Morgunblaðið - 06.08.2021, Síða 14

SVIÐSLJÓS
Þóra Birna Ingvarsdóttir
thorab@mbl.is
P
áll Matthíasson, forstjóri
Landspítalans, segir
starfsfólk örþreytt og að
spítalinn hafi hvatt það til
að taka sér frí. Nú væri staðan aftur
á móti orðin sú að þeir sem hafa tök á
eru beðnir að stytta frí sitt og koma
aftur til starfa vegna manneklu.
Mönnunarvandi Landspítalans
er þekktur á sumrin en miðar þá við
sumarástand, að sögn Páls. Með
þessari bylgju er komið annað
ástand.
Undanfarið hafi spítalinn verið á
hættustigi nú sé hann á barmi neyð-
arástands. Vandamálið sé þríþætt og
snúi að fráflæði, aflagetu og aðflæði
spítalans.
Varðandi fráflæðið segir Páll
ganga vel að finna lausn til bráða-
birgða fyrir fólk sem á ekki aftur-
kvæmt heim til sín og bíður eftir öðr-
um farvegi. Spítalinn vinni einnig
eftir skýrri áætlun í tengslum við
aukna aflagetu. Aðflæði er svo sá
þáttur sem aðgerðir stjórnvalda í
baráttunni við heimsfaraldurinn geta
haft mest áhrif á.
Að mati Páls er Covid-göngu-
deildin dæmi um vel heppnaða stýr-
ingu á aðflæði til þess að tryggja að
þjónusta og þjónustuþörfin passi
saman. Þótt nú séu margir bólusettir
stendur stjórnendum Landspítalans
uggur af þeirri óvissu sem ríkir. „Við
vitum ekki hvernig þessi bylgja mun
þróast,“ segir Páll en bætir við að ef
hún gengur samkvæmt þeim spá-
líkönum sem horft er til, verði hún
rétt innan marka að reynast of stórt
verkefni fyrir heilbrigðiskerfið.
Þrír eru á gjörgæslu af völdum
Covid-19 en yfir sumartímann, þegar
sérhæft starfsfólk er margt í fríi,
hafa aðeins tíu legurými verið nýtt af
tuttugu mögulegum. Á veturna eru
tólf í nýtingu. Páll segir að mönnun
og fjármagn leyfi ekki fulla nýtingu.
Í gær voru átján sjúklingar inni-
liggjandi vegna Covid-19. Bráða-
deildin er með 400 legurými og Páll
segir alþjóðleg viðmið gera ráð fyrir
85 prósent nýtingu. Á Landspítalan-
um sé almennt 95 til 105 prósent nýt-
ing. Það geri það að verkum að átján
Covid-19 innlagnir geta reynst þung
byrði.
Þó þessar átján innlagnir á
bráðadeild séu af völdum Covid-19
þá væri hægt að ímynda sér að sam-
bærilegur fjöldi kynni að leggjast inn
í kjölfar hópslyss en Páll benti á
þetta á upplýsingafundi almanna-
varna í gær þegar hann sagði að heil-
brigðiskerfið mætti ekki vera einum
heimsfaraldri eða jafnvel einu rútu-
slysi frá því að fara á hliðina.
Það hefur reynst erfitt að greina
á milli þess hvort ákall Landspítal-
ans sé vegna almenns vanda sem var
til staðar fyrir tíma heimsfaraldurs-
ins, eða hvort það sé vegna Covid-19.
Þessir þættir eru þó vissulega ná-
tengdir.
„Það að við kveðum okkur
hljóðs núna er vegna þess að það er
hröð og vaxandi bylgja sem ríður yfir
kerfið,“ segir Páll. Varðandi ástandið
að öðru leyti, þá helst húsnæðis-,
mönnnunar- og útskriftarvanda, tel-
ur hann þau mál í farvegi. Það séu
áform til fimm eða tíu ára að byggja
upp húsnæðið og huga að menntun
og mönnun. Það þurfi þó að gera
meira í stækkandi og eldra
samfélagi.
Álagið á bráðamóttöku
er sérstaklega mikið og þó
það sé fyrst og fremst
vegna almennra veikinda
hefur heimsfaraldurinn
bæði mikil bein og óbein
áhrif. Sérstaka aðgát þurfi að
sýna í kringum fólk með
einkenni og innlagnir
geta reynst flóknari á
yfirfullan spítala.
Rétt innan marka að
reynast of stór biti
14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Í sáttmála ríkis-
stjórnarinnar
er kafli um
lýðræði og gagnsæi
og þar segir: „Rík-
isstjórnin leggur
áherslu á góð
vinnubrögð, opna stjórnsýslu og
gagnsæi. Kappkostað verður að
miðla upplýsingum um ákvarð-
anir og ferli sem varða hags-
muni almennings með aðgengi-
legum hætti.“
Ætla má að ríkisstjórnin geri
ráð fyrir að stefna hennar um
opna stjórnsýslu og gagnsæi
eigi við um allar stofnanir ríkis-
ins og vilji að starfað sé í þeim
anda. Töluverður misbrestur er
þó iðulega á þessu eins og fjöl-
miðlar þekkja og víða eru upp-
lýsingafulltrúar sem virðast
hafa þann starfa helstan að
halda í upplýsingar í stað þess
að miðla þeim áfram.
Þegar mikið liggur við og
þörf á upplýsingum er meiri en
alla jafna, mætti þó ætla að
reynt yrði að auðvelda upplýs-
ingagjöf til almennings. Dæmi
um það er ástandið sem nú ríkir
í þjóðfélaginu, umræður um al-
varleika faraldurs sem geisar
og ekki síst staða þjóðarsjúkra-
hússins, sem töluvert mæðir á.
Við þessar aðstæður gerist
það þó að deildarstjóri sam-
skiptadeildar Landspítalans
sendir stjórnendum spítalans
tölvupóst og gefur þeim fyr-
irmæli um að svara ekki fjöl-
miðlum. Stjórnendunum er sagt
að „þessir skrattakollar“, eins
og fjölmiðlarnir eru nefndir,
hringi á öllum tímum sólar-
hrings, en til að
stjórnendurnir
svari ekki óvart þá
er gefið upp á
hvaða tölustöfum
símanúmer miðl-
anna byrja.
Þessi tölvupóstur sam-
skiptastjórans er með miklum
ólíkindum og hlýtur að hafa ein-
hverjar afleiðingar. Ekki síst
vegna þess að þetta lýsir ein-
hverju hugarfari sem er veru-
legt áhyggjuefni fyrir almenn-
ing.
Það er mikill misskilningur ef
yfirmenn hjá ríkisstofnunum
telja að hlutverk fjölmiðla sé að
endurvarpa aðeins opinberum
yfirlýsingum ríkisstofnananna
eða taka aðeins við og birta þær
upplýsingar sem stofnunum
hentar að komi fyrir sjónir al-
mennings. Slík sjónarmið ríkja
víða í veröldinni en ekki á Vest-
urlöndum og eiga ekki að líðast.
Fjölmiðlar hafa meðal annars
það hlutverk að spyrja gagn-
rýninna spurninga og draga
fram það sem upplýsinga-
fulltrúar eða stjórnendur hafa
ekki sérstakan áhuga á að segja
frá. Þetta á enn frekar við þegar
fjölmiðlar og almenningur fá á
tilfinninguna, og hafa séð þess
merki, að markvisst sé verið að
reyna að stýra umræðunni.
Þjóðarspítalinn getur ekki
leyft sér að láta þessi fyrirmæli
standa. Hann vill stuðning al-
mennings og þarf á honum að
halda. Rétta leiðin til þess er
ekki að veitast að sendiboðan-
um með hrakyrðum og reyna að
hefta för hans.
Spítalinn á að leggja
sig fram um að veita
upplýsingar en ekki
að leyna þeim}
„Þessir skrattakollar“
Innlagnir á
sjúkrahús eru
mun færri nú miðað
við smit en verið
hafa í fyrri bylgjum
kórónuveirunnar hér á landi.
Þetta má glöggt sjá á mynd, sem
birtist í Morgunblaðinu í fyrra-
dag og byggist á tölum frá Land-
spítalanum. Þessi staða kemur
ekki á óvart, en það er gott að fá
hana fram með þessum hætti.
Haldist þessi þróun má búast við
að álag á heilbrigðiskerfið muni
ekki aukast mikið auk þess sem
vænta má að yfirstandandi
bylgja taki brátt að hjaðna ef
marka má reynsluna til dæmis
frá Bretlandi og Hollandi.
Þrátt fyrir þetta er vitaskuld
eðlilegt að halda áfram að skima
og greina smit, ekki síst til að
vita hvað er í vændum. Smit-
staðan nú gefur til kynna hvers
má vænta í heilbrigðiskerfinu
eftir viku eða svo.
Fjöldi smita hefur valdið því
að staða Íslands hefur breyst á
litakóðunarkorti, sem notað er
til að gefa til kynna stöðu farald-
ursins. Í liðinni viku varð Ísland
appelsínugult og var landið orðið
rautt þegar staðan
var tekin að nýju í
gær.
Yfirstandandi
bylgja hefur þegar
orðið til þess að staða Íslands
hefur breyst og hafa til dæmis
Bandaríkjamenn varað óbólu-
setta við að fara til Íslands og
Ísraelar sett landið á rauðan
lista.
Þetta er vitaskuld ekki gott
fyrir ferðaþjónustuna, en eins og
Bjarnheiður Hallsdóttir, for-
maður Samtaka ferðaþjónust-
unnar, sagði í samtali við mbl.is í
fyrradag er litakóðunarkerfið
farið að missa marks vegna þess
hve hátt hlutfall smitaðra er með
væg einkenni eða engin. Þetta er
rétt hjá henni og má af því draga
þá ályktun að fyrir bólusetta sé
hættulítið að vera á Íslandi.
Öðru máli gegni um þá sem eru
óbólusettir, hvort sem það eru
ferðamenn að utan eða heima-
menn. Ekki er víst að auðvelt sé
að koma þessu til skila í ferða-
þjónustu á alþjóðavettvangi, en
heima fyrir blasir við að gera
gangskör að því að klára bólu-
setningu fullorðinna hið fyrsta.
Bólusettum er lítil
hætta búin á Íslandi}Mörg smit, fáar innlagnir
Þ
að eru tvenns konar elítustjórn-
mál á Íslandi. Fyrri tegundin
tengist peningum, völdum og
virkar nánast eins og konungs-
veldi. Í þeim stjórnmálum er
mikið um leiðtogadýrkun, og litlar klíkur sem
ráða í raun öllu bæði beint og bak við tjöldin.
Seinni tegundin tengist sýndarmennsku.
Skoðum þessar tvær tegundir elítustjórn-
mála aðeins betur. Ég giska á að fólk geti
frekar auðveldlega getið sér til um það
hvernig fyrri tegundin virkar og hvaða
stjórnmálaflokkar á Íslandi aðhyllast þess
háttar pólitík. Fjórflokkarnir eru augljóst
dæmi um fyrri tegund elítustjórnmála þótt
það sé hægt að taka Samfylkinguna þar að-
eins út fyrir sviga eftir að hún þurrkaðist
næstum því út í kosningunum 2016. Ég
myndi kalla það holla áminningu sem afgangurinn af
fjórflokkunum ætti að ganga í gegnum líka og ég held að
eitt ár af slíkri áminningu sé of stuttur tími.
Seinni tegund elítustjórnmála er flóknari. Sýnd-
armennskan er nefnilega þeim galla gædd að ef hún er
vel gerð, þá er hún ósýnileg. Ómögulegt að aðgreina
hana frá raunverulegri hugmyndafræði um betra líf fyrir
land og þjóð. Eftir reynslu þess kjörtímabils sem nú er
að líða get ég auðveldlega sagt að Miðflokkurinn er efst-
ur á lista í þeirri tegund stjórnmála. Ég veit að það er
auðvelt að segja að ég sé hlutdrægur og ég sé bara í póli-
tískum loftárásum eða eitthvað, ég er samt ekki að reyna
að segja að þetta sé neitt meira en skoðun mín. Mjög
augljós niðurstaða samt frá mínum bæjar-
dyrum séð.
Allir flokkar eru með einhverja sýnd-
armennsku, auðvitað. Það er óhjákvæmilegt.
Alveg eins og allir eru með fordóma, það er líka
óhjákvæmilegt. Spurningin er hversu mikil
sýndarmennskan er þegar þú veist í raun og
veru betur. Þegar þú veist að það eru til aðrar
lausnir eða aðrar skýringar en hunsar þær
möguleika viljandi. Viðbrögðin við Landsrétt-
armálinu, Ásmundarsal og álíka málum voru öll
sýndarmennska. Þau viðbrögð snerust öll um
að segja bara nei, enginn annar gat mögulega
haft rétt fyrir sér. Þar veit ég eiginlega ekki
hvort er verra, að þau hafi vitað upp á sig sök-
ina en samt sagt nei eða hvort þau hafi í alvör-
unni trúað að allir aðrir hafi haft rangt fyrir sér.
Sýndarmennskan er mjög fjölbreytt form
elítustjórnmála. Hún snýst ekki bara um að nota völd til
þess að segja nei og koma í veg fyrir rannsóknir. Hún
snýst líka um kappræður og framsetningu. Að ná nógu
góðu skoti á andstæðinginn, að segja brandara sem gerir í
raun lítið úr öðrum. Að gera öðrum upp skoðanir sem
hægt er að ráðast á. Þetta er ákveðinn „morfís“-elítismi
og finnst í líka í flokkum utan fjórflokksins.
Að mínu mati þurfum við að hafna elítustjórnmálum.
Ekki bara þessum klassísku heldur líka morfíselítunni.
PS: Já, ég er með fordóma gagnvart morfís.
bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Elítustjórnmál
Höfundur er þingmaður Pírata
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Taka þarf tillit til heilbrigðis-
kerfisins alls við mat á því
hvort herða þurfi aðgerðir hér
á landi. Kamilla S. Jósefsdóttir,
staðgengill sóttvarnalæknis,
benti á að við yrðum að
tryggja að spítalinn geti tekið
við því fólki sem þarf á læknis-
aðstoð að halda vegna
Covid-19.
Það er ný áskorun fyrir
Landspítalann að sinna Covid-
sjúklingum í miðri bylgju með-
an litlar hömlur hvíla á sam-
félaginu en ljóst er að út-
breiðslan hefur ekki minnkað
þrátt fyrir aðgerðir stjórn-
valda frá 25. júlí.
Páll minntist á það á upp-
lýsingafundinum að samfélagið
væri „á fullu“ og þá þyrfti
spítalinn einnig að
sinna töluverðu af
bæði veiku og
slösuðu fólki.
Ný áskorun
fyrir Land-
spítalann
MIKIL ÚTBREIÐSLA SMITA
OG LITLAR HÖMLUR
Páll Matthíasson,
forstjóri Landspítalans.
Morgunblaðið/Ómar
Gjörgæsludeild Á sumrin eru aðeins tíu rúm í notkun en á veturna tólf.