Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.02.2021, Page 14

VIÐTAL
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.2. 2021
Þ
að var einn fallegan vetrardag að
blaðamaður fór til fundar við Krist-
jönu Guðmundsdóttur Motzfeldt á
Kattakaffihúsinu í miðbænum. Þar
var notalegt að spjalla og drekka
kaffi innan um syfjaða ketti sem létu gestina að
mestu í friði. Kristjana stendur á sjötugu og
nýtur þess að vera komin á eftirlaun. Hún er
létt og afslöppuð og blaðamaður fær strax á til-
finninguna að þar sé á ferð sterk kona. Krist-
jana bjó í aldarfjórðung á Grænlandi en flutti
heim árið 2017, sjö árum eftir andlát eigin-
mannsins, forsætisráðherrans Jonathans Motz-
feldts. Grænland kallaði hana þó til sín löngu áð-
ur en þau tóku saman því örlögin beindu henni
til landsins strax upp úr tvítugu.
Hótelfræði ekki málið
Kristjana er fædd og uppalin að mestu í
Reykjavík, en bjó þó víða um land, enda var fað-
ir hennar síldarskipstjóri.
„Á meðan pabbi elti síldina á sjó eltum við
mamma og systir mín síldina frá landi, en bræð-
ur mínir voru sendir í sveit,“ segir Kristjana.
Þegar velja átti menntaskóla varð Mennta-
skólinn á Akureyri fyrir valinu og bjó hún þar á
heimavist.
„Það var mjög góð ákvörðun því þar eignaðist
ég alla mína bestu vini sem ég á enn í dag.
Þarna voru krakkar alls staðar að af landinu,“
segir Kristjana sem tók svo stefnuna á hótel-
fræði eftir stúdentspróf.
„Ég tók inntökupróf í háskóla í Glasgow í hót-
elfræðum og komst inn. En um sumarið fékk ég
vinnu á Hótel Sögu og vann þar í gesta-
móttökunni og komst fljótt að því að þetta væri
ekkert fyrir mig,“ segir hún og brosir.
„Til að gera langa sögu stutta hitti ég gamlan
kennara úr landsprófi sem var þá deildarstjóri á
Rannsóknastofnun landbúnaðarins. Ég spurði
hann hvort hann gæti útvegað mér vinnu og
hann tók vel í það. Og ég byrjaði þar vorið 1976
og vann við gróðurrannsóknir. Strax sumarið
eftir vorum við komin með fimm ára verkefni á
Suður-Grænlandi,“ segir Kristjana og má þá
segja að örlög hennar hafi verið ráðin.
Ég heillaðist strax!
„Þarna er ég strax komin til Grænlands, korn-
ung. Við unnum þar við gróðurrannsóknir og
kortlagningu gróðurs til að kanna beitarþol. En
einhverja menntun varð ég að hafa, ekki satt.
Ég fór því í Kennaraháskólann. Ég kenndi ekki
nema einn vetur, en það var í Klúkuskóla í
Bjarnarfirði. Hann starfaði sjö mánuði ársins;
byrjaði eftir sláturtíð og var slitið fyrir sauð-
burð,“ segir Kristjana.
„En til Grænlands fórum við á hverju ári og
var ég þar allt frá þremur vikum og upp í tvo
mánuði í hvert sinn. Þarna eru engir vegir á
milli bæja þannig að við sigldum á milli og fór-
um víða í land til að vinna við beitarrannsóknir
og kortleggja gróður. Beitarþolið var helmingi
meira en fjöldi sauðfjár sagði til um, og er enn
þannig í dag. Það er eins og Eiríkur rauði segir:
þarna er grænt milli fjalls og fjöru! Inni í fjörð-
um þarna að sumri til er oft 20-25 stiga hiti,“
segir Kristjana og segist strax hafa fallið fyrir
landinu.
„Ég heillaðist strax! Ég man þegar ég fór
allra fyrst, en það var dagsferð til Kulusuk. Ég
fór frá Reykjavíkurflugvelli í ausandi rigningu
en eftir klukkutíma flug létti til og birtist þá
Austur-Grænland með sínu Alpalandslagi. Og
svo ísinn! Við lentum í blankalogni, sól og hita,“
segir Kristjana og segir eitthvað sérstakt við
landið.
„Það er voða erfitt að lýsa Grænlandi. Þetta
er land sem þú þarft að upplifa. Það er svo stórt
og það er svo mikið og maður upplifir svo sterkt
að maður er hluti af náttúrunni.“
Aðeins einu sinni fann Kristjana til hræðslu í
grænlenskri náttúru en þá var hún stödd við
mælingar í Ketilsfirði.
„Ég var sett í land alveg innst inni í firðinum
og er þar fram eftir degi og vinn mína vinnu.
Fjörðurinn var spegilsléttur og mátti sjá þar
stöku ísjaka. Skriðjökull úr Grænlandsjökli var
rétt við hliðina á mér. Ég var komin upp í hlíð
með mín gögn og er að teikna gróðurmörk
nema hvað mér verður litið í kringum um mig
og uppgötva að ég sit á greni! Þetta var greni
heimskautarefsins og það voru yrðlingar úti um
allt. Það var allt í lagi með það, en í sömu andrá
flýgur haförn rétt yfir hausnum á mér. Ég stóð
upp alveg stjörf. Ég ákvað að ljúka vinnunni og
gekk niður að strönd,“ segir Kristjana og bætir
við að hún hafi ekki verið í hættu en nokkuð
brugðið, enda haförn enginn smáfugl.
Kaffi og kökur allan daginn
Kristjana vann hjá Rannsóknastofnun landbún-
aðarins í tæpa tvo áratugi og að mestu hér á
landi.
„Við vorum mikið fyrir austan þar sem Kára-
hnjúkavirkjun er í dag. Það átti að setja Eyja-
bakkana á kaf líka en þeim var bjargað, sem
betur fer. Við vorum fyrir austan á hverju ein-
asta sumri, bæði að vinna við virkjunar- og
gróðurrannsóknir. Þarna voru hreindýrin
skokkandi um allt og mjög gróðursælt,“ segir
Kristjana.
„Við kortlögðum líka allt Snæfellsnesið. Það
fylgdi gróðurkortlagningunni að setja landa-
merki jarða inn á loftmyndir. Það þýddi að jarð-
eigendur voru kallaðir til og búið til landa-
merkjabréf sem þeir skrifuðu svo undir. Þarna
kynntist ég sveitafólki því þarna kom maður
mikið inn á heimili. Það gat verið erfitt því mað-
ur var að borða kökur allan daginn og drekka
kaffi,“ segir Kristjana og hlær.
Varstu þarna á þessum árum búin að kynnast
Jonathani?
„Það má rekja ástæðu okkar kynna til þess að
það var farið með þetta fimm ára verkefni til Jo-
nathans. Þá var hann prestur á Suður-
Grænlandi og sat líka í gamla landsráðinu, kos-
inn 1971, áður en heimastjórn og landsþing var
stofnað 1979. Nema það var svo ákveðið að setja
á stofn tvær sérstakar nefndir í landsráðinu og
Jonathan fór fyrir annarri nefndinni. Sú nefnd
átti að kanna framtíðarmöguleika landbúnaðar-
ins en Jonathan var einmitt frá Suður-
Grænlandi þar sem landbúnaður er stundaður.
Hin nefndin átti að kanna framtíðarmöguleika
fyrir veiðimennsku. Það gerðist aldrei neitt þar
en Jonathan hafði samband við Ísland og vildi
sækja þekkingu til Íslands. Það var svo Land-
vernd sem bauð honum til Íslands 1975 og árið
eftir var svo ákveðið að Rannsóknastofnun
landbúnaðarins færi út í þetta rannsókna-
verkefni til fimm ára í samvinnu við til-
raunastöðina í Upernaviarsuk,“ segir hún.
„Jonathan og hans þáverandi kona buðu okk-
ur í mat í lok þessarar þriggja vikna vinnuferðar
fyrsta sumarið,“ segir hún um þeirra fyrstu
kynni.
Hún segist lítið hafa spáð í manninn á þeim
tímapunkti, enda harðgiftur. Löngu síðar
breyttust aðstæður og ástin barði á dyr.
Þurfti að ganga á eftir mér
Eftir að þessu fimm ára verkefni lauk hélt
Kristjana eftir sem áður góðu sambandi við vini
sína á Grænlandi.
„Svo var það þannig að Búnaðarsamband
Grænlands varð 75 ára árið 1990 og okkur var
nokkrum boðið til að taka þátt í hátíðahöld-
unum,“ segir Kristjana og segir veisluna hafa
staðið yfir í viku. Mikið var um dýrðir en einnig
voru fundir og fyrirlestar. Jonathan Motzfeldt,
sem var þá búinn að gegna stöðu forsætisráð-
herra, var staddur við hátíðahöldin. Hann hafði
skilið nokkrum árum áður þegar þarna er kom-
ið sögu. Amor var þar á ferð og ástin kviknaði á
milli hans og Kristjönu en það liðu þó tvö ár þar
til hún flutti út til hans.
„Ég er þarna tæplega fertug og alls ekki
tilbúin að fara að flytja til Grænlands,“ segir
Kristjana og brosir.
„Hann þurfti dálítið að ganga á eftir mér. En
veistu, þessi ákvörðun að flytja til Grænlands er
ein sú besta sem ég hef tekið. Ég bjó svo þar frá
1992 til 2017. Þetta eru 25 ár!“
Kristjana og Jonathan bjuggu öll sín ár sam-
an í höfuðborginni Nuuk.
„Jonathan hafði verið í leyfi frá prests-
störfum frá 1979 og fór aldrei aftur í það starf
en fór gjarnan í hempuna. Við sigldum mikið og
áttum bát, en Jonathan var mikill veiðimaður.
Pabbi hans var góður veiðimaður og fór hann á
veiðar á sínum kajak. Jónatan veiddi allt; fisk,
seli, fugla, hreindýr og sauðnaut,“ segir Krist-
jana og segir þau hafa ferðast mikið um á bátn-
um.
„Jonathan vann sem forsætisráðherra og í
sumarfríum sigldum við á hverju sumri milli
bæja og þá leysti hann prestana af, launalaust.
Hann messaði, fermdi, gifti og greftraði,“ segir
hún og segir hann hafa verið afar trúaðan. Sjálf
segist hún hafa sína barnatrú.
„Við fórum einu sinni saman til Ísraels og það
er ógleymanlegt. Hann hafði aldrei komið þang-
að áður en var langbesti fararstjórinn.“
Hvað var það í fari Jonathans sem heillaði
þig?
„Hann var fyndinn og skemmtilegur og alltaf
fannst mér best að vera nálægt honum innan
um fyrirmenni og kóngafólk. Sagt var um Jon-
athan að hann talaði eins við háa sem lága og
hann hafði einstaka frásagnargáfu og mundi allt
sem hann las. Gat oft vitnað beint,“ segir hún.
„Hann gat verið fljótur upp en var svo fljótur
niður og var þekktur fyrir að hann erfði aldrei
við nokkurn mann ef ósætti var mikið. Hann
hafði mikið skap en gat alltaf horfst í augu við
fólk, alveg sama hvað gekk á.“
Alls staðar vel tekið
Á Grænlandi fékk Kristjana fyrst vinnu á til-
raunastöð á Suður-Grænlandi.
„Ég var þar sumarið 1992, sumarið sem við
giftum okkur. Við fórum svo til Nuuk um haust-
ið þegar þingið byrjaði, en hann var þá ekki for-
sætisráðherra. Hann datt út sem forsætisráð-
herra 1991 til 1997 en var ásamt þing-
mennskunni bæði stjórnarformaður fyrir Air
Greenland og KNI, Grænlandsversluninni. Svo
kom hann aftur inn sem forsætisráðherra á ár-
unum 1997 til 2002,“ segir hún.
„Í Nuuk var stofnuð Náttúrufræðistofnun
Grænlands 1994. Stofnunin er eiginlega sam-
bland af Hafrannsóknastofnun og Náttúru-
fræðistofnun Íslands að undanskildum jarðvís-
indum. Þar var sjávarútvegsdeild og spendýra-
og fugladeild þar sem ég fékk vinnu. Ég var þar
Land sem þú
þarft að upplifa
Kristjana Guðmundsdóttir Motzfeldt var um fertugt þegar
ástin bankaði upp á en sá heppni var grænlenski forsætis-
ráðherrann og presturinn Jonathan Motzfeldt. Kristjana
flutti þá til Grænlands og bjó þar í aldarfjórðung þar sem
hún vann lengst af við gróðurrannsóknir. Kristjana segir
Grænland engu líkt og Grænlendinga gott og glatt fólk. Þar
upplifði hún sig sem hluta af náttúrunni.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
„Ég er full þakklætis fyrir að hafa
fengið að búa á Grænlandi í ald-
arfjórðung. Ég átti þar mjög góða
daga og mun eiga áfram, því ég missi
aldrei tengsl við Grænland,“ segir
Kristjana Guðmundsdóttir Motz-
feldt sem bjó á Grænlandi í 25 ár.