíku skipi
skyldi snúið samstundis til síns
heima.
Þessi heilbrigðisvottorð komu í veg
fyrir að mislingar og bólusótt bærust
til Íslands um þriggja ára skeið en ár-
ið 1791 brast vörnin. Það sumar
komu yfir 40 skip til landsins, öll með
sín heilbrigðisvottorð. Í einu tilviki
barst engu að síður mislingasmit með
skipverja á Skarfen frá Kaupmanna-
höfn og er talið að fjöldi manns á Ís-
landi hafi dáið það sumar úr misl-
ingum.
Veiruvottorð
Eftir Erlu Dóris
Halldórsdóttur »Nokkur lönd í Evrópu, þar á
meðalÍsland, krefja
nú farþega frá öðrum
löndum um að framvísa
sérstöku vottorði við
landamæri sín.
Erla Dóris
Halldórsdóttir
Höfundur er doktor í sagnfræði.
edh@hi.is