Skólablaðið - 01.04.1977, Síða 13

fram, að steypa eigi alla í sama móti þannig
hugsanlega bæla niður einhverja snilligafu. Ég
skil ekki hvernig mat á snilliL raskast, þó að
æskan komist til nokkurg þroska og mannlegt sam-
félag losni við borgaralegar hömlur.
Múgmenning
HO: Eigum við ekki.að nálgast veruleikann, þ.e.
nútímann? Þið eruð búnir að ræða um þær að-
ferðir, sem þið viljið beita til þess að æskan
taki við menningarstraumum og notfseri sér þá.
Mér finnst að við verðum að gera okkur grein
fyrir þvi, hvernig ástandið er nú, því að ef við
ætlum að breyta því, verðum við að gera okkur
grein fyrir þvi hvar við viljum byrja. I þvi
sambandi má t.d. spyrja: Hvemig hugsar æskan?
Hvað les hún? Hvað hlústar hún á? Hefur smekk
okkar e.t.v. farið aftur? Þama kem ég náttúru-
lega inn á þessa geysimiklu mötun, sem við
minntumst aðeins á áðan. Hafið þið hugleitt það
sem ég leyfi mér að kalla múgmenningu?
HH: Vissulega, og e.t.v. komizt að niðurstöðu,
sem efasemdamaðurinn i mér segir nu reyndar
að sé aðeins sú fyrsta af mörgum. Svarið við
múgmenningunni er einkaframtakið, - nogu helviti
mikil fjölbreytni og nýbreytni þeirra strauma,
sem liggja um loftið og strjúkast- við skynfæri
almennings. Svo ég gerist nú grófur og vitni 1
sjálfan mig, þá skrifaði ég einhvern tíma í rit-
gerð, að veröldin væri milljónir heima, sem hver
um sig hefði aðeins einn íbúa. Vissulega verður
manni hvað eftir annað á að hneykslast á, ja, eða
liryggjast yfir listasmekk samborgara sinna. En
láusnirf við því er og má ekki vera önnur en sú,
að þeir, sem telja sig vita betur, virði skoðanir
þeirra sem þeir áfellast, en reyni um leið að
,sýna þeim fram á gildi æðri lista. Hver og einn á
að hafa sína skoðun í friði, - og ríkisvaldið og
menningarstofnanimar verða að sitja á strák
sínum.
GB: Það er vissulega ánægjulegt að heyra, að þið
viðurkennið báðir þessa múgmenningu sem stað-
reynd. En þá er eftir að skilgreina hana og at-
huga ýmsa þætti, sem spila þar inn í. T.d., - er
þessi múgmenning eitthvert ósjálfrátt og eðlilegt
einkenni okkar samfélags? Hvað er það sem skapar
múgmenninguna? Já, vikjum aðeins að þessu atriði.
Eg held því fram,_að hér sé að miklu leyti um
visvitandi smekkmótun að ræða. Það er alltaf til-
hneiging hjá ráðandi öflum (í þessu tilfelli isl-
enzka auðstéttin), að skapa alla i sama móti, til
þess að hægt sé að stjórna fólki. Valdastéttin
vill vita hvar hún hefur fólkið, til þess að hún
geti stjórnað því. En mikilvægasti þátturinn i
þessu sambandi er einmitt að móta smekkinn, sem
en arfur frá frumbernsku íslenzkrar blaðamennsku.
Við þurfum ekki annað en að líta á fréttir í
blöðunum á fyrri helmingi aldarinnar. Þar má sjé
flennifyrlrsagnir um einkamál fólks og persónu-
lega hagi, og fréttimar sjálfar eru ritaðar í
einhverjum ónákvæmum og ónærgætnum rabbstíl.
Blaðamaðurinn talaði svo að segja augliti til
auglitis við lesandann, eins og hann væri að
segja lesandanum eitthvert leyndarmál eða gróu-
sögu á baðstofuloftinu. Þetta var gott og
blessað á dögum þorpsmenningarinnar, þegar dag-
blöðin voru að komast á legg og efninu þurfti að
sprauta beint inn í æðar fólksins. En nú er
þetta orðið dragbítur á islenzka fréttamennsku.
Stolti dagblaðanna er ábótavant. Þau þyrftu, til
þess að auðga siðferðisþrekið, að skrifa eins og
íbúar landsins væru a.m.k. 500 þúsund.
Eru MR.-ingar ödruvísi
GB: Við höfum hér rætt vítt og breitt um þær að-
stæður, sem æskunni eru skapaðar, og það
leiðir einmitt hugann að okkar nánasta umhverfi,
þ.e. Menntaskólanum í Reykjavík. Þvi er nefnilega
ekki að neita, að það sem við höfum reifað hér að
framan er í beinum tengzlum við starf þeirra
stofnana, sem við af tilviljun veitum forstöðu,
eða hvað finnst ykkur? Eru nemendur M.R. ofur-
menni að andlegu og líkamlegu atgervi?
HH: Nei, og þetta er einmitt þessi kuldaúlpu- og
veggjalúsarmórall, sem ég minntist á i byrjun
I þessu tilviki, hvað viðvíkur félagslifinu í
M.R., trúi ég anzi takmarkað á mátt og megin
hvers einstaklings, nema þá helzt minna nánustu
samstarfsmanna, þ.e. ritnefndar. Eins og þið
hafið e.t.v. tekið eftir, hefur félagslífsum-
fjöllun í Skólablaðinu verið í algeru lágmarki í
vetur. Sjálfur hef ég aldrei verið félagslífs-
tröll, og mér drepleiðist flest sem þvi viðkemur.
Að þvi leyti á gagnrýni á Skólablaðið i anda
Sigurðar Sverrissonar o.fl., rétt á sér; alger-
lega hefur vantað frásagnir af bridgemótum og
kökukvöldum, sem útbía flest önnur menntaskóla-
blöð landsins nema blað M.H. Ég gef skít i þessa
gagnrýni, takmark mitt hefur verið vandað blað
með umræðu um atriði, sem skipta einhverju máli,
og ég veit að ritnefnd er sammála mér. Það liggur
við að hlakki í mér ef 70^ nemenda les ekki
blaðið, ég þakka komplimentið. Eg fór í þetta
starf með þvi hugarfari að ekki ætti að búast við
neinu frá nemendum sjálfum. Auðvitað var það
siðferðileg skylda min að láta sem svo væri, en
guð minn góður, þetta fólk vill láta stjórna sér
og dæla í sig skoðunum, og þá gerir maður það og
bara það.
HO: Þegar við ræðum um félagslíf í M.R., erum við
að sjálfsögðu mikið til að ,ræða um starf
okkar sjálfra. Skylda okkar í vetur var að bjóða
upp á mikið og gott starf í von um að komið væri
á móts við okkur með mikilli þátttöku. Ég held
að ég megi leyfa mér það, með sæmilegri samvizku,
að vera nokkuð ánægður með hlut Herranætur. Sýn-
ing okkar tókst nokkuð vel og við brydduðum upp á
ýmsum nýjungum í starfi, svo sem fimmtudagsleik-
ritum. - En einn áberandi galli finhst mér á
M.R.-ingum. Hann er sá, hversu veikir þeir eru
fyrir nskítamóral" og mönnum, sem aðhyllast rtheil-
brigt líf-stefnuna", sem felur í sér andlega geld-
ingu og misheppnaðan húmor fórnarlamba sinna. Með
þessu áframhaldi verður M.R. einskonar Verzlunar-
skóli, sem glatað hefur allri sinni fomu menn-
ingararfleifð. Hneykslaður varð ég, er tillögu um
herstöðina á Suðumesjum var vísað frá á skóla-
fundi hér fyrr í vetur. „Heilbrigðir" menn ásamt
hægri mönnum skólans, sem þekktir eru fyrir að
þora aldrei að ræða lífshagsmunamál þjóðarinnar á
skólafundum, rituðu nöfn sín á ómerkilegt plagg
sem varð til að stöðva þessa mjög svo nauðsynlegu
umræðu. Rök þessara manna voru þau, að dvöl er-
lends herliðs hér á landi kæmi nemendum ekki við
og ætti þvi ekkert erindi á skólafund í M.R.
GE: Það liggur við að ég nenni ekki að fjalla
sérstaklega um nemendur M.R., þvi að þeir eru
i engu frábrugðnir öðru æskufólki, meirihlutinn
er aðeins ennþá forhertari í sjálfsefjun múgmenn-
ingarinnar. Það liggur við að maður fái Jesú-
komplex af því að starfa í félagslífinu. En
enginn fær umflúin sín örlög. Hættan er aðeins
fólgin í því að hafa einhverjar hugsjónir. Því að
þá er maður kominn inn í völundarhús, sem
býður upp á enga aöra útgönguxeio en mannryrir-
litningu. Það myndi sjálfsagt enginn trúa mér ef
ég segði, að manngæska mín og kærleikur hafi
forðað mér frá þessum örlögum.margra félagslífs-
forkólfa. Eg hallast því frekar að því að starf
mitt sem forseti Listafélagsins beri þess merki
að ég hafi komið holundarsári á Minotaurus. En
ef þessu lagi er ekki fylgt eftir, er til lítils
af stað farið. Leyfið mér að skýra mál mitt. Það
eru fáein atriði sem ekki verður gengið framhjá.
X vetur var Listafélagi'ð virkjað í þágu jafn-
réttisbaráttu alþýðunnar, starfræktir voru les-
hringir, haldnar voru myndlistarsýningar í sam-
vinnu við félag myndlistarmanna og aðrar stofn-
anir, búandmenn fengu sinn skammt af starfsem-
inni, og síðast en ekki sizt var öflugt samstarf
á milli menningarpólanna þriggja, Listafélagsins,
Skólablaðsins og Herranætur. En þetta samstarf
leiddi til þess, að sjaldan hefur félagslifinu
verið stýrt af öðrum eins samhug og annarri eins
festu. Eg vil aðeins beina orðum til hinna
bjartsýnu hugsjónamanna, sem munu feta i mín fót-
spor i Listafélaginu: Setjið á ykkur sjömílna-
skóna.
SYMPOSIUM
sé að leiða hugsunina áð einskls nýtum viðfangs-
efnum, og útkoman er tilfinningalega vanþroskað
fólk, gersneytt fegurðarskyni og veruleikaskynj-
un, eins og SiglaugUr Brynleifsson orðar það ein-
hvern veginn í Tímariti M./M.: „Tilvalið hráefni
í verksmiðjur Alusuisse og Union Carbite". Þarna
gef ég mér það að sjálfsögðu, að listþörf manns-
ins sé einn af meginþáttunum í tilveru hans.
HO: Þarna komstu inn á eitt mjög mikilvægt at-
riði, en það er þessi smekkmótun. Hvað er það s.em
skapar múgmenninguna, eða nánar tiltekið smekk
manna? Eru það ekki fyrst og fremst fjölmiðlar?
Tökum dagblöðin sem dæmi. Eg leyfi mér að full-
yrða, að þau spila gjarnan á lægstu hvatir manns-
ins, svo sem hnýsni um hag annarra. Þessi hnýsni
sést m.a. í öllum þeim.dálkum sem fjalla um frægt
fólk. Sum blöð (allt of mörg) velta sér upp úr
óförum annarra og gleðjast eflaust í hvert skipti
sem einhver lendir á villigötum. Það mætti
kannski líkja þeim við hræfugla. Oft er þvi lítil
virðing borin fyrir sannleikanum, og staðreynd
verður fjarlægt hugtak. Svo getum við einnig
tekið poppskrif dagblaða sem dæmi, þar sem slegið
er upp með stórum stöfum ef trymbillinn í ein-
hverri danshúsahljómsveitinni hættir eða fer i
hljómsveitina sem spilar í danshúsinu í hinum
enda götunnar. Hvernig er það ekki með tónlistar
smekk meginþorra íslenzkra ungmenna? Er ástandið
ekki orðið dálítið ískyggilegt, þegar raddlaus
sjómaður, sem kann kannski 10 hljóma á gítar,
slær í gegn og verður goð í augum ungdómsins.
Og útgefendur hjálpa til með því að gefa þetta út
frekar en eitthvað sem er aðeins þungmeltara og
því ekki eins liklegt til sölu. Og nú komum við
að aðalatriðinu: Það eru peningarnir sem ráða
ferðinni. Þeir eru veiðistöng fjármagnarans, þar
sem flytjendumir eru beitan og almúginn bráðin.
Og þeir sem hafa peningana eru borgarastéttin.
HH: Já, - eins og þið vitið, hafna ég algerlega
þessari fullyrðingu ykkar um mötun og mótun
ráðandi afla á Islandi, þessarar óskilgreindu
borgarastéttar á skoðunum almennings. Tökum dag-
blöðin nánar fyrir. Þessi lágkúruskrif og lág-
menning, sem þú varst að tala um, er ekkert annað
H0: Eins og þið munið eflaust, hafa margir hér i
skóla miklar áhyggjur af klíkustarfsemi, en
þeir menn ættu að minnast vetrarins 1975-6, þegar
hver höndin stóð upp á móti annarri, og því varð
mun minna- úr verki en efni stóðu til. Eg held að
kosturinn við félagsstarfið í vetur hafi verið
hin’ góða samvinna .hinna ýmsu starfshópa, t.d.
Listafélagsins, Skólablaðsins og Herranætur, og
má í þvi sambandi nefna sameiginlegt blað Herra-
nætur og Skólablaðs, leshring Listafélags og
Herranætur og bókmenntasamkeppni Skólablaðsins og
Listafélagsins. Margt fleira mætti nefna, eins
og Isafjarðarferð og listavöku, með þátttöku
flestra stórfélaga skólans. Sem sagt, ég tel það
mjög æskilegt, að forystumenn Listafélagsins,
Herranætur, Skólablaðsins og Skólafélagsins séu
vinveittir hver öðrum og geti starfað saman.
Sem sagt, ef við erum klíka, þá erum við góð
klíka, eða hvað?
HH: Mikið rétt. 1 rauninni er þessi annálaði
kunningsskapur embættismanna ekkert annað en
vítamínpilla, þegar starfið er orðið jafn viða-
mikið og nú er. Auðvitað höfum við haft, ja,
allt að því óeðlilega mikil völd í vetur, en
hvar hefur þetta komið nemendum illa? Hefur
það ekki einmitt orsakað enn öflugri starfsemi?
Eg veit að þið viljið mótmæla mér, en þið fáið
það ekki að þessu sinni, mál okkar er orðið of
langt. En ég tel þetta kerfi einstaklinganna,
þar sem einn hugur er á bak vj.ð stærstu póla
félagslífsins, einmitt vera hið hentugasta.
En þetta er orðið allt of langt hjá okkur, og
því er komihn tími til að hætta. En hvað það
var gaman að sjá ykkur.
89