Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.04.2021, Side 17

eftir bardagann við Ursulu von der Leyen um stólinn
eina! Menn hljóta að vona að þessir snillingar lendi ekki
í baráttu um alvörumál fyrst tittlingaskíturinn fer
svona illa með þá.
Talar sá sem þekkir til
En í þessu sambandi er einkar athyglisvert að kynna
sér viðhorf Michels Barniers (sem nýlega vildi ekki úti-
loka framboð sitt til forseta Frakklands). Hann var
þekktur sem harðsnúinn ESB-samningamaður gagn-
vart Bretum.
Barnier skaut í viðtali föstum skotum að Macron for-
seta Frakklands og segir að Evrópukratar verði að
taka fullt mark á vaxandi óánægjuröddum almennings í
ESB-löndum og það áður en það verði hreinlega um
seinan. Verði ekki brugðist við í tæka tíð muni
óánægjusprengjan springa í loft upp með stórbrotnum
afleiðingum fyrir ESB-skipulagið og ESB-drauminn.
Barnier sagði engan vafa vera á því í sínum huga að
sífellt fleiri leiðtogar í ESB myndu standa frammi fyrir
hratt rísandi óánægjuöldu: „Við eigum enn okkar tæki-
færi til þess að bregðast við í tíma og draga lærdóm af
því sem gerðist Brexit. Það er kostur sem ESB-sinnar í
Bretlandi eiga á hinn bóginn ekki lengur.“
Barnier bætti því við, að hann hefði skynjað mjög vel
hversu andúðin á ESB færi vaxandi í heimalandi sínu.
Innflytjendamál og götótt landamæri væru orðin enn
snúnari viðfangsefni en áður og voru þó slæm fyrir. Inn
í þetta erfiða andrúmsloft bættist svo bullandi reiði og
fyrirlitning vegna hróplegra mistaka ESB í bóluefna-
málum. Ofan á allt þetta kæmi svo hin hefðbundna
gagnrýni á síaukið skrifræði og illviðráðanlegt stjórn-
skipulegt flækjustig. Þunginn í þeirri lýsingu væri sí-
fellt að aukast.
Þegar horft er til þessara aðvörunarorða manns eins
og Barniers, sem gerst má vita, verður ekki annað sagt
en að von sé að klofningsflísin úr Sjálfstæðisflokki,
með þessi ókræsilegu ósköp sem sitt aleinasta baráttu-
mál, sé illa ráfandi og úti á túni og viti ekki hvort hún
er að koma eða fara.
Hún á sér ekki viðreisnar von.
Fjölskipað stjórnvald?
Það er þýðingarmikið að það fólk sem situr í ríkisstjórn
kynni sér í upphafi þeirrar setu hvers konar fyrirbæri
hún sé. Algengt er að þeir fréttamenn, sem fjalla mest
um slík mál, hafi ekki grænan grun um starfsramma
ríkisstjórnar og þau lögmál sem um hann gilda. Þannig
er algengt að þeir fullyrði að ríkisstjórnin hafi sam-
þykkt tillögur frá einstökum ráðherrum og jafnvel að
ríkisstjórnin hafi samþykkt einstakar reglugerðir ráð-
herra.
Hin fræðilega skilgreining er sjálfsagt ekki einföld
fyrir þá sem hafa ekki tamið sér skilning á henni, þótt
hún sé stutt. Hún segir: „Ríkisstjórnin er ekki fjöl-
skipað stjórnvald.“
Það er nánast óþekkt að ríkisstjórnin greiði atkvæði
sem slík á ríkisstjórnarfundi. Skiljanlegt er að ein-
stökum ráðherrum þyki þægilegt að halda því fram að
ríkisstjórnin hafi samþykkt reglugerðardrög þeirra
eða samþykkt lagafrumvarp sem þeir bera fram þegar
því er ekki mótmælt eða þegar ekki eru gerðar at-
hugasemdir við mannaráðningar ráðherra svo dæmi
séu tekin. En það felst í því að ríkisstjórnin er „ekki
fjölskipað sjórnvald“ að ráðherrann ber einn ábyrgð á
reglugerð sem hann hefur kynnt í ríkisstjórn, þótt ein-
stakir ráðherrar hafi ekki andmælt henni eða jafnvel
lýst því yfir að þeir teldu reglugerðina nauðsynlega eða
þeir styddu setningu hennar.
Ekkert slíkt myndi vera bókað í ríkisstjórn nema ef
þeir sem halda utan um þann þátt hafi farið alvarlega
út af í lausamölinni. Eina dæmi sem bréfritari þykist
muna eftir um að beint samþykki ríkisstjórnar þurfi að
koma til varðar íslensku handritin. Menntamála-
ráðherra er æðsti maður málaflokksins sem þau falla
undir. En í lögum sagði að ekki mætti heimila flutning
íslensku handritanna úr landi nema fyrir lægi sam-
þykkt ríkisstjórnarinnar fyrir því.
Hitt er annað mál að algengt er að ráðherrar, stund-
um fyrir ábendingu forsætisráðherra, leiti viðhorfa í
ríkisstjórn gagnvart sínum málum og forsætisráð-
herra og eftir atvikum oddvitar flokka í ríkisstjórn
ákvarða stundum þar að flokkarnir heimili að lokinni
umræðu eða yfirferð í ríkisstjórn að mál gangi til þing-
flokka. Þá hafa þeir iðulega þreifað, hver og einn, á sín-
um þingflokki, ef ástæða er til að ætla að viðkvæmt
pólitískt mál kunni að vera á ferð.
En þótt ráðherra telji sig vita að yfirlýsing um póli-
tískan stuðning við mál liggi fyrir er hæpið að halda því
fram að ríkisstjórnin hafi „samþykkt“ stuðning við það.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
18.4. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17