Fréttablaðið - 11.02.2022, Qupperneq 28

Það þarf ekki mikið til
að gleðja okkur heil-
brigðisstarfsfólk.
Fimmtíu árum eftir að
hún deyr er hún þekkt-
ust fyrir að vera fyrr-
verandi eiginkona
einhvers. Þetta er
eitthvað svo súrt og
glatað.
Una Stef,
söngkona.
Fönkstjarnan Betty Davis
er látin, 77 ára að aldri. Hún
ögraði samtíma sínum svo
mjög að tónlist hennar var
bönnuð í bandarísku útvarpi.
Stallsystir hennar, Una Stef,
segir sorglegt að arfleifð Betty
litist svo mjög af árslöngu
ofbeldissambandi við tón-
listarmanninn Miles Davis.
ninarichter@frettabladid.is
„Ég er búin að grúska svo mikið í
þessari músík en það sem er áhuga-
vert er að ég held að ég hafi fyrst
lesið um hana í djass-sögutíma
þegar ég var í tónlistarskóla,“ segir
tónlistarkonan Una Stef um Betty
Davis, en hún hefur sérhæft sig í
fönktónlist.
„Hún var gift Miles Davis. En ég
vissi ekkert mikið meira og það var
ekki fyrr en ég fór að grúska í fönk-
sögunni og fór að leita að konunum
í fönkinu, að ég rambaði á hana og
hennar sögu. Kemst þá að því að
þetta hjónaband hennar við Miles
Davis er minnst áhugaverði hlutinn
af hennar lífi.“
Una lagðist þannig í dálitla rann-
sóknarvinnu og kynnti sér tónlist
Bettyar og feril. „Þegar ég var að
byrja að hlusta á þessa músík fór
ég ekkert bara á internetið og fann
þetta þar,“ segir Una og hlær. „Ég
þurfti að finna þetta á geisladiskum
og fara í Skífuna. Ég fór á internetið
einu sinni í viku,“ segir hún.
Sú fyrsta sem gaf út alvöru fönk
Óhætt er að segja að Betty hafi haft
gríðarleg áhrif á tónlistarsöguna.
Nánast öll hennar tónlist var hljóð-
rituð á árabilinu 1964 og 1973 og
hún var þekkt fyrir sviðsfram-
komu sem þótti full ögrandi fyrir
tíðarandann. Þannig varð hún ekki
síst áhrifamikill femínískur braut-
ryðjandi í tónlistarheiminum.
Þegar Una er spurð hvort hún
sæki meðvitaðan innblástur til
þessarar drottningar fönksins
svarar hún:
„Já. Hún er algjör brautryðjandi á
fönksenunni. Eiginlega fyrsta konan
sem kemur og gefur út „hard funk“,
alvöru fönk. Ekki R&B eða „soul“
blöndu,“ útskýrir Una. „Fyrir mig
– maður hlustar á fönkið og James
Brown og þessa kalla. Maður fær
eitthvað lánað hér og þar og fær
innblástur,“ segir hún. „En eftir að ég
uppgötvaði hana leitaði ég meira til
hennar, ég tengi meira við það sem
hún hefur að segja,“ segir Una.
Kynlíf, pólitík og kynjamál
„Textarnir hennar eru svona helm-
ingurinn af því sem gerir hana svona
einstaka. Hún þorði að syngja um
það sem karlarnir voru að syngja
um. En það var svo mikið tabú af því
að hún var að syngja það.“ Textarnir
fjalla að sögn Unu um stöðu svartra
kvenna, stöðu kvenna í tónlist, póli-
tísk álitamál og kynlíf.
„Það er merkilegt að geta lesið
þessa texta, og geta speglað sig í
þeim 50 árum seinna sem kona í
tónlistarbransanum,“ segir Una.
„Þessi sena er ennþá í dag þann-
ig, að þetta eru mest karlar, að
gera fönktónlist. Þessir textar
eiga óþægilega mikið við í dag.
Ég hlusta á hana og leita að inn-
blæstri.“
Una segir Betty hafa verið þekkta
sem tískudrottningu. „Hún fór alla
leið í þetta allt saman. En ef þú skoð-
ar hvað er að gerast þessum tíma,
þá eru karlar að gera nákvæmlega
þetta sama!“
Una segir rokkið og rólið og
frægðarsól Jimi Hendrix hafa verið
í hámarki á þessum tíma. „En Betty
var bönnuð á útvarpsstöðvunum.“
Una segir lítið hafa breyst í þeim
efnum og segir halla mjög á konur
á senunni. „Þetta er að mörgu leyti
tengt djassinum. Þessi rytmíska
sena hefur alltaf verið mjög karl-
læg. Í poppinu er þetta öðruvísi,
konur eru áberandi þar,“ útskýrir
hún. „En ef þú skoðar djasssenuna
og „big band“ senuna og svo fönk og
„fusion“ djass ... þá sérðu ekki mikið
af konum. Konurnar eru þá helst
söngkonur,“ segir Una.
Sagði nei við útgáfufyrirtækin
„En Betty ruddi brautina gersam-
lega og sérstaklega í Bandaríkjun-
um, og fyrir allar konur. Hún fórn-
aði sér gersamlega fyrir framtíðina.
Útgáfufyrirtækin vildu fá hana til
sín, en vildu breyta öllu. Hún var
rosalega vinsæl, með marga fylgj-
endur og var tísku-„icon“, fólkið í
Soho elskaði hana,“ segir Una. „En
þessir karlar hjá útgáfufyrirtækj-
unum vildu að hún syngi svona og
klæddi sig svona. Hún sagði bara
nei, og stóð við það.
Ef ekki hefði verið fyrir ákvörðun
hennar að halda sínu striki, hefði
hún kannski orðið meiri poppprins-
essa. En við hefðum ekki fengið
Madonnu, Erykah Badu og Janelle
Monae,“ segir Una og það er ljóst að
áhrifa Bettyar nýtur enn við í dag.
Varð ekki rík af tónlistinni
„Hún flýr eiginlega Miles Davis, og
hættir í músík. Hún sagði nei við
alla og þá hættu plötufyrirtækin
að reyna. Hún var, eins og ég skil
söguna, svo brotin eftir þetta hjóna-
band að hún bara hætti að gera
músík,“ segir Una.
„Það var gerð mynd um hana fyrir
fimm árum. Núna síðustu árin bjó
hún bara í blokkaríbúð og átti ekki
bíl eða gemsa. Hún varð ekkert rík
af þessu,“ segir hún.
Unu gremst að sjá hversu lituð
arfleifð Betty Davis er af árslöngu
hjónabandi við tónlistarmanninn
Miles Davis.
Alltaf fyrrverandi
„Ég sé á andlátstilkynningum að
það er alltaf skrifað fyrst: Betty
Davis, fyrrverandi eiginkona Miles
Davis. Hún er brautryðjandi í tón-
list, þau voru gift í eitt ár, þau skildu
fyrir fimmtíu og eitthvað árum,
hann beitti hana ofbeldi allan tím-
ann, en samt er hún þekktust fyrir
að hafa verið eiginkona hans.“
Una segir Betty hafa haft mikil
áhrif á Miles. „Hún gerði hann að
miklu meiri töffara en hann var
fyrir þann tíma. En hann nefnir
hana ekki einu sinni á nafn í ævi-
sögunni sinni og sakar hana um að
hafa haldið framhjá með Jimi Hend-
rix, eitthvað sem hún þvertók fyrir
að hafa gert, allt þangað til hún dó.“
Una minnist þess þegar blaða-
maður hjá erlendu tónlistartíma-
riti fjallaði um tónleika sem hún
sjálf hélt með hljómsveit sinni hér
á Íslandi. „Ég man fyrir einhverjum
árum var einhver að gera tónleika-
umfjöllun um okkur, og þá skrifaði
hann: „Una Stef is the queen of funk
and should I say the James Brown of
Iceland?“ Ég fékk alveg ... ég er bara
einhver kall! Þetta er eitthvað til að
hugsa um.“ n
Engin Madonna
án Betty Davis
Þótt Betty Davis hafi verið ögrandi brautryðjandi skyggir skammlíft hjóna-
band hennar og Miles Davis á minningu hennar. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
ninarichter@frettabladid.is
Fréttir af nýjustu spítalatísku-
straumum berast víða þessi dægrin,
enda hefur starfsfólk Landspítalans
tekið nýjum vinnufötum vægast
sagt fagnandi.
Nýju búningarnir eru viðbragð
spítalans við þrálátu ákalli starfs-
fólksins um að þeim verði fundinn
fatnaður við hæfi og þá fyrst og
fremst ógagnsæjar buxur, sem hylji
nærbuxurnar innan undir.
„Þeir komu bara í vikunni,“ segir
hjúkrunarneminn Sara Sif Sveins-
dóttir sem tekur breytingunni fagn-
andi. „Fyrst kom þessi hvíti og svo
var þessi litur að koma. Það verða
bláir og hvítir litir í boði.“
Aðspurð um viðtökurnar segir
Sara þær vera afskaplega góðar: „Það
þarf ekki mikið til að gleðja okkur
heilbrigðisstarfsfólk.“
Hún segir eldri starfsmanna-
fatnað spítalans hafa verið stór-
gallaðan þar sem neðri hlutinn var
gegnsær. „En naríurnar sjást ekki í
gegn í þessum. Þannig var það áður.
Og það er gaman að fá nýjan lit og
breyta aðeins til.“
St a r f s m a n n a k l æ ðn aðu r i n n
á Landspítalanum hefur verið í
nokkrum litum. Meðal annars fjólu-
bláum, bleikum, bláum og grænum.
Sara segir þó aðspurð að starfsfólk
spítalans sé yfirleitt ekki litakóðað.
„Þú mátt bara velja þér það sem
þér líkar að vera í. Þú tekur það sem
þér líður vel í. Mér skilst að þessir
gömlu litir fari bara út, og það eiga
bara að vera þessir tveir,“ segir hún.
„Núna er þetta bara eins og í
Grey’s Anatomy-þáttunum,“ segir
Sara og hlær, alsæl í bláa búningn-
um. n
Landspítalabúningar hylja nærbuxur starfsfólks
Hjúkrunarfræðinemarnir Ólafía og
Sara eru hæstánægðar í nýja bláa
litnum. MYND/AÐSEND
toti@frettabladid.is
Anna Marsibil Clausen, ritstjóri
hlaðvarpa á RÚV, lét í vikunni þau
boð út ganga úr Efstaleitinu að nú
stæði hverjum sem er til boða að
senda inn hugmyndir að hlaðvörp-
um til framleiðslu hjá RÚV.
Ku n nug leg u r
einok u na r- og
skylduáskriftar-
hrollur fór um
einhverja hlað-
varpara á frjálsum
markaði við þetta,
á meðan einnig
hefur verið bent
á að hlaðvarp sé
í eðli sínu útvarp
og því allt sem
vera ber hjá ríkis-
stofnuninni.
Hins vegar má spyrja hvort RÚV
ætli sér ekki hér að rótast í plægðum
akri þar sem fólk hefur nú þegar
opnað hlaðvörp, að því er virðist,
um allt milli himins og jarðar upp á
sitt einsdæmi og af eigin rammleik.
Mögulega er RÚV líka að leita allt
of langt yfir skammt að hlaðvarps-
hugmyndum þar sem innanhúss
er dágóður lager af sígildum hug-
myndum sem vel mætti endurvinna
til hlaðvarps.
Þátturinn Jóreykur að vestan
er í besta falli vanmetið fyrirbæri
í menningarsögunni, en á meðan
hann var á dagskrá útvarpsins fengu
sveitatónlistarunnendur reglulegan
og ráðlagðan skammt af því harma-
kveini sem kennt er við köntrí. Þessi
hópur hefur löngum legið óbættur
hjá garði og verðskuldar sitt hlað-
varp í boði ríkisins.
Unglingaþátturinn Frístund á Rás
2 varð villuráfandi og menningar-
lega vannærðum unglingum níunda
áratugarins traustur kompás í eina
klukkustund á viku milli 17 og 18.
Ástandið á æskulýðnum hefur lítið
skánað í seinni tíð og með rökum
má einmitt verja þá skoðum að
krakkarnir þurfi nauðsynlega að fá
Frístund frá skjáglápinu með nýju
hlaðvarpi sem hægt er að hlusta á í
símanum.
Maður er nefndur var ágætis
útvarpsþáttur, að
vísu í sjónvarpi,
í kringum alda-
mótin þar sem
Hannes Hólm-
steinn Gissurar-
son ræddi við
Íslendinga sem
u rðu v it ni að
mestu breyting-
um Íslandssög-
unnar á síðustu
öld . Þessi öld
hefur ekki síður
verið viðburðarík það sem af er og
Hannes er enn hamhleypa til verka.
Óskalagaþættir fóru illa út úr upp-
lýsingatæknibyltingunni og heilu
kynslóðirnar eru að missa af þeim
mikilvæga uppeldisþætti að þurfa
að hafa fyrir lífinu og lögunum sem
liggja nú eins og hráviði á streymis-
veitum. Sameinað hlaðvarp þátt-
anna Lög unga fólksins og Óska-
lög sjúklinga gæti bjargað framtíð
þjóðarinnar. Að því gefnu auðvitað
að biðja þarf um óskalögin með
bréfapósti en ekki smáskilaboðum
og tölvupósti. n
Hlaðvarpsgufan
Hlaðvarpsgufan rís við Efstaleiti.
Hannes Hólm-
steinn
Anna Marsibil.
20 Lífið 11. febrúar 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐLÍFIÐ FRÉTTABLAÐIÐ 11. febrúar 2022 FÖSTUDAGUR