Morgunblaðið - 03.03.2021, Qupperneq 14

Bekkur
Sérsmíðum allt eftir pöntunum.
Mikið úrval lita bæði á áklæði og grind.
Sólóhúsgögn ehf. Gylfaf löt 16-18 112 Reykjavík 553-5200 solohusgogn. is
14 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 2021
Í tilefni dags heyrn-
ar 3. mars sendum við
hvatningu til fólks í
áhættuhópum að láta
mæla heyrn sína
reglulega.
Heyrnarskerðing
stuðlar að slæmum
samskiptum og gerir
þeim sem hafa hana
og aðstandendum erf-
itt fyrir. Þar að auki er
hægt að tengja heyrn-
arskerðingu við félagslega ein-
angrun, fara af vinnumarkaði fyrr
en ella, depurð, skert jafnvægi og
elliglöp.
Samt sem áður eru enn margir
sem ekki leita sér hjálpar fyrr en í
óefni er komið. Að meðaltali líða sjö
ár frá því að fólk verður vart við
heyrnarskerðingu og þar til það leit-
ar sér aðstoðar. Fólk er oft ekki
meðvitað um heyrnarskerðingu og
grunar ekki að þreyta í lok vinnu-
dags eða kulnun í starfi geti stafað
af slakri heyrn.
Heyrnarskerðing er lúmsk, mað-
ur getur heyrt þrátt fyrir hana en
hljóðrófið er minnkað. Skerðing á
hátíðnihljóðum talmáls s.s. „s“ rýrir
talskilning og veldur einnig því að
hljóðmyndin er ekki lengur skýr.
Það verður erfiðara að greina hvað-
an hljóð berast og greina í sundur
hljóð. Í margmenni þar sem er
skvaldur eða annar hávaði myndast
erfiðleikar við samræður þar sem
getur verið vandasamt að greina tal
viðmælanda. Sá sem þannig er sett-
ur virkar í sumum tilvikum sljór eða
utan við sig, hváir oft og á erfitt með
að vera í margmenni. Í umferðinni
getur hann átt í vandræðum með að
heyra hvaðan hljóð berast og það
getur valdið óöryggi.
Að sjálfsögðu ættu
allir að fara reglulega í
heyrnarmælingu. En
hverjir eiga á hættu að
vera með heyrn-
arskerðingu?
 Þeir sem hafa unn-
ið í hávaða lengi (t.d.
iðnaðarfólk, af-
greiðslufólk, flugmenn,
kennarar o.fl.).
 Þeir sem að eiga
ættmenni með heyrnar-
skerðingu.
 Reykingafólk.
Um 30% fólks á aldrinum 40 til 65
ára eru heyrnarskert og missa af
ýmsum hljóðum sem gefa lífinu
gildi.
Fylgni er á milli áunnins heyrnar-
taps og elliglapa, heilarýrnunar,
hjarta- og æðasjúkdóma, háþrýst-
ings, efnaskiptasjúkdóma, nýrna-
sjúkdóma, sykursýki tvö og reyk-
inga.
Allir sem hafa minnsta grun um
að heyrnin sé að skerðast ættu strax
að panta tíma í heyrnargreiningu.
Sá sem leitar hjálpar við heyrn-
arskerðingu gefur ekki aðeins sér,
heldur fjölskyldu sinni og starfs-
félögum, veglega gjöf sem auðveld-
ar samskipti.
Eftir Ellisif
Björnsdóttur
Ellisif
Björnsdóttir
» Sá sem leitar hjálpar
við heyrnarskerð-
ingu gefur ekki aðeins
sér, heldur fjölskyldu
sinni og starfsfélögum,
veglega gjöf sem auð-
veldar samskipti.
Höfundur er löggiltur heyrnarfræð-
ingur hjá Heyrn í Kópavogi.
heyrn@heyrn.is
Ekki bíða með
að heyra
Síðastliðinn mánu-
dag var fullyrt í blaða-
grein að stjórnvöld
skyldu íhuga að breyta
um stefnu varðandi
bólusetningar gegn
Covid-19, til að flýta
opnun landsins (Jón
Ívar Einarsson, Mbl.
1.3. 2021). Ég tel ekki
siðferðislega réttlætan-
legt að breyta fyrir-
komulagi bólusetninga
með bóluefnum Pfizer/BioNTech og
Moderna sem sýndu 90-95% vernd í
öllum hópum þátttakenda í rann-
sóknum, óháð aldri, kyni, kynþætti,
þjóðerni og undirliggjandi sjúkdóm-
um eða góðri almennri heilsu. Það
eigum við að skoða ef fyrir liggja
niðurstöður um að annað fyr-
irkomulag sé jafngott eða betra.
Covid-19-tilfellum hefur fækkað
og dánartíðni af völdum Covid-19
hefur lækkað í þeim löndum þar
sem stór hluti þjóðar hefur verið
bólusettur, eins og í Ísrael, Samein-
uðu arabísku furstadæmunum og
Bandaríkjunum. Sá árangur hefur
náðst með því að gefa bóluefnin á
sama hátt og gert var í klínískum
prófunum, og þannig eru bóluefnin
líka gefin hér á landi.
Það eru engar vísindalegar niður-
stöður sem styðja þær tillögur Jóns
Ívars Einarssonar að gefa öllum
einn skammt af einhverju bóluefni
fljótt og síðan „minnka hratt hömlur
innanlands og gefa tóninn fyrir gott
ferðamannasumar“, og annan
skammt þremur mánuðum síðar.
Þessi aðferð á þó við um eitt bólu-
efnanna, þ.e. veiruferjubóluefni frá
AstraZeneca/Oxford-háskóla. Hér-
lendis er einmitt gert ráð fyrir að
þeir sem fá það bóluefni, 65 ára og
yngri, fái skammtana með þriggja
mánaða millibili.
Villandi málflutningur
Ég treysti stjórnvöldum til að
byggja ákvarðanir um bólusetn-
ingar á niðurstöðum vísindarann-
sókna.
Ég geri eftirfarandi at-
hugasemdir við mál-
flutning Jóns Ívars:
Í fyrsta lagi er ekki
endilega samhengi
milli þess að gefa
fleirum fyrsta skammt
af bóluefni og þess að
losa um hömlur og
taka við ferðamönn-
um, eins og Jón Ívar
heldur fram. Enn
vantar niðurstöður
rannsókna um hvort
og að hve miklu leyti
bóluefnin dragi úr
smiti milli manna, þótt
óbeinar vísbendingar hafi komið
fram um að fyrir sum bóluefnin
dugi að gefa einn skammt. Það er
stór ákvörðun að draga úr hömlum
og opna landið fyrir ferðamanna-
straumi; ákvörðun sem þarf að
byggja á fjölþættum upplýsingum
og niðurstöðum rannsókna en ekki
bara óskhyggju.
Í öðru lagi var það ekkert sér-
staklega djörf ákvörðun, sem Bret-
ar tóku, að láta líða þrjá mánuði
milli skammta af veiruferjubóluefni
AstraZeneca/Oxford-háskóla. Þá
ákvörðun byggðu Bretar á niður-
stöðum vísindarannsókna, sem
voru leiddar af rannsóknateymi
Oxford-háskóla. Þær rannsóknir
sýndu að einn skammtur af bólu-
efni AstraZeneca/Oxford-háskóla
veitti betri vernd, eða 81,3%, þegar
bóluefnið var gefið með þriggja
mánaða millibili, en verndin var
55,1%, ef minna en sex vikur voru
milli skammta. Íslensk stjórnvöld
byggðu sína ákvörðun á sömu vís-
indalegu niðurstöðum.
Í þriðja lagi liggja ekki fyrir
neinar niðurstöður um vernd
mRNA-bóluefna ef lengri tími en
þrjár eða fjórar vikur líða milli
skammta. Vissulega veitti mRNA-
bóluefni Pfizer/BioNTech 94%
vernd gegn Covid-19-sjúkdómi
einni viku eftir að seinni skammtur
var gefinn og bóluefni Moderna
veitti 93% vernd frá því að fyrsti
skammtur var gefinn þar til tveim-
ur vikum eftir seinni skammt. Í
báðum tilvikum er áhrifa seinni
skammts væntanlega farið að
gæta. Engar niðurstöður eru um
vernd af einum skammti mRNA-
bóluefna í lengri tíma. Þess vegna
hafa vísindamenn sem þróuðu
mRNA-bóluefnin og framleiðendur
þeirra hvatt til að þau séu gefin á
sama hátt og gert var í þeim rann-
sóknum sem sýndu að vernd gegn
Covid-19-sjúkdómi var 95%
(Pfizer/BioNTech) og 94,1% (Mod-
erna) þegar tveir skammtar voru
gefnir með þriggja eða fjögurra
vikna millibili. Þátttakendum verð-
ur fylgt eftir í tvö ár og smám
saman fáum við góðar upplýsingar
um langtímavernd og hvort þörf
verði á frekari bólusetningum.
Í fjórða lagi liggja ekki fyrir
neinar niðurstöður um samanburð
á myndun ónæmissvars og ónæm-
isminnis gegn veiruferjubóluefnum,
eins og bóluefni AstraZeneca/
Oxford-háskóla annars vegar og
mRNA-bóluefnum eins og Pfizer/
BioNTech- og Moderna-bóluefnum
hins vegar, hvorki hvenær mót-
efnasvar og T-frumusvar nær há-
marki né hve lengi það varir. Við
getum ekki yfirfært upplýsingar
um ónæmissvar gegn einni gerð
bóluefna blint yfir á ónæmissvar
gegn annarri gerð. Enn hefur ekki
tekist að skilgreina hvaða ónæmis-
svör endurspegla vernd (correletes
of protection), þótt styrkur hlut-
leysandi mótefna gegn SARS-
CoV-2-veirunni virðist sýna fylgni
við vernd.
Hámörkun langtímaverndar
bólusetninga gegn Covid-19
Ég tek undir með Jóni Ívari að
„við vitum samt vissulega ekki
hvað er best að gera til að há-
marka langtímavernd bóluefna
gegn Covid-19“, en er ekki sam-
mála framhaldinu þegar hann segir
„en ólíklegt er að það minnki lang-
tímavirkni að seinka seinni
skammti um tvo mánuði“. Þetta
snýst ekki bara um langtímavernd
eftir þrjá mánuði frá seinni
skammti, heldur einnig um vernd
eftir fyrsta skammt fram að þeim
seinni, ef hann er gefinn þremur
mánuðum eftir þann fyrri. Þar
vantar niðurstöður fyrir mRNA-
bóluefnin bæði. Ef og þegar slíkar
niðurstöður koma fram vona ég svo
sannarlega að verndin verði góð
bæði til skemmri og lengri tíma.
Þangað til eigum við að halda okk-
ur við fyrirkomulag bólusetninga
sem byggist á niðurstöðum vísinda-
rannsókna sem liggja fyrir.
Illa ígrunduð óskhyggja?
Jón Ívar Einarsson segir í grein
sinni: „Í ljósi nýjustu gagna er
ekki siðferðislega verjandi að halda
áfram með bólusetningar eins og
stefnt var að. Við eigum að fara að
dæmi Breta og lengja bilið milli
bólusetninga um þrjá mánuði.
Þannig er hægt að klára fyrri bólu-
setningu landsmanna mun fyrr en
ella, minnka hratt hömlur innan-
lands og gefa tóninn fyrir gott
ferðamannasumar, en þar eru
gífurlegir hagsmunir í húfi. Mikill
ferðavilji er til staðar og bólusett-
um fjölgar hratt.“ Á Íslandi er
bóluefni AstraZeneca gefið á sama
hátt og í Bretlandi, og mRNA-
bóluefnin á þann hátt sem rann-
sóknir hafa sýnt að þau verndi
gegn Covid-19-sjúkdómi, ekki síst
gegn alvarlegum sjúkdómi og
dauða.
Við verðum að byggja bólusetn-
ingu þjóðarinnar á niðurstöðum
vísindarannsókna sem hafa sýnt
fram á öryggi bóluefnanna og
vernd gegn Covid-19-sjúkdómi.
Það eru engar vísindalegar
niðurstöður sem sýna að það að
gefa bara einn skammt eða lengja
tímann milli bólusetninga með
mRNA-bóluefnunum tveimur veiti
jafngóða vernd gegn Covid-19-
sjúkdómi og ef þrjár til fjórar vik-
ur eru milli skammta, og ekki hef-
ur verið sýnt að slíkt fyrirkomulag
dragi úr smiti milli einstaklinga.
Án slíkra niðurstaðna eru engar
forsendur fyrir að gefa bara einn
bóluefnaskammt og breyta síðan
sóttvarnaaðgerðum í landinu eða
opna landið fyrir ferðamanna-
straumi eins og Jón Ívar leggur til.
Það væri ekki djörfung, heldur illa
ígrunduð ákvörðun byggð á ósk-
hyggju.
Stjórnvöld byggi ákvarðanir
á vísindalegum niðurstöðum
Ég treysti því að stjórnvöld
byggi aðgerðir sínar á nið-
urstöðum vísindarannsókna, hér
eftir sem hingað til, og læri af
reynslu annarra. Ég er þess full-
viss að stjórnvöld fylgjast vel með
árangri bólusetninga hér á landi,
útbreiðslu faraldursins í heim-
inum, ekki síst útbreiðslu nýrra
og mögulega skæðari afbrigða
veirunnar, sem sum bóluefnin
vernda illa gegn. Þannig mun okk-
ur takast að ráða niðurlögum far-
aldursins og koma okkur út úr
kófinu.
Óskhyggja eða niðurstöður
vísindarannsókna
Eftir Ingileif
Jónsdóttur »Ég tel ekki siðferðis-
lega réttlætanlegt
að breyta fyrirkomulagi
bólusetninga með bólu-
efnum Pfizer/BioNTech
og Moderna sem sýndu
90-95% vernd í öllum
hópum þátttakenda í
rannsóknum.
Ingileif
Jónsdóttir
Höfundur er prófessor í ónæmisfræði
við læknadeild Háskóla Íslands og
deildarstjóri smit- og bólgusjúkdóma
hjá Íslenskri erfðagreiningu.
SMARTLAND