Fréttablaðið - 25.02.2022, Blaðsíða 6

Fórnarlömbin eru
venjulegt fólk sem vill
bara lifa sínu daglega
lífi.
Katrín Jakobsdóttir
forsætisráðherra
olafur@frettabladid.is
Eftir Covid er efnahagskerfi heims-
ins mjög viðkvæmt, verðbólga
vaxandi og seðlabönkum vandi
á höndum, meðal annars vegna
þeirra aðgerða sem þeir gripu til
vegna Covid fyrir tveimur árum.
Innrás Rússa í Úkraínu getur
valdið verðfalli á fasteigna- og
skuldabréfamörkuðum víða um
lönd, sem getur haft alvarleg áhrif
og valdið samdrætti. Líklegt er að
seðlabankar haldi að sér höndum
með vaxtahækkanir, sem getur enn
aukið á verðbólguvandann.
Jón Daníelsson, hagfræðiprófess-
or við London School of Economics
og forstöðumaður rannsóknaseturs
um kerfisáhættu í fjármálakerfinu,
segir innrás Rússa í Úkraínu hafa
bein áhrif á skammtíma- og lang-
tímaáhættu á mörkuðum og í efna-
hagslífi heimsins. Fyrir sé óeðlilega
mikil áhætta vegna verðbólgu, sem
stafi af röngum viðbrögðum seðla-
banka heimsins við Covid fyrir
tveimur árum.
„Sú mikla verðbólga sem við
sjáum nú í f lestum vestrænum
ríkjum hefur þegar valdið mikilli
óvissu. Þessi innrás er viðbótaráfall.
Þetta viðbótaráfall veldur því að
eignaverð mun lækka og getur jafn-
vel hrapað í ákveðnum f lokkum.
Það veldur aftur erfiðleikum hjá
mörgum aðilum á markaði.
Þetta veldur truf lun á fram-
leiðslumynstri og er þar með mjög
truflandi fyrir efnahagslífið í heim-
inum, á sama tíma og óvissa er mjög
mikil.“
Jón segir þetta auka enn á vanda
seðlabanka heimsins, sem þó var
ærinn fyrir. Innrásin í Úkraínu
valdi því að hagkerfin dragast
saman á sama tíma og verðbólga
fer vaxandi.
„Hvernig er hægt að bregðast við
stigvaxandi verðbólgu annars vegar
og samdrætti á framleiðslu hins
vegar? Í olíukreppunni á áttunda
áratugnum kom þessi staða upp,
verðbólga og efnahagsleg stöðnun,
svonefnd kreppuverðbólga. Ég tel
að þessu sé hægt að afstýra nú.“
Jón telur ráðamenn í efnahags-
málum þurfa að stíga mjög varlega
til jarðar í viðbrögðum sínum. „Ég
held að við séum hins vegar reynsl-
unni ríkari eftir kreppuverðbólg-
una fyrir hálfri öld og getum forðast
mistökin sem gerð voru þá. Því er
ekki ástæða til að örvænta.“ n
Innrásin skekur
hagkerfi heimsins
Jón Daníelsson,
hagfræðipró-
fessor við LSE
6 Fréttir 25. febrúar 2022 FÖSTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐINNRÁS Í ÚKRAÍNU FRÉTTABLAÐIÐ 25. febrúar 2022 FÖSTUDAGUR
Forsætisráðherra segir inn-
rás Rússa í Úkraínu órétt-
lætanlega. Von er á auknum
umsvifum og sýnileika her-
afla Atlantshafsbandalagsins
á Íslandi vegna átakanna.
ingunnlara@frettabladid.is
Viðbragðsstaða herliðs NATO hefur
verið aukin og varnarviðbúnaður
styrktur eftir innrás Rússa í Úkra-
ínu, sem þýðir aukna umferð og
viðveru herliðs NATO á herstöðinni
í Keflavík, að sögn Katrínar Jakobs-
dóttur forsætisráðherra.
„Við gætum orðið vör við meiri
liðsf lutninga Atlantshafsbanda-
lagsins. Ekki bara Bandaríkja-
hers heldur annarra hersveita. Við
Íslendingar gætum orðið vör við
meiri umferð um varnarsvæðið í
Keflavík,“ segir hún.
Íslensk stjórnvöld fordæma
aðgerðir rússneskra stjórnvalda
og hefja efnahagsþvinganir gegn
Rússlandi, eins og önnur aðildarríki
Atlantshafsbandalagsins og Evrópu-
sambandsríki.
„Þetta er skýrt brot á alþjóða-
lögum og á sér enga réttlætingu,“
segir Katrín um aðgerðir rússneskra
yfirvalda.
Þvingunaraðgerðirnar beinast
gegn eftirfarandi aðilum:
• 22 háttsettum einstaklingum,
þar með töldum varnarmálaráð-
herra, og er fjórum fyrirtækjum bætt
á lista yfir þá sem skulu sæta fryst-
ingu fjármuna og landgöngubanni
í tilviki einstaklinga. Hér undir eru
ráðherrar og hershöfðingjar, lykil-
viðskiptamenn í bankageiranum
og bankar og fjármálastofnanir. Þá
var þeim 336 meðlimum Dúmunnar
sem greiddu atkvæði með þings-
ályktun um að viðurkenna sjálfstæði
Lúhansk og Donetsk bætt á listann.
• Í öðru lagi beinist aðgerðirnar
að fjármálaþjónustu í Rússlandi
með því að kostir rússneska ríkis-
ins og rússneska seðlabankans til
að fjármagna sig eru takmarkaðir.
• Í þriðja lagi er um að ræða heild-
stætt og yfirgripsmikið viðskipta-
bann á vörur frá héruðunum tveim-
ur Lúhansk og Donetsk. Einnig er
bann við útf lutningi á vörum og
þjónustu til að þjónusta þessa geira
í héruðunum tveimur, þar með talið
að hafa milligöngu um flutning og
fjármögnun.
Samhliða þvingunum gegn Rúss-
landi mun Ísland veita Úkraínu
milljón evra styrk til mannúðar-
aðstoðar.
Leiðtogafundur NATO fer fram í
dag og Evrópusambandið fundaði í
gærkvöldi um frekari aðgerðir gegn
Rússlandi. Ríkisstjórnin segir ljóst
að hernaður Rússlands gagnvart
Úkraínu kalli á miklu harðari og
umfangsmeiri þvingunaraðgerðir
Evrópusambandsins en þær sem
þegar hefur verið hrundið í fram-
kvæmd
„Það er alveg ljóst að þær efna-
hagsaðgerðir sem verið er að ræða
munu hafa veruleg áhrif á rússneskt
samfélag,“ segir Katrín.
Úkraína er ekki í NATO og því hafa
aðildarríki ákveðið að fara þessa
leið, að virkja fjórðu grein Atlants-
hafssáttmálans, sem felur í sér að
hafa samráð sín á milli um að auka
viðbragðsstöðu, telji eitt eða fleiri
bandalagsríki öryggi sínu ógnað.
Ef ráðist verður inn í aðildarríki
NATO, eins og til dæmis Pólland, er
litið á það sem árás á allar NATO-
þjóðirnar og þá verður vopnavaldi
beitt.
Katrín segir mikla alþjóðlega
samstöðu á bak við þessar aðgerðir.
„Þetta er okkar tæki og það er ekki
nokkur maður sem vill stríðsátök
í Evrópu. Það getur haft í för með
sér hræðilegar af leiðingar fyrir
óbreytta borgara,“ segir hún.
Aðspurð hvort hún telji þving-
unar aðgerðir nógu hörð viðbrögð
segist Katrín vona að Rússar skilji
alvarleika þessara aðgerða.
„Mín einlæga von er að Rússar
sjái að sér og skilji alvarleika þeirra
efnahagsaðgerða sem Evrópuríki
eru tilbúin að beita og alvarleika
þess að eiga frumkvæði að hernaði
sem getur valdið ómældum hörm-
ungum fyrir venjulegt fólk. Fórnar-
lömbin eru venjulegt fólk sem vill
bara lifa sínu daglega lífi.“
Spurð hvernig hún haldi að stað-
an muni þróast svarar forsætisráð-
herra:
„Ég held að ég og ekki nokkur
geti í raun sagt til um það núna, en
okkar krafa og annarra Vesturlanda
er alveg skýr.“ n
Óréttlætanlegt brot á alþjóðalögum
tsh@frettabladid.is
Mikhaíl V. Noskov, sendiherra Rúss-
lands á Íslandi, hafnar því að mark-
mið Rússa sé að innlima Úkraínu.
Hann segir markmiðið eingöngu
að vernda héruðin Donetsk og
Lúhansk sem hafa lýst yfir sjálf-
stæði. Þá segir hann að efnahags-
þvinganir vestrænna ríkja muni
hafa verri áhrif á efnahag Íslands
en Rússlands.
„Grundvallaratriðið er það að við
erum ekki á einhvern hátt að kæfa
hagsmuni úkraínsku þjóðarinnar.
Mikilvægasti punkturinn er sá að
við viljum tryggja hagsmuni rúss-
neskra ríkisborgara okkar í Úkraínu
og auk þess öryggi sjálfs Rússlands
og berjast gegn þeim sem taka
Úkraínu í gíslingu og notfæra sér
hana í eiginhagsmunaskyni.“
Að sögn Noskov hafa úkraínsk
yfirvöld stundað þjóðarmorð á
rússneskum ríkisborgurum á Don-
bass-svæðinu, sem héruðin Donetsk
og Lúhansk tilheyra, undanfarin
átta ár. Sendiherrann endurómar
þar orð Pútíns sem vísaði meðal
annars til meintra þjóðarmorða til
að réttlæta ákvörðun sína um að
senda herafla inn á svæðið. Engar
haldbærar vísbendingar hafa hins
vegar fundist sem styðja fullyrðing-
ar rússneskra yfirvalda um meint
þjóðarmorð og lýsti Olof Scholz,
kanslari Þýskalands, ummælum
Pútíns sem „fáránlegum“.
„Hernaðarlegur stuðningur okkar
er afleiðing af yfirgangssemi úkra-
ínsku ríkisstjórnarinnar gagnvart
rússneskum ríkisborgurum. Þar
eru meira en 100.000 rússneskir
ríkisborgarar með rússneskt vega-
bréf. Þar að auki höfum við séð tvö
ávörp þar sem leiðtogar Donetsk og
Lúhansk óskuðu eftir hjálp,“ segir
Noskov og vísar þar til ákalls leið-
toga héraðanna tveggja þar sem
þeir biðluðu til Vladímírs Pútíns
um hjálp.
Sendiherrann ítrekar líka við-
vörun Pútíns til erlendra ríkja sem
hann undirstrikaði í ræðu sinni á
fimmtudagsmorgun. Þar lýsti for-
setinn því að lönd sem skiptu sér af
aðgerðum Rússa mættu vita að „við-
brögð Rússlands verða tafarlaus og
munu valda ykkur afleiðingum sem
þið hafið aldrei áður staðið and-
spænis í sögu ykkar.“
Bjarni Benediktsson, fjármála- og
efnahagsráðherra, hefur fordæmt
innrás Rússa og sagði að umsvif
Rússa í íslenskri efnahagslögsögu
hefðu öðlast allt aðra þýðingu í ljósi
ástandsins. Noskov segist fullmeð-
vitaður um það að Ísland muni taka
þátt í efnahagsþvingunum en að
það gæti haft neikvæð áhrif á efna-
hagstengsl landanna.
„Það munu verða afleiðingar en
aðallega fyrir Ísland. Afleiðingarnar
verða verri fyrir efnahag Íslands en
efnahag Rússlands,“ segir hann. n
Segir afleiðingar viðskiptaþvingana verða verri fyrir Ísland
Mikhaíl V. Nos-
kov, sendiherra
Rússlands á
Íslandi
Íslensk stjórnvöld fordæma aðgerðir rússneskra stjórnvalda og hefja efnahagsþvinganir gegn Rússlandi, eins og önnur aðildarríki Atlantshafsbandalagsins
og Evrópusambandsríki. Forsætisráðherra segir að Íslendingar gætu orðið varir við meiri umferð um varnarsvæðið í Keflavík. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA