Morgunblaðið - 06.11.2021, Page 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 2021
–– Meira fyrir lesendur
NÁNARI UPPLÝSINGAR
um auglýsingapláss:
Berglind Bergmann
Sími: 569 1246
berglindb@mbl.is
fylgir Morgunblaðinu þriðjudaginn 16. nóvember 2021
SÉRBLAÐ
BLAÐ
Þ
ýsku skáldmær-
ingarnir
Goethe og
Schiller eru
víðkunnir fyrir snilld og
andagift. Hver þekkir
ekki leikritið Fást eftir
Goethe eða „Óðinn til
gleðinnar“ eftir Schiller
sem er sunginn við tón-
list Beethovens í 9. sin-
fóníunni? En færri
þekkja skáldið Friedrich
Hölderlin (1770-1843),
„huldumann“ þýskrar
ljóðlistar.
Þeir sem hafa heyrt
um Hölderlin á annað borð vita líklega að síðari hluta ævinnar –
heil 34 ár – dvaldi hann í turni í háskólabænum Tübingen í Suður-
Þýskalandi, sveipaður „andlegu náttmyrkri“, sem er skáldlegt
orðalag um geðraskanir. Þessi átakanlega saga rifjaðist upp fyrir
mér á dögunum þegar ég átti, einu sinni sem oftar, leið um þessar
slóðir og skoðaði Hölderlin-turninn sem hýsir safn um skáldið.
Vart var ég stiginn niður úr turninum þegar þau ánægjulegu tíð-
indi bárust að eina skáldsagan sem Hölderlin samdi um dagana
væri komin út í íslenskri þýðingu Arthúrs Björgvins Bollasonar.
Þetta rit heitir Hýperíon eða einfarinn á Grikklandi og er talið eitt
merkasta skáldverk rómantíska tímabilins í Þýskalandi í óbundnu
máli. Sagan gerist á
Grikklandi en er í raun
lýsing á viðleitni höfundar-
ins til að greina tilgang í
köldum og harðneskjuleg-
um heimi þar sem list, ást
og fegurð eru ekki metin
að verðleikum. Ljóðræn
frásögnin – þroskasaga höfundar í bréfaformi – er fyrst og fremst
rómantískur óður til náttúrunnar, áskorun um að vernda gersemar
hennar sem best. Að þessu leyti á bókin sérstakt erindi við okkar
tíma.
Hölderlin var heimspekilega sinnaður og texti hans er afar upp-
hafinn. Þýðingin hefur ekki verið neitt áhlaupaverk; engu að síður
er hún meistaralega unnin, augljóslega ljúf skuld sem Arthúr
Björgvin telur sig hafa átt skáldinu að gjalda. Eins og þýðandinn
útskýrir í greinargóðum inngangi leitaði hann m.a. fanga hjá ís-
lenskum skáldum rómantíska tímans til að ná fram réttum blæ-
brigðum, ekki síst hjá sjálfum Jónasi Hallgrímssyni. Þar sem
fjallað er um forngríska menningu er að sjálfsögðu leitað í smiðju
Sveinbjarnar Egilssonar og sígildra þýðinga hans á Hómers-
kviðum. Ljóst er að mikil undirbúningsvinna liggur að baki verk-
inu.
Ýmis kveðskapur Hölderlins hefur áður verið færður í íslenskan
búning, eins og rakið er í innganginum. Steingrímur Thorsteins-
son og Helgi Hálfdanarson þýddu nokkur ljóð hans með miklum
ágætum, hvor með sínum hætti. Enn fremur er vitnað í Helga um
að Jónas Hallgrímsson kunni að hafa orðið fyrir áhrifum af
Hölderlin. En einkum hefur Hannes Pétursson lagt sig eftir að
þýða þennan þýska skáldbróður sinn og að auki sótt til hans inn-
blástur í eigin ljóðlist.
Stundum er sagt að Hölderlin sé „skáld fyrir skáld“ og ekki við
alþýðuskap. Það er þó ekki alls kostar rétt heldur var hann í
rauninni langt á undan sínum samtíma eins og marka má af því að
orðstír hans hefur mjög farið vaxandi í seinni tíð. Lengi er von á
einum.
Skáldið í turninum
Tungutak
Þórhallur Eyþórsson
Turn Hölderlins við ána Neckar.
G
uðmundur Baldursson, stjórnarmaður í Efl-
ingu – stéttarfélagi, gekk á eftir upplýsingum
um efni kvartana starfsmanna félagsins til for-
manns, varaformanns og skrifstofustjóra þess.
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður krafðist þess á fundi
með starfsfólkinu föstudaginn 29. október að það styddi
hana eða hún hætti sem formaður. Það gerði hún að
kvöldi sunnudags 31. október og mánudaginn 1. nóvem-
ber hætti Viðar Þorsteinsson skrifstofustjóri. Starfs-
menn félagsins hefðu svipt formanninn ærunni opin-
berlega, sér væri ekki lengur sætt.
Spurning er hvort þetta séu fjörbrot Sósíalistaflokks
Íslands í verkalýðshreyfingunni. Ofríki og þörf fyrir að
hafa aðeins jámenn í kringum sig einkennir valdakerfi
kommúnista. Leynimakk, sellufundir og hreinsanir eru
hluti stjórnarhátta þeirra.
Efling – stéttarfélag var stofnað í desember 1998.
Efnt var til fyrstu listakosningar í sögu þess í mars 2018.
Þar vann nýtt framboð undir forystu Sólveigar Önnu af-
gerandi sigur. Hlaut listinn 2.099 atkvæði eða um 80%
greiddra atkvæða. Listi studdur fráfarandi stjórn hlaut
aðeins 519 atkvæði. Af 16.578 fé-
lagsmönnum á kjörskrá nýttu ein-
ungis 2.618 atkvæðisrétt sinn. Á
vefsíðu félagsins voru félagsmenn
sagðir um 27.000 árið 2018. Í raun
naut Sólveig Anna stuðnings um
8% félagsmanna. Hún var síðan
sjálfkjörin vorið 2020.
Áður en Sólveig Anna bauð sig
fram í Eflingu átti hún hlut að því
með Gunnari Smára Egilssyni og
Viðari Þorsteinssyni að stofna Sósíalistaflokk Íslands.
Samdi Viðar lög flokksins.
Eftir valdatökuna í Eflingu hófu þau strax brott-
rekstur starfsmanna, klassískar hreinsanir. Þráinn Hall-
grímsson, skrifstofustjóri og starfsmaður félagsins frá
upphafi, mætti „svívirðilegri framkomu“ Sólveigar Önnu
á starfsmannafundi og var rekinn í maí 2018. Annað
starfsfólk þurfti að leita læknis- og sálfræðiaðstoðar
vegna niðurlægjandi brottvísana og uppsagna.
Hagfræðingur félagsins vék fyrir Stefáni Ólafssyni,
prófessor við Háskóla Íslands. Til að standa fyrir nýju
félagssviði Eflingar var í október 2018 kallað á Maxim
Baru, verkalýðs-aðgerðasinna í Kanada. Hann var svo
rekinn í lok mars 2019. Segir hann útlendingahatur hafa
ráðið hjá Sólveigu Önnu gegn sér og öðrum starfs-
mönnum af erlendum uppruna. Mótlæti og karlremba
hafi ýtt undir sjálfseyðandi vænisýki (e. self-destructive
paranoia) og hún sjái óvini í hverju horni.
Haustið 2018 beindist fjölmiðlaathygli töluvert að Sól-
veigu Önnu, meðal annars vegna þessara orða hennar:
„… kallið mig byltingarkonu, í guðanna bænum! Megi þá
helvítis byltingin lifa.“
Það verður rannsóknarefni höfunda sögu Eflingar og
Alþýðusambandsins að greina raunveruleg áhrif félag-
anna í Sósíalistaflokki Íslands innan verkalýðshreyfing-
arinnar. Þeir ætluðu sér stóra hluti.
Þar má sérstaklega líta til kjaramála í febrúar 2019
þegar forystumenn Eflingar, Verslunarmannafélags
Reykjavíkur, Verkalýðsfélags Akraness og Verkalýðs-
félags Grindavíkur tóku höndum saman. Baráttan sjálf
var sett í fyrirrúm. Skemmdarverkföllum var beitt gegn
hótelum og fólksflutningafyrirtækjum. Þeir sem hreyfðu
andmælum voru sakaðir um óvild í garð láglaunafólks.
„Þetta eru mjög umfangsmiklar aðgerðir, hannaðar
með það fyrir augum að valda hámarkstjóni með sem
minnstum tilkostnaði þeirra sem að þeim standa,“ sagði
Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins.
Aðgerðirnar runnu út í sandinn, hefðbundnir og ábata-
miklir kjarasamningar, lífskjarasamningarnir, voru
undirritaðir 3. apríl 2019. Sólveig Anna reiddist og rak
Maxim Baku verkfallsstjóra með bréfi dags. 29. mars
2019 og síðan fleiri útlendinga úr starfsliði Eflingar.
Sólveig Anna sætti sig ekki við
lífskjarasamningana, kallaði þá
vopnahlé. Í ársbyrjun 2020 rauf
Efling friðinn með því að taka
leikskóla Reykjavíkurborgar í
gíslingu. Þegar þungi farsóttar-
innar jókst í byrjun mars 2020
náðust samningar. Skærur gegn
lískjarasamningunum þóttu ekki
við hæfi. Það var þó gripið til
þeirra að nýju þegar sóttvarnir
milduðust vorið 2020.
Flugfreyjudeilan við Icelandair vorið og sumarið 2020
sameinaði Sólveigu Önnu, Drífu Snædal, forseta ASÍ, og
Ragnar Þór Ingólfsson, formann VR, í hatrammri atlögu
að flugfélaginu. Öllum ráðum skyldi beitt til að knésetja
það.
Þegar stjórnendur Icelandair sögðu flugfreyjum upp
störfum um miðjan júlí 2020 og Lára V. Júlíusdóttir
vinnuréttarsérfræðingur sagði ákvarðanir Icelandair í
samræmi við lög lét Sólveig Anna þessi orð falla á Face-
book:
„Einn truflaðasti meðlimur reykvískrar borgarastétt-
ar talar úr hliðarveruleika hinna auðugu. Ömurlegt
þvaður í ruglaðri manneskju.“
Stjórnarandstaðan spilaði með og Drífa Snædal krafð-
ist þess að lífeyrissjóðir starfsfólks á Íslandi yrðu ekki
notaðir til að fjármagna Icelandair. Ragnar Þór Ingólfs-
son, formaður VR, vildi ekki una því að lífeyrissjóðir
veittu stjórnendum skjól til að „starfa óáreittir“.
Hlutafjárútboð Icelandair fór fram um miðjan sept-
ember 2020. Umframspurn eftir hlutum í félaginu nam
um það bil 85% og að útboðinu loknu voru um ellefu þús-
und manns hluthafar í Icelandair og áttu almennir hlut-
hafar um helming hluta. Tilraunin til að spilla áhuga á að
fjárfesta í félaginu misheppnaðist gjörsamlega.
Ferill félaganna í Sósíalistaflokknum í Eflingu og við
hlið Drífu Snædal innan ASÍ er óglæsilegur. Eina sem
heppnaðist var valdatakan í upphafi. Þau héldu illa á
henni og voru að lokum úthrópuð vegna mannvonsku.
Eina sem sósíalistunum
heppnaðist var valdatakan í
upphafi. Þau héldu illa á
henni og voru að lokum út-
hrópuð vegna mannvonsku.
Björn Bjarnason
bjorn@bjorn.is
Sósíalistar hrópaðir út úr Eflingu
Franski hagfræðingurinn Tómas
Piketty, sem er nú orðinn einn
helsti hugmyndafræðingur vinstri
manna, vitnar óspart í ritum sínum í
skáldverk landa síns, Honorés de
Balzacs, enda telur hann, að tekju-
dreifing sé að verða eins ójöfn og á
dögum Balzacs. Auðurinn sé nánast
fastur við fjölskyldur, enda sé arður
af stóreignum meiri en hagvöxtur.
Hinir ríku séu sífellt að verða ríkari,
þótt hinir fátæku séu ekki að verða
fátækari.
Ég tók mig til og las þá bók Balz-
acs, sem Piketty vitnar mest í, Père
Goriot, Föður Goriot, sem kom ný-
lega út í þýðingu Sigurjóns Björns-
sonar. Ég uppgötvaði, að boðskapur
Balzacs er þveröfugur við það, sem
Piketty segir. Balzac lýsir vel í þess-
ari skáldsögu, hversu fallvaltur auð-
urinn er, hversu erfitt er að halda í
hann. Ég skipulagði síðan málstofu
um bókina í París 28.-31. október
2021, og tókst hún hið besta.
Saga Balzacs gerist á gistiheimili í
París á nokkrum mánuðum árin
1819-1820. Einn vistmaðurinn er
gamli Goriot, sem var vellauðugur
kaupmaður, en hann hefur eytt nær
öllum sínum eigum í vanþakklátar
og heimtufrekar dætur sínar. Önnur
þeirra, Anastasie de Restaud greif-
ynja, á elskhuga, sem er spilafíkill,
og hún selur ættargripi manns síns
til að greiða skuldir hans. Hin dótt-
irin, Delphine de Nucingen baró-
nessa, verður líka uppiskroppa með
fé, en eiginmaður hennar hefur hætt
fjármunum hennar í fjárfestingar,
sem hugsanlega skila arði síðar, en
gætu líka misheppnast. Hinn dular-
fulli Vautrin, sem býr ásamt Goriot á
gistiheimilinu, hafði ungur tekið á
sig sök fyrir ástmann sinn, sem hafði
falsað skjöl, og verið dæmdur í fimm
ára fangelsi fyrir.
Þessar helstu söguhetjur hafa
kostað öllu til fyrir ástríður sínar.
Þær sátu ekki á eigum sínum eins og
ormar á gulli. Þær eyddu ekki
ævinni í að klippa arðmiða. Þær lifðu
við óvissu. Auðvitað eru þær ýktar.
En Piketty hefur rangt fyrir sér um
þær og ekki síður um veruleika 21.
aldar.
.Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Balzac og
kapítalisminn