Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.07.2021, Qupperneq 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.7. 2021
K
órónuveirufaraldurinn er á
uppleið á ný og fór tilfellum
fjölgandi í vikunni sem leið,
sérstaklega í Bandaríkjunum og
Evrópu. Þar á Delta-afbrigðið af
veirunni, sem vísindamenn kalla
B.1.617.2 og fyrst varð vart á Ind-
landi í desember í fyrra, stærstan
hlut að máli og er orðið ríkjandi í
stórum hluta Evrópu. Í Bandaríkj-
unum veldur Delta-afbrigðið nú 83%
greindra smita.
Uppgangur Delta-afbrigðsins hef-
ur orðið til þess í Bandaríkjunum að
innlögnum á sjúkrahús hefur fjölgað
og frásagnir af tilfellum þar sem
bólusettir hafa veikst valda áhyggj-
um. Þar er um að ræða tilfelli þar
sem veirunni tekst að komast í gegn-
um varnir bóluefna og valda veik-
indum og eru þau nefnd gegnum-
brotssmit (breakthrough infections).
Bólusettir varðir
Dagblaðið The New York Times hef-
ur eftir sérfræðingum að gegnum-
brotssmit séu fátíð og enn sjaldgæf-
ara sé að þau valdi alvarlegum
veikindum eða dragi til dauða. Kem-
ur fram í frétt blaðsins að rúmlega
97% þeirra, sem lagðir séu inn á
sjúkrahús vegna kórónuveirunnar,
séu óbólusettir.
„Skilaboðin eru þau að ef þú ert
bólusettur ertu verndaður,“ sagði
dr. Celine Gounder, sérfræðingur í
smitsjúkdómum við Bellvue-sjúkra-
miðstöðina í New York. „Þú munt
ekki veikast alvarlega, enda á
sjúkrahúsi eða deyja.“
Anthony S. Fauci, helsti ráðgjafi
Bandaríkjastjórnar um smitsjúk-
dóma, sagði á blaðamannafundi á
fimmtudag að fréttir af gegnum-
brotssmitum ætti ekki að taka þann-
ig að bóluefni virkuðu ekki. „Bólu-
efni ber árangur ef það kemur í veg
fyrir veikindi,“ sagði hann.
Hraðar og í meira magni
Delta-afbrigðið er frábrugðið öðrum
afbrigðum kórónuveirunnar að
ýmsu leyti. Það smitast með sama
hætti í gegnum öndunarfæri, en er
talið tvöfalt smitgjarnara en upp-
runalega útgáfa veirunnar. Þá benda
fyrstu rannsóknir til þess að smitað
fólk sé með um þúsund sinnum
meira af veirunni (viral load), en
þeir, sem smituðust af upprunalegu
veirunni. Það þarf ekki að auka líkur
á að bólusettur einstaklingur veikist,
en hefur líklega í för með sér að
hann smiti frekar og í lengri tíma.
Samkvæmt The New York Times
skiptir magnið máli. Bólusettur
maður, sem sé útsettur fyrir litlu
magni af kórónuveirunni smitist
jafnvel ekki eða þannig að vart
mælist. Verði bólusettur maður hins
vegar berskjaldaður fyrir miklu
magni af Delta-afbrigðinu gæti það
frekar orðið ónæmisvörnum hans
ofviða.
Þar sem hægt hefur á bólusetn-
ingum og þær eru jafnvel langt frá
því markmiði að ná hjarðónæmi
getur Delta-afbrigðið síðan leikið
lausum hala.
Gegnumbrotssmit munu líklega
almennt hafa litlar afleiðingar fyrir
bólusetta og valda óverulegum eða
engum einkennum. Hins vegar hafa
vísindamenn áhyggjur af að í fáum
tilfellum gætu bólusettir smitast og
fengið langvinn kórónuveiruveik-
indi. Þar er átt við ýmis þrálát ein-
kenni, sem eru viðvarandi þótt
sjúklingurinn sé læknaður af virkri
sýkingu veirunnar.
Í The New York Times er
sérstaklega sagt að of mikið virðist
hafa verið gert úr getu Delta-
afbrigðisins til að komast fram hjá
vörnum bólusetningar. Segir að svo
virðist sem öll þau bóluefni, sem til
eru, komi í veg fyrir alvarleg veik-
indi og dauða af völdum afbrigðisins.
Í rannsóknarstofum hafi áhrifin af
Delta-afbrigðinu meira að segja
reynst mildari en af Beta-afbrigðinu,
sem fyrst greindist í Suður-Afríku.
Þetta rímar við tölur, sem birtar
voru hér á landi fyrir helgi. Í frétt á
mbl.is á föstudag sagði að af 369
manns, sem væru með virk kórónu-
veirusmit og því í eftirliti á Covid-
göngudeild Landspítalans væru 97%
án einkenna eða nær einkennalaus.
Rá hjarðónæmis hækkar
Hið stökkbreytta Delta-afbrigði
virðist hins vegar hafa í för með sér
að bólusetja þurfi hærra hlutfall
íbúa til að ná hjarðónæmi en vegna
hinna afbrigðanna. Í Þýskalandi eru
nú þrjú smit af hverjum fjórum
vegna Delta-afbrigðsins. Vegna þess
hvað afbrigðið smitast hratt þurfi að
ná hærra hlutfalli bólusetninga en
ella til að bremsa veiruna af. Hin
hraða útbreiðsla geti valdið miklum
skaða meðal þeirra, sem séu óbólu-
settir. Á vef þýska vikuritsins Der
Spiegel er talað um að hjarðónæmi
muni væntanlega nást þegar 85%
íbúa landsins hafi verið bólusett.
Í Þýskalandi eru 57,6% íbúa yfir
18 ára aldri fullbólusett og 71,4%
samtals þegar teknir eru þeir, sem
eru fullbólusettir og fengið hafa einn
skammt. Hér á landi eru 85,3% íbúa
16 ára og eldri fullbólusett og 90,2%
fullbólusett eða komin með einn
skammt.
Adam Kucharski, stærðfærðingur
og líftölfræðingur við London School
of Hygiene and Tropical Medicine,
hefur reiknað út að eigi eða kveða
veiruna í kútinn með bólusetningum
einum saman og án annarra aðgerða
til stuðnings þyrfti að bólusetja 98%
til að ná hjarðónæmi.
Hins vegar er bent á, að nú séu
mun fleiri bólusettir en þegar kór-
ónuveiran fór á skrið í fyrra og það
muni létta á heilbrigðiskerfinu. Áður
en bólusetningar hófust var tíðni
smita mælikvarðinn á það hvenær
grípa þyrfti til aðgerða og er það
vitaskuld enn, en spurningin er
hvort stikurnar hafi færst. Der
Spiegel birti línurit, sem sjá má hér
á síðunni, og sýnir samsíða smittíðni
og dánartíðni frá því kórónuveiru-
faraldurinn hófst. Í fyrstu tveimur
bylgjunum liggja línurnar saman, en
í þriðju bylgjunni hættir dánartíðnin
að rísa þótt smittíðnin rjúki upp og
er það til vitnis um virkni bólusetn-
inganna.
Tíðni innlagna, ekki smita
Í Der Spiegel er því stillt þannig upp
að eftir því sem fleiri séu bólusettir,
þeim mun hærri megi smittíðnin
vera án þess að hætta sé á að heil-
brigðiskerfið sligist. Tímaritið vísar
til þess að í þarsíðustu viku hafi
Angela Merkel kanslari sagt að í
framtíðinni mætti leyfa hærri tíðni
smita en áður. Því er bætt við að í
Þýskalandi sé nú farið að horfa til
nýs þáttar, innlagnatíðni eða hversu
margir hafi verið lagðir inn á sjúkra-
hús, þegar meta eigi hvort grípa eigi
til aðgerða á borð við grímuskyldu
og samkomutakmarkanir til að hefta
útbreiðslu veirunnar.
Heimildir: AFP, CNN, Der
Spiegel, The New York Times.
Fleiri smit en alvarleg tilfelli fá
Delta-afbrigðið af kór-
ónuveirunni er orðið
atkvæðamikið og hefur
leitt til aukinnar út-
breiðslu smita, en bólu-
efni virðast gera sitt
gagn þannig að ein-
kenni bólusettra eru al-
mennt lítil eða engin.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Fólk stillir sér upp við færanlega bólusetningarstöð á Hermannplatz í hverfinu Neukölln í Berlín.
AFP
Ný viðmið?
mars júlí júlí
2020 2021
Tengsl milli kórónuveiru-
smita og dauðsfalla af völdum
þeirra í Þýskalandi*
Sjö daga smittíðni
Dauðsföll (sjö daga meðaltal)
H
ei
m
ild
:Ú
tr
ei
kn
in
ga
r
D
er
Sp
ie
ge
lo
g
R
ob
er
t
Ko
ch
In
st
itu
t
Í fyrstu og annarri bylgju
eru gröfin yfir smitaða og
látna nánast samsíða
Veikari fylgni
janúar
4. apríl
20. apríl
*Gröfin endurspegla ekki hlutföll