Morgunblaðið - 21.12.2021, Blaðsíða 10

FRÉTTASKÝRING
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Íslensk yfirvöld mega hvetja neytend-
ur hérlendis til þess að kaupa sumar ís-
lenskar vörur á grundvelli uppruna
þeirra en ekki aðrar og enga íslenska
þjónustu. Þetta má lesa úr svari Eftir-
litsstofnunar EFTA (ESA) við fyrir-
spurn blaðamanns í tilefni af rök-
studdu áliti sem ESA sendi íslenskum
stjórnvöldum 15. desember. Þar voru
stjórnvöld sögð brotleg gegn ákvæðum
EES-samningsins vegna þátttöku í
herferðinni „Íslenskt, láttu það ganga“
sem hrint var af stað í september 2020.
Vísar ESA í álitinu til dóms Evr-
ópudómstólsins í máli framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins gegn
Epla og peru-nefndinni á Írlandi. Þar
segir að hverju aðildarríki evrópska
efnahagssvæðisins beri skylda til að
„taka ekki þátt í neinum auglýsingum
sem ætlað er að hindra kaup á vörum
annarra aðildarríkja eða að gera lítið
úr þeim vörum í augum neytenda. Það
má heldur ekki ráðleggja neytendum
að kaupa innlendar vörur eingöngu
vegna uppruna þeirra.“
Íslensk yfirvöld hvöttu með herferð-
inni innlenda neytendur til viðskipta
við íslenska aðila í þeim tilgangi að
styðja við hagkerfið á tímum kórónu-
veirufaraldurs, en ESA telur efna-
hagslegar afleiðingar faraldursins ekki
falla undir undanþágur frá ákvæðum
EES-samningsins sem útlistaðar eru í
honum. Álitið er annað skref í form-
legum málaferlum ESA gegn íslenska
ríkinu vegna málsins og hefur stjórn-
völdum verið gefinn þriggja mánaða
frestur til þess að bregðast við álitinu.
Ekki öll matvæli
„Þegar vísað er til frjálsra vöru-
flutninga nær brot íslenskra stjórn-
valda í þessu tilviki eingöngu til vara
sem falla undir vörusvið EES-samn-
ingsins. Almennt falla sjávarafurðir
og að miklu leyti landbúnaðarvörur
utan gildissviðs EES-samningsins,“
segir í svari Jarle Hetland, sam-
skiptastjóra ESA, við spurningu
blaðamanns hvort álitið taki til slíkra
afurða. Virðist því hluti innlendrar
matvælaframleiðslu ekki falla undir
þær takmarkanir EES-samningsins.
Spurður hvort draga megi þá álykt-
un á grundvelli málsins að íslenskum
stjórnvöldum sé óheimilt að taka þátt í
markaðssetningu íslenskra vara á öllu
EES-svæðinu, svarar Hetland: „Í rök-
studda álitinu er eingöngu fjallað um
aðkomu íslenskra stjórnvalda að kynn-
ingarátaki sem hófst á grundvelli sam-
komulags milli ríkisstjórnar Íslands og
átta samtaka í atvinnulífinu sem nær
aftur til 24. apríl 2020.
Samkvæmt samkomulaginu lögðu
samtökin til efni sem þegar var til und-
ir slagorðinu „Íslenskt, gjörið svo vel“
og var það grundvöllur sameiginlegs
kynningarátaks. Átakið var sett af
stað í september 2020 undir slagorðinu
„Íslenskt, láttu það ganga“ og var efn-
ið í þann hluta styrkt af íslenska rík-
inu.“
Einnig ferðaþjónusta
Athugasemdir vegna hvatningar
herferðarinnar til kaupa á innlendri
þjónustu ná einnig til innlendrar
ferðaþjónustu, að sögn Hetlands.
„Herferðinni, sem rökstudda álitið
nær til, er beint til neytenda á Ís-
landi og þeir hvattir til að velja ís-
lenska þjónustu almennt þannig að
ferðaþjónusta fellur undir það hug-
tak. Fram kemur í álitinu að ein af
röksemdum íslenskra stjórnvalda,
sem að þeirra mati réttlætir þátt-
töku í átakinu, sé samdráttur í
ferðaþjónustu vegna Covid-19-
heimsfaraldursins. Jafnframt kem-
ur fram að ein af samtökunum sem
áttu aðild að samningnum frá apríl
2020 séu Samtök ferðaþjónustunn-
ar.“
Spurður hvort þetta merki að ís-
lenskum yfirvöldum sé óheimilt með
beinum eða óbeinum hætti að taka
þátt í markaðssetningu íslenskrar
ferðaþjónustu á evrópska efnahags-
svæðinu, svarar hann að ekki sé tek-
in afstaða til þess í álitinu.
Engin ferðalög
Í álitinu er lögð töluverð áhersla á
að stuðningur við innlenda fram-
leiðslu megi ekki vera á kostnað
framleiðslu annarra aðildarríkja.
Vekur það athygli í ljósi þess hve fá-
tíðar millilandaferðir voru orðnar í
september eftir að ný bylgja farald-
ursins var hafin í Evrópu haustið
2020. Á þessum tíma höfðu fleiri ríki
lokað landamærum sínum gagnvart
öðrum EES-ríkjum með sérstakri
heimild vegna faraldursins.
„Það kom verulega á óvart að ESA
væri að fetta fingur út í þetta. Svona
átök eru þekkt um alla Evrópu og þau
eru kannski mismunandi fjármögnuð
og það er mögulegt að ESA sé að gera
athugasemd vegna þess að fjármögn-
unin sé bein. En það er engum blöðum
um það að fletta að stjórnvöld í álfunni
styðji við svona átök, það er löngu
þekkt. Mér finnst þetta óþarfa kropp,
tala nú ekki um þegar ástandið er eins
og það er í álfunni, við höfum séð ríkis-
aðstoðarreglur Evrópusambandsins
stórlega víkkaðar út,“ segir Jóhannes
Þór Skúlason, framkvæmdastjóri
Samtaka ferðaþjónustunnar.
Hann segir ljóst að Evrópusam-
bandið hafi sjálft viðurkennt að þessir
tímar kalli á sveigjanlegri reglur og að
herferðin hafi eingöngu verið að stuðla
að því að hvetja til innlendrar neyslu í
stað þeirrar sem tapaðist í faraldrin-
um. Telur Jóhannes ljóst að sömu
sjónarmið liggi að baki herferðinni hér
á landi og útvíkkun ríkisaðstoðar-
reglna í Evrópu.
Segja stuðning á kostnað annarra
Herferð Ekki var talið heimilt að hvetja til neyslu á innlendum varningi.
- Athugasemd ESA vegna „Íslenskt, láttu það ganga“ nær ekki til sjávarafurða en einhverra matvæla
- Nær til ferðaþjónustu þrátt fyrir faraldur - Framkvæmdastjóri SAF segir málið koma á óvart
Jarle
Hetland
Jóhannes Þór
Skúlason
OPIÐ TIL 22 Í KVÖLD
Verslun | Snorrabraut 56, 105 Reykjavík | 588 0488 | Vefverslun á Feldur.is
10 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 2021