Fiskifréttir - 08.01.1988, Blaðsíða 7
6
föstudagur 8. janúar
föstudagur 8. janúar
7
Nýsmíði
Texti: GE Myndir: Grímur
Skúmur GK kominn heim:
Nýtt rækjufrysti-
skip fyrir 165 m.kr.
„Við erum mjög ánægðir með skipið. Handbragð og frágangur
allur er mjög góður og skipið var afhent á réttum tíma“, sögðu
þeir Dagbjartur Einarsson forstjóri Fiskaness hf. í Grindavík og
Björgvin Gunnarsson útgerðarstjóri, í samtali við Fiskifréttir um
nýja Skúm GK, sem kom til heimahafnar í fyrsta sinn nokkrum
dögum fyrir áramót.
Skipið er útbúið til togveiða og
um borð er búnaður til rækju-
vinnslu og frystingar. Pegar Fiski-
fréttir ræddu við forráðamenn
Fiskaness hf. var kvótafrumvarpið
enn óafgreitt á Alþingi og þar með
ekki endanlega komið á hreint
hvaða möguleikar byðust þessu
skipi á rækju- og bolfiskveiðum.
„Ovissan hefur aldrei verið meiri
um áramót en nú, annars vegar
vegna fiskveiðistefnunnar sem er
óafgreidd og hins vegar vegna
fiskmarkaðanna sem stofnaðir
hafa verið. Petta hangir allt meira
og minna í lausu lofti“, sagði
Dagbjartur Einarsson.
Nýi Skúmur tekur við fiskveiði- Togþilfar á Skúmi.
heimildum gamla Skúms sem hafði
7-800 þorskígildi í botnfiskkvóta á
árinu 1987. Samkvæmt drögum að
reglugerð um rækjukvóta getur
báturinn valið um að fá 100 tonna
rækjukvóta og haldið botnfisk-
veiðiheimildum sínum, — eða að
gerast sérhæft rækjuveiðiskip og
afsala sér botnfiskkvótanum en fá
samtals um 500 tonna rækjukvóta.
Þeir Fiskanesmenn voru fyrir ára-
mótin ekki búnir að gera upp við
sig hvorn kostinn þeir veldu. Þess
má geta, að 4 tonn af þorski jafn-
fsgálgi. Hægt er að leggja gálg-
ana niður í skutrennuna þegar
togað er í ís.
gilda 1 tonni af rækju, ef menn af-
sala sér botnfiskkvóta og gat Birgir
Smári Karlsson skipstjóri á Skúmi
þess, að hann teldi rækjuna alltof
hátt metna í þessum skiptum.
ísgálgar meðal nýjunga
Nýja skipið er smíðað í sænsku
skipasmíðastöðinni Lunde Varv
och Verkstads AB. Það er 34 m
langt og 8,75 m breitt og telst sam-
kvæmt mælingu vera um 245
brúttórúmlestir að stærð. í því er
990 ha Bergen diesel vél. tvær
ljósavélar af Scania Vabis gerð,
Volda skrúfubúnaður, 16 vindur
frá Rapp, 2 kranar frá TICO, mest
af siglingar- og fiskileitartækjun-
um frá Furuno, aflamælir frá
Scanmar, fjarskiptatæki frá
Scanti, rækjukerfi og lausfrystir
frá Kronborg, 2 lárétt frystitæki frá
Jackstone með 16 tonna frystigetu
á sólarhring. Frystilestin er 244
rúmmetrar að stærð. 20 tonna
veltitankur er staðsettur undir brú.
Meðal nýjunga á skipinu má
nefna „ísgálga", það er að segja,
að hægt er að leggja gálgana ofan í
skutrennuna þegar togað er í ís,
þannig að vírarnir liggi beint í sjó
en ekki til hliðar þar sem jakar
geta farið íþá. Þetta er talið vera til
mikillar hagræðingar við slíkar að-
stæður. Annað nýtt skip, Sjóli, er
með svipaðan útbúnað.
Þarf að fiska fyrir
70 m.kr.
Nýi Skúmur kostar fullbúinn 165
milljónir króna og er þá tekinn
með viðbótarkostnaður frá smíða-
i
Nýi Skúmur eftir komuna til Grindavíkur.
Kampakátir Fiskanesmenn í brúnni á nýja Skúmi. Frá vinstri: Dagbjartur Einarsson forstjóri, Birgir Smári Karlsson
skipstjóri, Erling Sæmundsson vélstjóri og Björgvin Gunnarsson útgerðarstjóri.
samningi vegna breytinga og end-
urbóta sem kaupandi óskaði eftir.
Björgvin Gunnarsson útgerðar-
stjóri gat þess í samtali við Fiski-
fréttir að skipið þyrfti að fiska fyrir
70 milljónir króna á þessu ári til
þess að mæta vöxtum, afborgun-
um og reksturskostnaði og taldi
allar líkur á að það tækist. Sænska
stöðin tók gamla Skúm upp í ný-
smíðina fyrir 3,7 milljónir sænskra
króna eða sem svarar 22,5 mill-
jónir íslenskra króna á núverandi
gengi og hefur hann nú verið seld-
ur til Kolumbíu í Suður-Ameríku.
Fjögur skip frá
Lunde Varv
Eins og fram kom hér áðan eru
þeir Fiskanesmenn ánægðir með
nýja skipið og samstarfið við
Lunde Varv och Verkstads AB.
Þessi stöð, sem ekki hefur áður
smíðað skip fyrir íslendinga, hefur
nú gert fjóra smíðasamninga við
íslensk útgerðarfyrirtæki á einu
ári. Auk Skúms er um að ræða skip
fyrir Auðbjörgu hf. í Þorlákshöfn
sem kemur í stað Arnars ÁR.
Verður það því sem næst systur-
skip Skúms. Þriðja skipið er smíð-
að fyrir Norðurtangann hf. á ísa-
firði og kemur í stað Víkings III.
Það er heldur minna en hin skipin
tvö. Loks er svo að nefna bráða-
birgðasamning sem nýlega var
undirritaður við Sæmund Arelíus-
son frá Siglufirði um smíði á skipi
eftir sömu teikningu og Norður-
tangaskipið og kemur það í stað
Þorláks helga SI. Skipin fyrir
Norðurtangann hf. og Auðbjörgu
hf. verða afhent næsta sumar.
Skipasmíðastöð Lunde Varv og
Verkstads AB sérhæfir sig í smíði
skipa af þessari stærð og fer smíðin
öll fram innandyra í upphituðum
húsum. Stöðin er staðsett í Gust-
afsvik í Ramvik á austurströnd Sví-
þjóðar, alllangt fyrir norðan
Stokkhólm. Umboðsaðili sænsku
stöðvarinnar hér á landi er Árni
Gíslason forstjóri ÍSCO hf. í
Reykjavík.
Þess má loks geta, að auk Skúms
gerir Fiskanes í Grindavík út fimm
báta, loðnuskipið Grindvíking,
Skarf, Gauk, Geirfugl og Ólaf.
Úr brúnni.
Rækjuvinnslukerfið á milliþilfari.
Okkar edison
Vart mun um það déilt, að
uppfinningar hvérs konar hafa
breytt hcimskringlunni og lííinu
á henni méira cn flest anriáð, At-
hyglisvert er hins vegar. hvc fáir
cdisonar komast á spjöld sög-
unnar. afhverjusem þaðkann að
stafa. Einuih af þcim edisonum.
sem lítt hefur verið' hatnpað.
enda þótt hann hafi umbreytt líf-
inu i á jörðirini á okkar manns-
aidri, cr Wallacc H. Carothcrs.
sá ér öðrum fremur fann upp
gerviefnin. Því er það gert hcr að
umtalscfni. aö öll okkar veiöar-
færi eru gerð úr gerviefnum og
þcss vegna erum við e.t.v. efna-
hagslegá háðari gerviéfnum en
flestar þjóöir aðrar.
Náttúrulegu efnin
Þaö er sennilcga hollt aö rifja
það upp, að náttúrulegu efnin,
sem notuð voru ítroll, rotnuðu til
ónýtis á ntjög skömmum tíma.
Sem dæmi um það má nefna, að
troíl úr sísaL sem notuð voru í
síðari heirhsstyrjöld entust eigin-
Sega ekki nema eina ýeiðiferð,
því aö eliiið rotnaöi mjög mikið á
meðari togarinn sigldi mcð afl-
ann til Englands. Enda þótt hér
sé dæmi tim stystu endinguna að
ræöa, sýnir þaö áþreifánlega, hve
efnin rotnuðu fljott. Sísallinn
entist að viSu iengur við stöðuga
notkun og hin trollefnin, manila
og hampur, entust víst eitthvað
sþár. Einnig má rifjá það upp, áð
þorskanet úr gervicfnum fiska
margfalt betur en gömlu baðtn-
ullafrietin og nýtísku nóta- og
flotvörpuveiðar væru a.m.k.
miklum annmörkum háðar mcð
náttúrúlegu cfnunum. Svipaða
sögu má scgjtt af öðrum veiðar-
færum ög reyridar öllú því tógi,
scm notaö cr við fiskveiöar. Þaö
yrði vafalítiö öröugt aö framleiöa
nægílegt magn af veiðaffærum
fyrir íslenska flotann þótt ckki
væri hugsað um útflutning. eins
og nú á sér staS. Veiöari'æra-
kostnaður væri hærri gjaldaliður
útgcrðarinnru' og það myndi
bitna á öllum laúnum í landínu.
Því má með sanni segia. að
Wallace H. Carothers sé öðrum
fremur okkar edison.
Afdrifarík stjórnarsamþykkt
En Sagan af uppfinningu gcrvi-
cfnanna cr býsna athyglisverð.
Segjti má. að hún hefjist árið
1927, þegar ||||| hins stóra
cfnal'yrirtækis Du Pont ákvað að
ráða efnafræöinga til aö gera
efúáfræðitilraunir aðejgin vali án
sérstaks takmarks eða líma
pivssu. Þrán fýrir þetta milda
orðalag hcfur öllum þó væntan-
lega vcriö Ijóst, að vonast var eft-
|r uppgötv unum. scm gagnast
gætu fyrirtækinu við framleiðsl-
una. Engu að síður vár það mjög
frumleg samþykkt að fela hóp
; efnafræðinga undir stjórn Car-
others að gera tilfáunir sgm helst
áttu áð skila einhverjum Srarigri.
Nælonsaga
Carothcrs hópurinn átti eftir
að reyna á þolrifin í stjot ninni á
Du Pdnt fyrirtækinu. því það er
ekkert áhláupaverk að fimia upp
gerviefni, Það var nefnilega ekki
fyrr en í ápríl 1937 að fyrsti
áþrcifanlcgi votturinn um að eitt-
hvað hcfði vcrið fundið upp, leit
dagsins ljós, Það var kvenmanns-
sokkur. sent búinn var til í til-
raunaverksmiöju. Enn leiö eitt
og halft ár áður en þessi upp-
götvun var tilkynnt opinberlega
og var cfniö kallað „nylon“ eða
nælon og það nafn \ar og er
sumpart enn ranglega nötað scm
samhciti fyrir öll gerviefni. Ann-
ars cr nælonið af þeim flokki
gerviefna scm kallast polyamíd,
skammstafaö PA, ogerm.a. not-
að t þorskanct. nætur og flottroll
á íslandi.
í tnaí 1940 kom svo fyrsta næi-
onið á márkað í Bandaríkjunum
og eftn sem kxcttsokkar cn fljot-
lega eftir það var hafin frám-
leiðsla á næloni til stríðsrckstrar
ckki síst í fallhlífar og var t'ram
léiðslan ekki lengur bttndin við
Bandaríkin heldur hófu bæði
Bretar og Kanadamenn fram-
leiöslu á nælonvörum, enda er
ckki að sjá aö Du Pont fyrirtækið
Itafi sótt um éinkaleyfi á gérvi-
cfnaframleiðslu. Aðaledisoninn
Wallace Carothers lifði því miö-
ur ckki að sjá árangur tilrauna
sinna umbreytast í framleiðslu.
því aö hann dó áður cn til þcss
kæmi aöeins 41 árs að aldri.
Perlon kcniur til sögunnar
Það er athyglisvcrt. aö Þjóö-
verjarogbandamenn þeirra ísíð-
ústn heimsstýrjöld, Öxulveldin,
hófu framleiðslu á PA í stríðinu.
Sú framteiðsla var kölluð períón,
sem cr framleitt enn í dag. Eöli-
iega fór fyrsta perlonframleiðsl-
an til stríðsrekstrar eins og hjá
Bandamönnum. Ekki er vitað,
hve miklar tæknilegar upplýsing-
ar Pjódverjar hafa fcngið um
gcrviefnaframlciðslu Banda-
ríkjamanna fyrir stríðið en senni-
lega hafa þær þó ckki verið mjög
miklar. því að efnafræðilega cr
svoiítill munur á perlon og næl-
oni. Nækmið tilheyrir þeim efna-
flokki sem kailast PA en perlonið
ér f flokki meö PA 6,6 efnum.
Eiginleíkar þéssara efnaflokka
eru þó svo líkir, að cinu gildir
hvört þeirra er notáð t.d. í vcið-
arfæri, enda pæla notendur lítt í
slíkú.
Gerviefnin í íslensk veiöarl'æri
Þegar litiö er til baka, virðist
svo sem seint liafi gengið aö
koma' gerviefnaframleíðsluntii í
veiöarfæri. Kemur þar sjálfsagl
margt til og er ekki frítt viö. aö
ýmsum hafi þótt það ankanalegt
að vciöa fisk í sama efni og kven-
fólk notaöi til annars konar
veiða. Anhars komust gcrvicfni
mjög í notkun í veiðarfæri á ís-
landi á árimum 1957-1960. Fvrsta
1957 og PA þorskanet um svipað
leyti og PA og PE kom síðan í
trollin um eða rétt fvrir 1960.
Efnið, sem skammstafað er PE,
hcitir annars fullu nafni polycth-
ylen og ér núna eina efnið sem
notað er í ísténsk botntroll og
dragnætur. Þaö efni var revndar
ekki uppgötvað fyrr eh upp úr
1950 og vöru þýskir efnafneðing-
ar þar að verki. Eins og kunnugt
er, hel'ur Hampiðjan h.f. scrhæft
sig í netaframlciðslu úr PE og sér
ekki cinasta íslenska fiskiskipa-
flotanum fyrir netum heldur flyt-
ur einnig út net í stórum stíl.
Post mortem
Eins og sjá má á þessum
punktum. stafar tilurð gerviefn-
anna sennilega frekar af tnark-
vissu vísindalegu starl'i en cin-
hverri hugdettu sem hægt ér að
flokka undir uppfinningu. Car-
others er þéss vegna frekar pers-
ónugervingur þýðingarmikils vís-
indastarfs en hreínn og klár edi-
son. Skemnrtilegasti boöskapur
sögunnar er svo auðvitað sá. að
hreinar frumrannsóknir fá að
lokum langtum rneiri efnahags-
lega og hagnýta þýðingu en flest-
ar eða allar hagnýtar rannsóknir.
Höfundur er fiskifræðingur á