Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.03.2021, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.3. 2021
J
oe Biden forseti setti nýtt sögulegt met í ný-
liðinni viku, að sögn bandarískra fjölmiðla.
Þá hafði hann komist undan því lengur en
nokkur nýkjörinn forseti að halda opinn
blaðamannafund frá innsetningu sinni.
Fróðlegar skýringar
Reyndar þótti metið enn sögulegra vegna þess að
varla er hægt að halda því fram að Biden hafi gefið
blaðamönnum færi á sér síðustu mánuði kosningabar-
áttunnar á undan. Undantekningin voru kappræð-
urnar við Trump og það má halda því fram að Biden
hafi komist klakklaust frá þeim, og að sú staðreynd
hafi skipt máli.
New York Times skrifaði nýlega um kórónuveikindi
Trumps og fullyrti að þau hefðu verið mun alvarlegri
en látið var uppi. Trump fór í kappræðu aðeins tveim-
ur dögum áður en tilkynnt var um veikindi hans og
sjúkrahúsvist og blaðið segir að þar hafi verið tekist á
um hvort forsetinn yrði settur í öndunarvél eða ekki.
Hvað sem þessari umræðu líður þá stóð hvorugur
frambjóðendanna sig vel í kappræðunni en sú niður-
staða var mun mikilvægari fyrir Biden. Hann hafði
verið geymdur svo lengi í kjallaranum fræga sem gaf
margvísleg færi á getgátum. Eftir kappræðuna varð
aðeins snúnara að gera sér mat úr meintum andlegum
vandræðum frambjóðanda demókrata, sem kjallara-
geymslan ýtti undir. Hefði Trump farið með afgerandi
sigur af hólmi í kappræðunum, svo ekki sé talað um ef
Biden hefði lent í hverju slysinu af öðru, sem repúblik-
anar töldu ekki óeðlilegt að búast við, þá hefði það get-
að skipt máli.
Trump var svo meðvitaður um mikilvægi þessa að
það hefur sennilega ýtt undir að hann færi mikinn til
að reyna að tryggja slíka niðurstöðu. Sú aðferð hafði
hættur í för með sér og reyndist hjálpa Biden.
Fundirnir breyttu auðvitað ekki því að dæmin um
útafakstur Bidens voru óþægilega mörg. En sá þáttur
mundi ekki lengur ráða úrslitum. En sú spurning stóð
opin eftir, ef Joe Biden væri ekki eins langt leiddur
vegna aldurs og mörg atvik síðustu ára ýttu undir, af
hverju var hann þá hafður í kjallaranum í Delaware
nær alla kosningabaráttuna?
Sumir svöruðu með útleggingu um kalda ákvörðun
kosningastjórnar demókrata um að láta baráttuna ein-
göngu snúast um Trump. Hafa hann beggja vegna og
láta Biden ekki trufla það plan. Mikilvægast væri að
spurningin snerist ekki um Trump eða Biden heldur
um það, hvort kjósandinn væri með eða á móti Trump.
Margar kannanir virtust sýna að sú niðurstaða yrði
demókrötum hagfelldust. Yrði Biden dreginn inn í
myndina lagaðist samanburðurinn fyrir Trump.
Þetta hljómar sennilega, þótt það kynni að verða
flókið í framkvæmd. En á meðan demókratar hafa
lungann af fjölmiðlum algjörlega með sér, svo ekki sé
minnst á hina ofsaríku tæknirisa í fjölmiðlun, er að-
ferðin sennilega leikur einn.
Demókratar komust upp með kjallarameðferðina á
Biden og það þótt niðurstaða kappræðna gæti bent
kjósendum á að feluleikurinn með frambjóðandann
hefði gengið of langt.
Gengur augljósa dæmið upp?
En hvað svo? Hvert yrði framhaldið ef aðferðin
tryggði flokknum Hvíta húsið? Enginn vitiborinn
maður getur ímyndað sér að Biden-brellan dugi í fjög-
ur ár.
Það er enda talað furðu opinskátt um að Biden sé að
sjálfsögðu eins kjörtímabils forseti. Það kemur engum
á óvart. En umræðan um að Kamala Harris hljóti að
taka við löngu fyrir lok þess er ótrúlega hávær. Harris
fór illa út úr tilraunum sínum til að verða forsetaefni
demókrata og dró sig í hlé í prófkjörsbaráttunni miðri
og hún hefur ekki aflað sér mikilla vinsælda innan
flokks síns, þótt varaforsetatignin muni hjálpa. Fram-
ganga hennar sem saksóknari í Kaliforníu hefur einn-
ig valdið henni vandræðum innan flokks. Upplýst var
að hún hafði gengið hart fram í að fá menn sakfellda
og fangelsaða með þunga dóma á baki, sem síðari at-
huganir sýndu að höfðu fengist með óréttmætri og
iðulega vafasamri málsmeðferð og því komið í ljós að
fjölmargir voru dæmdir saklausir. Frægt varð að
fangelsi í Kaliforníu voru margsetin. Í framhaldinu
myndaðist stuðningur við að stytta bæri fellda refsi-
dóma vegna minni brota. Harris barðist gegn þeim
sjónarmiðum. Þegar sú afstaða varð sífellt óvinsælli
hélt hún því fram að það væru hennar undirmenn sem
hefðu háð þá baráttu í hennar nafni og gengið lengra
en hún hefði kosið. Þegar skjöl um hið gagnstæða voru
dregin fram hélt hún því enn fram að þau hefðu mörg
og jafnvel flest verið útbúin án hennar atbeina.
Hún þótti engu að síður réttmætt varaforsetaefni
við hlið Bidens. Hún ætti þá kost á því, fyrir flokksins
hönd, að verða fyrsta konan sem yrði varaforseti, þótt
nokkrar konur hafi áður verið í slíku framboði. Þá
væri hún blönduð og höfðaði bæði til Austur-Asíu-
manna og blökkumanna sem slík og hún væri líkleg til
að höfða fremur til yngra fólks en Biden gæti.
Sú mynd er af kosningunum í nóvember 2020 að
demókratar hafi unnið þar mikinn sigur. Það er al-
gengt að það forsetaefni sem hefur sveifluna með sér
sé líklegt til að fá sæmilega traustan meirihluta í þing-
deildunum tveimur. Það gerðist ekki núna. Öldunga-
deildarþingmennirnir eru enn jafn margir þótt demó-
kratar hafi bætt aðeins við sig. Varaforsetinn getur
tekið þátt í atkvæðagreiðslum hafi atkvæði fallið jafnt.
Þegar er farið að bera á því að það úrræði muni ekki
alltaf duga til vegna þess að þingmenn demókrata
hlaupi undan merkjum. Þó hafa þingmenn repúblik-
ana verið miklum mun liprari við Biden í þeim efnum
en demókratar voru við Trump. Þá er þess að geta að
demókratar töpuðu allmörgum fulltrúum í hinni deild-
inni og það umfram flestar spár. Það eru aðeins 20
mánuðir í næstu kosningar allra þingmanna fulltrúa-
deildar og margir ætla af byrjuninni að ólíklegt sé að
meirihluti demókrata haldi þar.
Tregara en menn halda
Og svo er það ekki endilega víst að auðvelt verði að
láta Biden gamlaðan víkja fyrir Harris, svo að hún
geti farið í forsetakosningar úr Hvíta húsinu. Eins og
stundum endranær er hægt að horfa til lýsandi dæma
úr sögunni. Utan Bandaríkjanna er Woodrow Wilson
sá forseti Bandaríkjanna sem hnýtti endahnútinn á
heimsstyrjöldina 1914-1918. Hann kom úr röðum
demókrata og bjó yfir ríkulegu sjálfsáliti svo ekkert
vantaði upp á. Hann hafði verið guðfræðiprófessor og
háskólarektor. Demókratinn Wilson hafði megna
fyrirlitningu á blökkumönnum og leyndi því lítt. Og
hann var heldur ekki í neinum vafa hver í hans liði
skipti sköpum í hans og veraldarinnar snerrum. Eftir
kosningarnar 1912 sem skiluðu honum í Hvíta húsið
átti hann þetta samtal við William McCombs for-
mann þjóðarnefndar Demókrataflokksins: „Áður en
lengra verður haldið vil ég að það liggi fyrir að ég
stend ekki að neinu leyti í neinni þakkarskuld við
yður.“ McCombs var sem þrumu lostinn en náði þó að
minna á margvíslegan atbeina sinn í kosningabarátt-
unni. En Wilson batt enda á það hjal með þessari
yfirlýsingu: „Það var ákvörðun Guðs að ég yrði næsti
forseti Bandaríkjanna. Hvorki þér eða annar mann-
legur máttur hefði getað haft nokkur minnstu áhrif á
þá skipan.“
Wilson forseti fékk heilablóðfall í september 1919
þegar eitt og hálft ár var eftir af forsetatíð hans. Var
forsetinn rúmfastur að mestu og laskaður mjög. Síðari
Geta duttlungar
örlaga
endurtekið sig?
Reykjavíkurbréf05.03.21