Morgunblaðið - 09.03.2021, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARS 2021
Í mjög athyglis-
verðri grein á síðu The
Bureau of Invest-
igative Journalism1
sem birt var 23. febr-
úar síðastliðinn kemur
fram að lyfjarisinn Pfi-
zer sé sakaður um að
beita stjórnvöld í Suð-
ur-Ameríku þving-
unum við samnings-
gerð vegna
bóluefnasölu/-kaupa.
Fyrirtækið gerði kröfur til þess í
samningum við Argentínu og Bras-
ilíu að þjóðirnar settu eignir ríkisins,
eins og sendiráðsbyggingar og her-
stöðvar, sem tryggingu gegn hugs-
anlegum kostnaði vegna lögsókna í
framtíðinni. Argentína og Brasilía
hættu við að gera samning við Pfi-
zer. Kannski er það þess vegna sem
„brasilíska afbrigðið“ hefur skotið
upp kollinum í Bretlandi, á meðan
enginn kannast við það í Brasilíu, en
þar hefur „enska afbrigðið“ hins
vegar skotið upp kollinum.
Sars-CoV-2-vírusinn
Öll þessi afbrigði eru afar sér-
kennileg, þar sem Sars-CoV-2-
vírusinn 2 hefur aldrei verið einangr-
aður 3. Auk upplýsinga hjá WHO og
CDC í Bandaríkjunum kemur það
greinilega fram í svari við fyrirspurn
sem send var til Landlæknisemb-
ættisins, en undir hana skrifaði
Kjartan Hreinn aðstoðarmaður
landlæknis, og í svari hans segir orð-
rétt:
„Við höfum engin frumgögn varð-
andi Sars-CoV-2, t.d. þau gögn er
varða einangrun veirunnar og þær
lífeðlisfræðilegu og sameinda-
líffræðilegu ástæður sem tengja
veiruna við veirusjúkdóminn Co-
vid-19.“
Þær hugmyndir að einhver geti
veikst af Covid-19 án einkenna og
dreift vírusnum til annarra, sem líka
eru einkennalausir, eru ekki byggð-
ar á neinum sönnunum og einungis
studdar mjög veigalitlum rann-
sóknum. Það kemur fram í máls-
gögnum þýska lög-
mannsins4 Reiners
Fullmichs í máli sem
hann höfðar á hendur
Christian Drosden
prófessor, en hann bjó
til PCR-prófin fyrir
Covid-19. Mál Full-
michs gegn honum var
dómtekið í Þýskalandi í
lok síðasta árs.
WHO eða Alþjóða-
heilbrigðismálastofn-
unin hefur gefið út þá
yfirlýsingu að andlát5 af völdum Co-
vid-19 séu ekki fleiri en vænta mætti
í tengslum við hina árlegu flensu.6
Sú yfirlýsing er í samræmi við
dánartölur7 hér á landi, því árið 2017
dóu 2.238, árið 2018 2.254, árið 2019
2.275 og árið 2020 dóu 2.300. Ef um
alvarlega farsótt hefði verið að ræða
hefðu dánartölur fyrir árið 2020 átt
að vera mun hærri.
Um PCR-prófin hef ég skrifað í
annarri grein svo ég vísa bara til
hennar.8
Tryggingar og
skaðabótaskylda
The Bureau of Investigative Jour-
nalism hefur það eftir embættis-
mönnum frá Argentínu og öðru
ónefndu ríki í Suður-Ameríku að
kröfur Pfizer við samningagerðina
hafi verið meiri en frá öðrum bólu-
efnaframleiðendum.
Pfizer vildi að ríkisstjórnirnar
legðu fram aukatryggingar og tækju
að sér að greiða skaðabætur vegna
einkamála, sem þýðir í raun að fyrir-
tækið bæri ekki ábyrgð eða væri
skaðabótaskylt þótt bóluefnin
myndu leiða til óvenjulegra auka-
verkana, né heldur vegna eigin van-
rækslu fyrirtækisins, svika eða
refsiverðs ásetnings sem ylli öðrum
skaða. Það ábyrgðarleysi átti einnig
að tryggja að ekki væri hægt að lög-
sækja Pfizer þótt fyrirtækið afhenti
röng bóluefni eða ef mistök yrðu í
framleiðsluferlinu. Sérkennilegt í
ljósi þess að fyrirtækið talar um að
vara þess sé 100% örugg.
Engin fyrirtæki í heiminum
sleppa við að bera ábyrgð á fram-
leiðsluvöru sinni nema bóluefna-
framleiðendur. Því ábyrgðarleysi
kom Anthony Fauci á í Bandaríkj-
unum árið 1986.9 Síðan þá hefur sér-
stakur sjóður á vegum bandarísku
ríkisstjórnarinnar greitt út 4,1 millj-
arð dollara í bætur vegna skaða sem
bóluefni hafa valdið – og það er bara
til þeirra sem hafa haft efni á mál-
sókn – og hafa verið dæmdar bætur.
Þetta ábyrgðarleysi er einstakt í
ljósi þess að framleiðsluvöru bólu-
efnaframleiðenda er dælt inn í lík-
ama fólks. Þegar efnið er einu sinni
komið inn er aldrei hægt að ná því út
aftur.
Samningar Íslands
Í svari við fyrirspurn sem gerð
var til heilbrigðisráðuneytisins í síð-
ustu viku, þar sem spurt var hvenær
samningarnir við bóluefnaframleið-
endur yrðu gerðir opinberir, kom
eftirfarandi fram, en svarið var und-
irritað af Áslaugu Einarsdóttur lög-
fræðingi heilbrigðisráðuneytisins:
„Þeir samningar sem hér um ræð-
ir falla undir takmarkanir á upplýs-
ingarétti vegna einkahagsmuna, sbr.
9. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012,
þar sem þeir innihalda upplýsingar
um mikilvæga og virka fjárhags- og
viðskiptahagsmuni samningsaðila
ráðuneytisins. Fyrir liggur sú vilja-
afstaða lyfjaframleiðanda að efni
samningana fari leynt. Þá falla
samningarnir jafnframt undir tak-
markanir á upplýsingarétti vegna al-
mannahagsmuna, sbr. 2. tölul 10. gr.
laganna.“
Það væri áhugavert að fá nánari
skýringar á því hvað felst í hugtak-
inu „almannahagsmunir“ í þessu til-
viki. Ljóst er að heilbrigðisráðu-
neytið samþykkti að taka á sig allar
skaðabætur vegna aukaverkana af
bóluefnunum, sem geta verið ein-
hver skaði, örorka eða andlát, því í
lok nóvember10 var lagt fram frum-
varp á Alþingi sem snýr að bótum
vegna tjóns af völdum bóluefnanna.
Þingskjalið er númer 463.11
Svo væri auðvitað fróðlegt að fá að
vita hvort og þá hvað var sett að veði
í samningnum, til að tryggja að Pfi-
zer – og hugsanlega aðrir bóluefna-
framleiðendur – þyrftu hvorki að
greiða málskostnað né skaðabætur
úr eigin vasa.
Bóluefni fyrir milljarða
Þegar er búið að kaupa bóluefni
fyrir tvo milljarða12, jafnvel fleiri
skammta en landsmenn eru. Var
áhugi landsmanna á bólusetningu
kannaður áður en bóluefnin voru
keypt? Voru landsmenn spurðir
hvort þeir vildu taka þátt í tilrauna-
verkefni – án upplýsts samþykkis?
Allir þeir sem eru að láta bólu-
setja sig núna eru að taka þátt í „til-
raunaverkefni“, hvort sem samið var
um slíkt við Pfizer eða ekki. Öll bólu-
efnin eru á undanþáguleyfi og til-
raunir á þeim standa yfir fram í jan-
úar 2023.
Fólk er almennt illa upplýst um
innihaldsefni bóluefnanna, fær ekki
fræðslu um rétt sinn til að neita
bólusetningu, er beitt þvingunum
eins og hótunum um atvinnumissi
eða lagt í einelti ef það vill ekki
þiggja bólusetningu.
Þessi skortur á upplýsingum og
þvinganir eru algerlega ólögleg,
bæði samkvæmt Nürnberg-
siðareglunum13 og Helsinki-
yfirlýsingu alþjóðafélags lækna.14
Eftirtaldir tenglar eru virkir í rafrænni út-
gáfu Morgunblaðsins:
1)https://tinyurl.com/3ryca2pz
2) https://www.fda.gov/media/134922/
download – bls. 42 undir Performance
Characteristics
3) https://tinyurl.com/2dwydw88
4)https://tinyurl.com/6pbzx9n6
5) https://www.who.int/bulletin/
online_first/BLT.20.265892.pdf
6) https://tinyurl.com/ykcwcv2e
7) https://hagstofa.is/utgafur/
tilraunatolfraedi/danir-tt/
8) https://gudrunbergmann.is/faerri-
smit/
9) https://tinyurl.com/3tdtz45m
10) https://www.mbl.is/frettir/
innlent/2020/12/01/tjon_af_vold-
um_boluefnis_botaskylt/
11) https://www.althingi.is/altext/151/
s/0463.html
12) https://www.mbl.is/frettir/
innlent/2021/03/06/boluefni_keypt_fyr-
ir_tvo_milljarda/
13) http://www.cirp.org/library/ethics/
nuremberg/
14) https://www.laeknabladid.is/
tolublod/2014/03/nr/5112
Þvingunum beitt
við bóluefnasamninga
Eftir Guðrúnu
Bergmann
» Argentína og Bras-
ilía voru krafin um
að eignir eins og sendi-
ráðsbyggingar og her-
stöðvar yrðu settar sem
trygging gegn hugsan-
legum kostnaði vegna
lögsókna út af bóluefna-
skaða í framtíðinni.
Guðrún Bergmann
Höfundur rithöfundur og heilsu- og
lífsstílsráðgjafi.
Rithöfundurinn
Halldór Kiljan Lax-
ness skrifaði fræga
grein í Morgunblaðið
1970. Greinin hét
„Hernaðurinn gegn
landinu“. Þar fjallaði
Kiljan um framfara-
tíma eftirstríðsáranna
þegar matarskortur
knúði Íslendinga og
aðrar þjóðir til að
rækta land og auka matvælafram-
leiðslu. Það vantar mat, heimurinn
sveltur sögðum við öll. Grein Hall-
dórs birtist um sama leyti og þjóðir
heimsins fóru að hugsa um að ef til
vill væri rétt að afmarka svæði þar
sem mannskepnan léti náttúruna í
friði. Leyfði náttúrunni að vera nátt-
úra, án afskipta okkar, mannanna.
En samt varð ég hugsi þegar Halldór
Kiljan skrifaði greinina. Ég var ekki
sammála skáldinu.
Á þessum árum settust menn nið-
ur hingað og þangað um hinn vest-
ræna heim og reyndu að finna eitt-
hvað sem væri sérstakt og væri þess
virði að vernda: Svona til að bæta fyr-
ir allan sóðaskapinn sem hernaður og
alls kyns mengandi iðnaður skildi eft-
ir sig. Sérstök náttúrufyrirbrigði
sögðu menn og boðuðu til fundar í
borginni RAMSAR. Við skulum
vernda „wetland“, sögðu menn og
skrifuðu undir RAMSAR-sáttmál-
ann. En hvað er átt við með „wet-
land“.
„Wetland“ er staður sem er undir
vatni, hvort sem er salt eða ferskt.
Fen og tjarnir, strandlengja stöðu-
vatns eða sjávar, óshólmar fljóta, lág-
lendi sem ár eða sjór flæðir yfir af og
til. Þetta er það sem er kallað „wet-
lands“.
Um hvað fjallaði grein Halldórs?
Um mýrarnar okkar, sem ekki eru
„wetland“ í skilningi RAMSAR-
sáttmálans. Ég sat og hlustaði á
RÚV: Spurningakeppni framhalds-
skólanna. Spyrillinn las spurninguna:
Við spyrjum um borg. Síðan komu
vísbendingarnar. Ein
vísbendingin var loft-
mynd af framræstum
mýrum og að lokum: Á
Íslandi eru sex svæði
kennd við borgina;
Þjórsárver, Laxá og
Mývatn, Grunnafjörður,
Guðlaugstungur, Eyja-
bakkar og Andakíll!
Unga fólkið áttaði sig
samt ekki á að hér var
átt við RAMSAR- sátt-
málann! Enda ekki átt
við venjulegar mýrar í RAMSAR-
sáttmálanum, eins og sést á upptaln-
ingunni hér að framan.
Ekki veit ég hvort Halldór Kiljan
misskildi hugtakið Wetland, en höf-
undur spurninganna í Gettu betur,
föstudaginn 19. febrúar, gerði það.
Skiptir það einhverju máli? Já, það
skiptir máli. Í fimmtíu ár hefur fólk
hamast á íslenskum bændum fyrir að
grafa skurði og rækta landið til að
framleiða mat, að beiðni yfirvalda.
Allar aðrar þjóðir hafa gert hið sama
til að seðja hungur eigin fólks og
sveltandi þjóða. Næstum allar mýrar
í Evrópu hafa fyrir löngu verið fram-
ræstar og ræktaðar, enda hefðu þess-
ar þjóðir ekki brauðfætt sitt fólk án
þess. Ég er ekki viss um að Halldór
Kiljan hafi misskilið hugtakið „wet-
land“ en höfundur spurninganna í
Gettu betur, 19. febrúar, gerði það
klárlega. Það er samt ekki við hann
að sakast, heldur þá sem hafa leitt
umræðuna og ranglega haldið því
fram að íslenskar mýrar séu „wet-
land“ samkvæmt RAMSAR-
samningnum.
Eftir Svein
Hallgrímsson
Sveinn Hallgrímsson
»Hugtakið „wetland“
þýðir ekki mýri sam-
kvæmt RAMSAR-
sáttmálanum, miklu
frekar flæðiland.
Höfundur er fyrrverandi ráðunautur í
sauðfjárrækt.
svh@vesturland.is
Misskildi Halldór
Kiljan hugtakið
„wetland“?
Þjónustuauglýsingar