Fréttabréf Siglfirðingafélagsins í Reykjavík og nágrenni - okt. 2017, Blaðsíða 4

Siglfirðingablaðið4
Á síðustu áratugum hefur lítill
hefðbundinn sveitabúskapur verið
stundaður í Siglufirði, þó hann hafi
að undanförnu átt afturkvæmt á
ný í litlum mæli með rýmri leyfum
bæjaryfirvalda. Búskapur í firðinum
var með allt öðrum hætti á öldinni
sem leið. Fram eftir öldinni var gróska
í margs konar búskap í firðinum, með
kindur, kýr, hesta og hænsni, eins og
Örlygur Kristfinnsson og fleiri hafa
gert skil í bókum sínum, ekki aðeins
á býlum í dölum inn af firðinum og
á Siglunesi, heldur líka í húsagörðum
og bakgörðum í bænum. Bæjarbúar,
aðallega þeir sem voru ættaðir úr
sveit, höfðu þar oft nokkrar kindur,
eins og til að halda tengslum við
uppruna sinn en einnig sem tryggingu
fyrir lifibrauði þegar atvinna og síld
brugðust. Kúabúskapur var á nokkrum
bæjum í byrjun aldarinnar, en eitt bú
var langstærst þegar líða tók á öldina,
Mjólkubú Siglufjarðar, sem jafnan
gekk undir nafninu Hólsbúið. Það
hóf rekstur á hinu forna býli Hóli,
undir Hólshyrnunni, árið 1928, og
tryggði bæjarbúum lágmarksframboð
af nýmjólk næstu 38 árin.
Á þessum tíma var það ekki einsdæmi
að opinberir aðilar beittu sér fyrir
mjólkurframleiðslu. Nokkrum
árum áður en Hólsbúið tók til starfa
hafði Ísafjarðarbær t.d. komið upp
mjólkurbúi á Seljalandi í botni
Skutulsfjarðar. Ríkisbú voru rekin á
Kleppi og Vífilsstöðum.
Ástæðan fyrir rekstri mjólkurbúa
úti um landið var jafnan sú sama:
erfiðar samgöngur yfir vetrartímann.
Samgöngur við Siglufjörð voru
allt til 1946 eingöngu á sjó.
Aðflutningar á nýrri mjólk voru
því stopulir og mjólkurskortur
algengur. Mjólkurframleiðsla í
firðinum var takmörkuð. Í bréfi
frá Búnaðarfélagi Íslands frá 1933
er talað um að einungis um 30%
af framleiðsluþörfum fyrir þann
íbúafjölda sem þá var í bænum sé
sinnt í nágrenni bæjarins. Oft þurfti
að grípa til skömmtunar á mjólk í
bænum.
Helsti hvatinn fyrir stofnun
mjólkurbúsins var að efla heilsu þeirra
sem mest þurftu á mjólk að halda,
sjúkum og börnum, með tryggara
framboði af nýmjólk. Sjúkrahús
Siglufjarðar var yfirleitt stærsti
viðskiptavinur Hólsbúsins og keypti
t.d. um 8000 lítra árið 1957 (auk þess
keypti Sjúkrahúsið stundum kálfakjöti
af búinu). Þessari framleiðslu var
ekki ætlað að sjá fyrir öllum þörfum
Hólsbúið tryggði
Siglfirðingum
mjólk á síðustu öld
Jónas Guðmundsson
rifjar upp sögu
kúabúskapar á Hóli
Kúabúið á Hóli var rekið frá 1928 og tryggði Siglfirðingum lágmarksframboð af mjólk næstu 38 árin.