Morgunblaðið - 27.10.2021, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það þóttu
nokkur tíð-
indi fyrir
tveimur árum þeg-
ar stjórnarherinn í
Súdan ákvað að hafa frumkvæði
að því að vísa Omar al-Bashir,
þáverandi einræðisherra, á dyr
eftir að langvarandi fjöldamót-
mæli gegn tuttugu ára einræð-
isstjórn hans höfðu sett hann í
erfiða stöðu.
Í fyrstu tók herforingjastjórn
við völdunum, en hún vék síðar
um sumarið 2019 fyrir bráða-
birgðastjórn þar sem her og
helstu forkólfar mótmælanna
hófust handa við að undirbúa
kosningar og lýðræðislegt
stjórnarfar. Átti því verkefni að
vera lokið í síðasta lagi árið
2024.
Það hefur aftur á móti gengið
á ýmsu í því ferli. Herinn
streittist til dæmis á móti rann-
sóknum á framferði hans þegar
mótmæli gegn valdatöku hans
voru barin niður með harðri
hendi, og FFC, helsti flokkur
hinna „borgaralegu afla“ í land-
inu, klofnaði í tvennt vegna
ágreinings um efnahagsstefn-
una, en óðaverðbólga hefur gert
lífskjör þar mjög erfið, svo ekki
sé minnst á áhrif heimsfarald-
ursins.
Í síðasta mánuði reyndu svo
stuðningsmenn Bashirs að
koma honum aftur til valda og
hefur loft verið lævi blandið síð-
an þá. Það hefur flækt stöðuna
að á bilinu 80-100 stjórnmála-
flokkar hafa sprottið upp í Súd-
an eftir fall Bashirs, og vilja
þeir flestir hafa eitthvað að
segja um þróun lýðræðisins í
landinu.
Allt þetta leiddi meðal ann-
ars til þess að stuðningsmenn
hersins skipulögðu mótmæli í
síðustu viku, þar sem þeir
kröfðust þess að herinn tæki
aftur til sín allt vald í landinu
og kæmi reglu á hlutina. Svo
virðist sem Abdel
Fattah al-Burhan,
æðsta leiðtoga súd-
anska hersins, hafi
litist vel á þá hug-
mynd, því hann ákvað á mánu-
daginn að setja bráðabirgða-
stjórnina af og handtaka helstu
leiðtoga hennar.
Óvíst er á þessari stundu
hvort Burhan reyni aftur að
færa völdin „í hendur almenn-
ings“, þó svo að hann hafi rétt-
lætt valdarán sitt með því að
verja þyrfti byltinguna frá
2019. Hitt er hins vegar víst, að
viðbrögð alþjóðasamfélagsins,
þá einkum Vesturlanda, hafa
verið ákveðin. Bandaríkjastjórn
hefur til dæmis stöðvað neyðar-
aðstoð sína til landsins og Evr-
ópusambandið hefur hótað að
gera slíkt hið sama. Þá hefur
verið kallað eftir því að for-
kólfum bráðabirgðastjórn-
arinnar verði sleppt úr haldi.
Það verður þó að teljast ólík-
legt að Burhan og hernum snú-
ist hugur, fyrst hann ákvað að
kasta teningunum á annað borð.
Vandinn er þó ekki bundinn við
herinn. Saga Súdan frá því að
landið fékk sjálfstæði 1958 hef-
ur verið saga átaka, sem meðal
annars náði ákveðnu hámarki
með stofnun Suður-Súdan árið
2011. Þá hafa allar fyrri til-
raunir til þess að koma lýðræði
á í landinu endað með einhvers
konar valdatöku hersins.
Of snemmt er að afskrifa með
öllu að hægt verði að snúa aftur
á lýðræðisbrautina að þessu
sinni, sér í lagi þar sem þorri
almennings virðist ósáttur með
valdatökuna eins og sást á mót-
mælum fólks í gærkvöldi. Lík-
legra er þó, að almenningur í
Súdan þurfi að bíða enn um
sinn eftir að ákalli hans frá
2019 verði svarað, eins og sást á
táragasinu sem mótmælendur
gærkvöldsins fengu að finna
fyrir.
Súdanska hernum
snýst hugur}Aftur á einræðisbraut
Morðið á sænska
rapparanum Einári
í síðustu viku hefur
eðlilega vakið óhug
meðal almennings í
Svíþjóð og víðar.
Einár þessi var einungis 19 ára
gamall, en hann hafði þegar
getið sér gott orð í sænsku tón-
listarlífi og unnið til verðlauna
fyrir tónlist sína.
Þá hafði hann lent í útistöð-
um við aðra rappara og er talið
að morðið geti tengst þeim erj-
um, en það hefur að öðru leyti
dregið athyglina að því, að al-
ger óöld ríkir nú í Svíþjóð, þar
sem skot- og sprengjuárásir
eru nú algengari en gengur og
gerist í ríkjum Evrópu, hvað þá
á Norðurlöndum. Það sem af er
þessu ári hafa til dæmis rúm-
lega 270 skotárásir orðið í Sví-
þjóð og fleiri en fjörutíu manns
dáið af völdum skotárása.
Þessa ofbeldis-
öldu má rekja að
miklu leyti til fjölg-
unar skipulagðra
glæpagengja sem
oft eru mynduð í
kringum hópa innflytjenda, sem
ekki hafa náð að samlaga sig
sænsku samfélagi, eða hópa
sem glíma við félagsleg vanda-
mál af öðru tagi og finna sér því
ekki atvinnu. Þá geti eitt morð
kallað á blóðhefndir og endað
með hjaðningavígum gengja á
milli.
Í kjölfar morðsins á Einári
hafa sænskir stjórnmálamenn
kallað eftir því að gripið verði
til aðgerða gegn gengjunum og
því ofbeldi sem fylgir þeim. En
þó að öflugri löggæsla sé eitt af
ráðunum dugar hún ekki ein og
sér. Samhliða verður að huga að
þeim undirliggjandi vanda sem
ástandinu veldur.
Glæpagengi, iðulega
innflutt, vaða uppi
hjá frændum okkar}
Svíþjóð logar
Í
slendingar halda þingkosningar á vorin,
þegar sól fer að rísa og landið tekur lit
á ný. Þannig hefur það verið í 38 ár, ef
frá eru taldar síðustu þrennar kosn-
ingar. Kosningar 2016 fóru fram í
október eftir að forsætisráðherra sagði af sér
og sömuleiðis 2017 eftir að ríkisstjórn féll. Nú
fyrir réttum mánuði voru kosningar haldnar að
hausti þrátt fyrir að ríkisstjórnin hefði setið
heilt kjörtímabil.
Ef við skoðum söguna frá lýðveldisstofnun
hafa kosningar verið haldnar áður að hausti eða
vetri í þrígang, það er árin 1949, 1959 og 1979. Í
öllum þessum tilvikum ákváðu næstu ríkis-
stjórnir að hverfa ekki frá hinu hefðbundna
fyrirkomulagi. Forystufólk þeirra tók á sig að
sitja þrjú og hálft ár í stað fjögurra til að halda í
þá venju sem skapast hefur í íslenskum
stjórnmálum.
Þessi venja er ekki tilkomin að ástæðulausu. Ein af
ástæðunum er að fjárlög hvers árs gilda út desember. Hafi
ný fjárlög ekki verið samþykkt fyrir þann tíma mun ríkis-
stjórn skorta heimildir til að ráðstafa fé úr ríkissjóði. Við
þurfum ekki að fjölyrða um áhrifin sem það hefur ef heil-
brigðiskerfið, menntakerfið og aðrar grunnstoðir fá ekki
nauðsynlegar fjárveitingar vegna þess að fjárlögum er
ekki til að dreifa.
Þetta veit forystufólk stjórnmálaflokkanna mætavel. Í
kjölfar kosninganna 2016 og 2017 voru fjárlög unnin með
miklu hraði sem leiddi til óvissu meðal fólks sem treystir á
grunnþjónustu hins opinbera og seinkaði
nauðsynlegum umbótum.
Katrín Jakobsdóttir sagði fyrir nýafstaðnar
kosningar að hún teldi tímann frá september-
lokum og fram að jólum duga til að standa að
vandaðri fjárlagagerð. En nú hafa stjórnar-
myndunarviðræður dregist á langinn. Tíminn
sem við höfum til stefnu hefur styst um þriðj-
ung frá því sem sitjandi forsætisráðherra taldi
duga. Tíminn hefur náð því marki sem við vitum
að dugar tæpast, og samt sést ekki enn til lands
í viðræðum flokkanna. Hvað gerist þá?
Við þurfum skýra sýn í efnahagsstjórn
landsins ef markmiðið er að viðhalda hagvexti
eftir heimsfaraldurinn. Við þurfum stórar
ákvarðanir í loftslagsmálum, heilbrigðismálum
og í stuðningi við nýsköpun. Við þurfum mark-
vissar aðgerðir í þágu hinna dreifðari byggða.
Við þurfum samninga milli Sjúkratrygginga Íslands og
sálfræðinga til að fylgja eftir lögum um niðurgreiðslu sál-
fræðiþjónustu. Og þetta þarf að rúmast innan þess ramma
sem settur hefur verið í fjármálaáætlun.
Ný ríkisstjórn mun ekki ráða vel við þetta stóra verk-
efni ef hún hyggst vinna það með hamagangi og látum á
síðustu dögum ársins. Staðan var hins vegar fyrirséð um
leið og tilkynnt var að kosningar yrðu haldnar að hausti en
ekki vori. Og þurfti ekki óvæntar uppákomur til.
Hanna Katrín
Friðriksson
Pistill
Vertu til er vorið kallar á þig
Höfundur er þingflokksformaður Viðreisnar.
hannakatrin@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
þess að búa til samtal við þjóðina og
láta vita hverjar niðurstöðurnar eru.
Með því væri hægt að segja að kirkj-
an ætli sér í sjálfskoðun og fara svo
yfir niðurstöðurnar,“ segir starfshóp-
urinn. Lögð er áhersla á að kirkjan
fari í „heiðarlega og hugrakka grein-
ingu á þörfum landsmanna óháð
kirkjunni og starfsfólki kirkjunnar“.
Með þeim hætti sé hægt að komast
að því hvað það er sem þjóðin sækist
eftir og hvernig hún geti mætt þörf-
um fólks.
„Við þurfum að spyrja þjóðina
hvað hún vill til þess að við getum
þjónustað hana, í stað þess að okkar
þjónusta beinist að því sem okkur
langar að þjóðin sækist eftir. Það er
mikilvægt að þjónusta kirkjunnar sé
í samræmi við væntingar þjóðar-
innar,“ segir starfshópurinn í grein-
argerð sinni.
Margs konar miðlar í boði
Starfshópurinn bendir á að
margs konar miðlar séu í boði fyrir
þjóðkirkjuna og hægt sé að nálgast
einstaklinga á mismunandi hátt eftir
því hvaða markhópi þeir tilheyra og
hvaða skilaboðum kirkjan vilji koma
til skila. Til þess að greina þetta bet-
ur og til þess að vera betur í stakk
búin til þess að virkja samfélagsmiðla
kirkjunnar er lagt til að fengin verði
aðstoð sérfræðings við það að skil-
greina hvernig kirkjan geti talað við
mismunandi hópa og hvar markaður
hennar liggur. Eftir þessa vinnu sé
„hægt að búa til tól sem gera kynn-
ingarmál kirkjunnar eins hagkvæm,
markviss og árangursrík og auðið
er“. Þannig sé búinn til vegvísir til að
vinna að langtímamarkmiðum.
„Við fengjum þá ítarlegan
„brand guide“ um hvað við ætlum að
gera. Með því er hægt að skipuleggja
starfið til lengri tíma og gera áætlun
um markaðsmál sem svo yrði unnið
eftir. Starfshópurinn telur mikilvægt
að farið verði í þessa greiningu til að
finna hvaða leiðir eru bestar til að
boða fagnaðarerindið.“
Ekki eru nýjar leiðir í sam-
skiptamálum þjóðkirkjunnar ókeyp-
is. Fram kemur að einsskiptis kostn-
aður vegna greiningar og könnunar á
viðhorfum landsmanna kostar sam-
kvæmt tilboði frá Gallup tæpar fimm
milljónir króna. Þá er talin þörf fyrir
1,5 stöðugildi á samskiptasviði bisk-
upsstofu og er árlegur launakostn-
aður vegna þess metinn 16,5 milljónir
króna.
Rúmlega 60% í þjóðkirkjunni
Á vef Þjóðskrár má sjá að um
síðustu mánaðamót voru alls 229.623
einstaklingar skráðir í þjóðkirkjuna.
Það eru 61,3% landsmanna. Hefur
fækkað um 94 síðan 1. desember í
fyrra. Næstfjölmennasta trúfélag
landsins er kaþólska kirkjan með
14.709 skráða meðlimi og Fríkirkjan
í Reykjavík með 10.040 meðlimi.
„Þurfum að spyrja
þjóðina hvað hún vill“
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Kirkjuþing „Veruleiki þjóðkirkjunnar er breyttur,“ segir starfshópur um
samskiptamál og vill láta spyrja landsmenn hvað þeir vilji frá kirkjunni.
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
T
ungutak úr heimi
almannatengla og auglýs-
ingastofa heyrist nú á
kirkjuþingi sem meðal ann-
ars ræðir um leiðir til að koma boð-
skap kirkjunnar á framfæri á öld
nýrrar samskiptatækni og sam-
félagsmiðla. Nýstárlegri þykir þó
kannski sú hugmynd starfshóps um
samskiptamál að landsmenn verði
spurðir hvað þeir vilji frá kirkjunni.
„Veruleiki þjóðkirkjunnar er
breyttur að því leyti að við erum á
frjálsum markaði og þar gildir
ímyndin þín og þú sért í kynningu og
aðrir viti hver þú ert,“ segir í grein-
argerð starfshópsins sem liggur fyrir
þinginu. Fram kemur að samskipta-
mál hafi verið sett í forgang innan
þjóðkirkjunnar á stefnumótunar-
fundi í febrúar síðastliðnum og í kjöl-
farið hafi hópurinn verið settur á fót
„til þess að fara ítarlega yfir sam-
skipta-, ímynda- og markaðsmál
þjóðkirkjunnar“.
Að mati starfshópsins þarf áður
en ráðist er í aðgerðir að greina stöðu
þessara mála, hvar þjóðkirkjan
stendur og hvert viðhorf þjóðarinnar
er til kirkjunnar. Því er lagt til að ut-
anaðkomandi aðili verði fenginn til
þess að framkvæma viðhorfskönnun.
Þegar sú könnun hefur verið gerð
leggur hópurinn til að unnið verði
áfram með þær niðurstöður og í
framhaldinu verði ráðist í greiningu á
markhópum. Aðrar tillögur starfs-
hópsins snúa að því að styrkja miðla
þjóðkirkjunnar „og vera þannig í for-
ystu fyrir söfnuði landsins þannig að
þeir geti fengið aðstoð og leiðbein-
ingar með miðlægum hætti til þess
að halda úti sínum miðlum“, eins og
það er orðað. Til þess þurfi að útbúa
samskiptastefnu. Hópurinn telur
einnig mikilvægt að stöðugildum inn-
an samskiptamála Biskupsstofu
verði fjölgað til þess að mæta aukn-
um verkefnum í þessum málaflokki.
Gallup kanni viðhorf
Til þess að greina stöðu þjóð-
kirkjunnar leggur starfshópurinn til
að Gallup verði fengið til þess að
framkvæma könnun til að safna upp-
lýsingum um hvert viðhorf þjóðar-
innar er til þjóðkirkjunnar.
„Þegar könnunin hefur verið
framkvæmd er ákveðið tækifæri til