Fylkir - 01.12.2021, Blaðsíða 17

17FYLKIR - jólin 2021
°
°
liðin, fékk þaðan góð meðmæli
að sögn Hrefnu Hilmsdóttur
barnabarns hennar. Tæplega fer-
tug réðist Guðný sem vinnukona
í Vatnsdal. Heimilið í Vatnsdal var
stórt og þar var búrekstur og gekk
Guðný til allra verka sem voru ærið
mörg úti sem inni. Að sögn Hrefnu
bar þar hæst umönnun barnanna
og fljótlega bættust barnabörnin
í hópinn en þau voru nokkur á
svipuðum aldri og Hilmir. Dvöldu
þau mörg sumur í Vatnsdal og
hafa þau sagt frá því á fullorðinsár-
um að hjá Guðnýju áttu þau sínar
bestu æskustundir.
,,Glatt var á hjalla í Vatnsdal, börn-
in ærslafull og lífleg og veittu þau
henni næg verkefni sem hún innti
af hendi með sínu jafnaðargeði og
ró. Hún hafði í nógu að snúast við
að elda mat, þvo þvotta, baka og
strauja auk þess að blása á bágtið
og hvetja til dáða. Þau voru mörg
börnin sem sóttu til ömmu í blíðu
og stríðu. Aldrei heyrðist hún
kvarta. Hún var athvarf allra barn-
anna og umvafði þau ást og um-
hyggju sem hvert og eitt geymdi í
hjarta sínu, í minningum er amma
umvafin birtu,” segir Hrefna.
Hún rifjar upp sögu sem Hilmir
faðir hennar sagði. Þau náðu fjög-
ur börnin að ríða berbakt á Jarpi
og fannst það mikið afrek. Hann
lýsti þessu fyrir Guðnýju móður
sinni með fleygum orðum sem
honum var stundum strítt með:
,,Stella halti sér í Önnu, Anna halti
sér í Garða, Garði halti sér í mér og
ég halti mér í mér”. Það var lán að
þau héldust öll á baki. Hrefna segir
að það sé eins og hún sjái ömmu
sína brosa að sögunni og blikka
afa.
Hrefna fæddist í Vatnsdal og á
þó nokkrar minningar frá frum-
bernsku um Guðnýju ömmu sína
sem var þá orðin
67 ára. Elsta minn-
ingin er um hlýjan
faðm ömmu Guð-
nýjar en hún hélt
með annarri hendi
undir bossann á
Hrefnu og klappaði
með hinni á bakið
og raulaði en þarna
var Hrefna eitthvað
óvær. Þetta mun
hafa verið þegar
Guðný systir henn-
ar var að koma í
heiminn en fæðing
hennar var mjög
erfið enda kom
hún sitjandi. Í þá tíð fæddu konur
heima en þarna var Hrefna aðeins
20 mánaða. Eftir þetta var Guðný
amma athvarf Hrefnu rétt eins og
hún var allri barnahjörðinni sem
tengdist Vatnsdal með einhverj-
um hætti.
Það var alltaf hlýtt og notalegt í
eldhúsinu Guðnýjar. Í einu horn-
inu stóð kolaeldavél. Hrefna segist
eiga sterka minningu af ömmu
sinni að baka pönnukökur á nýju
eldavélina sem stóð í blámáluðu
panel-innréttingunni við glugga-
vegginn.
,,Hvítar eldhúsgardínur með
ísaumuðu mynstri í bláum lit,
sams konar puntuhandklæði á
vegg yfir eldhúsborðinu. Afi að
kenna mér að syngja ,,ríðum heim
að Hofi, pabba kné er klárinn
minn” og ég sá Hof út um glugg-
ann, amma hellti upp á kókómalt
með lummunum. Við lærðum ótal
sönglög og texta, sögur og æv-
intýri. Fyrsta vinnan sem ég man
eftir, kannski fjögurra ára, þá fékk
ég litla hrífu í hönd og gekk á eft-
ir ömmu um túnið að raka hey í
garða, það var mikil upphefð. Á
sumrin tók hún á móti Vatnsdæl-
ingum af fastalandinu en það var
Edda, yngsta dóttir afa, með alla
fjölskylduna. Þau hjálpuðu líka til
við heyskapinn. Þá stóð amma í
eldhúsinu, sauð hangikjöt, svið og
lunda, bakaði kleinur, jólakökur og
randalínur. Þannig var það sumar
eftir sumar,” rifjar Hrefna upp.
Hún man eftir ömmu sinni við
rokkinn að spinna þráð í sokka og
vettlinga sem krakkarnir fengu í
jólagjöf, hún sagði sögu eða spjall-
aði bara á meðan. Gömlu hjónin
voru með hænsni, þar fékk Hrefna
vinnu hjá Guðnýju ömmu við að
þurrka af eggjunum og telja í poka
sem áður voru notaðir undir kaffi,
Braga eða Kaaber. Það kom fyrir
að egg brotnaði í höndum Hrefnu.
En ekki fékk hún skammir held-
ur kennslu um innihaldið og svo
bætti hún við að það vantaði lík-
lega kalk í fæðu hænsnanna, það
styrkir skurnina. Svo voru kýrnar
mjólkaðar og Guðný amma kom
inn með fulla fötu af spenvolgri,
freyðandi mjólk sem hún lét setj-
ast til áður en hún
fleytti rjómanum
ofan af og í búrinu
var strokkur þar
sem hún bjó til
smjör.
,,Hún Guðný var
mikil amma og
gott var að koma
í hlýjuna eftir að
hafa skautað á
Vilpunni eða rennt
sér á sleða á Vatns-
dalshólnum. Þá
voru kaldir fætur
nuddaðir og kald-
ar hendur hitaðar í
armkrikum og hún
hughreysti okkur með sinni fallegu
syngjandi rödd. Aldrei sá ég hana
kvarta en auðvitað var hún farin að
reskjast. Þegar þau höfðu brugðið
búi þá gat hún dundað sér við að
leggja kapal sem við krakkarnir
lærðum af henni. Svo fengum við
spilastokkinn og byggðum kastala
á meðan hún bakaði pönnukökur
og hellti upp á kaffi og kókómalt.
Öll sín verk vann amma af ró og
ánægju og þau afi voru samhentir,
leiðbeinandi og ástríkir uppalend-
ur barnaskarans alls. Vatnsdalur er
sveipaður ljóma í minningum okk-
ar afkomenda og sjálfsagt stafar
ljómanum af því hverjar mann-
eskjur þau Guðný og Högni voru,
við nutum forréttinda að eiga þau
að,” segir Hrefna jafnframt. Guðný
lést 4. júlí 1966.
Fram kemur í minningargrein um
Högna á sínum tíma að öll eru börn
Högna myndarfólk, „enda hlutu
þau gott uppeldi á myndarheimili,
sem Högni átti jafnan, enda konur
hans báðar ágætar húsfreyjur.“
Högni Sigurðsson í Vatnsdal lést
14. maí 1961 nær 87 ára gamall.
Þann dag átti að ferma tvö barna-
börn hans, Huldu og Hörð. Hvíldi
því mikil sorg yfir fermingardegi
þeirra. Högni var kvaddur með
þess tíma kistulagningu, þ.e. með
svokallaðri húskveðju þar sem
hinn látni var kvaddur á heimili
sínu. Líkið var látið standa uppi,
eins og það var kallað, í kistunni.
Kista Högna var opin í stofunni á 2.
hæð í Vatnsdal og svo borin út um
hurðina vestan megin, út á pallinn
ofan á vatnstanknum og svo sett
út á vörubíl Guðmundar. Á eftir
vörubílnum gengu svo Vatnsdæl-
ingar í Landakirkju þar sem jarð-
sungið var.
Sveinbjörn Á. Benónýsson ritaði
eftirfarandi dánarminningu um
Högna Sigurðsson í Eyjablaðið:
Hinzta kalls þú hlýddir tónum,
hrökk í brjósti lífs þíns strengur,
þar með hniginn, horfinn sjónum
höfuðkempa, snillidrengur.
Þinn með lestri efldir anda,
orðs að speki líkur Njáli.
Maður stórra sæva og sanda,
sást hið rétta í hverju máli.
Enda varstu gáfnagarpur
Guðs af náð, má hiklaust segja,
á allar greinar skilnings skarpur
skjótur beztu ráð að eygja.
Víðlesinn og víða heima
varst þú, hvað sem bar á góma,
lést í hæðir hugann dreyma
hulda að grunda leyndardóma.
Lærðir sögu landa og þjóða,
last á hverrar tungumáli.
Kunnir grip á gígju-ljóða,
gneistar hrukku af andans stáli.
Samtíð þinni fórstu framar,
frjóvar græddir töðulendur,
voru þar að verki tamar
vizka þín og traustar hendur.
Vörpulegur varstu að líta,
víkingsættar hetjumaki,
vildir aldrei heimsku hlýta,
hugans lyftir grettistaki.
Þökkum Guði göfga drenginn,
gáfumanninn dagfarsprúða,
nú til móðurmoldar genginn
mitt í vorsins blómaskrúða.
Hún þig að sér örmum vefur,
eins og móðir barni vaggar,
þreyttum hvílu góða gefur
glitvef undir blóma og daggar.
Farðu vel til sælusala,
sólarkonungs fjörru stranda,
risnum upp af dáinsdvala
dagur ljómar skyggnum anda.
Mannlífið í Vatnsdal
Hér verður reynt að draga upp
mynd daglegs lífs í Vatnsdal til
viðbótar við það sem að framan er
greint. En eðli málsins samkvæmt
verður sú mynd aldrei heildstæð
eða djúp í svo stuttri grein. Vatns-
dælingar eru sammála því að
daglegt líf þeirra einkenndist af
vinnusemi, sjálfsþurftarbúskap,
glaðværð og ýmsum uppátækj-
um unga fólksins, sönggleði enda
ófáir gítaristar í ættinni, pólitísk-
um áhuga þar sem vinstri sjón-
armið voru allsráðandi, þátttöku
og metnaði í íþróttum og svo
almennri lífsgleði. Oft var glatt
á hjalla í veislum. Vatnsdælingar
komu víða við í atvinnulífinu og
lögðu sitt af mörkum í fjölbreytt-
um störfum. Ýmsir sorglegir at-
burðir settu jafnframt mark sitt á
Vatnsdælinga eins og ótímabært
Þessi mynd er tekin á fermingardegi Ölvers Haukssonar 1959.
Aftari röð f.v.: Guðmundur Högnason, Kolbrún Harpa Kolbeins­
dóttir í fangi Hauks Högnasonar, Anna Sigurðardóttir sem heldur á
Sigríði Högnadóttur, Guðný Magnúsdóttir, Högni Sigurðsson eldri,
Jóhanna Jósepsdóttir, Svala Hauksdóttir og Kristín Þórðardóttir.
Fremri röð f.v.: Ölver Hauksson, Hörður Hilmisson, Guðný Hilm­
isdóttir, Sigurður Hauksson, Hrefna Hilmsdóttir, Hulda Sigurðar­
dóttir, Ágústa Högnadóttir og fyrir framan hana Birna Hilmisdóttir,
Svana Högnadóttir, Eiríkur og Óskar Einarssynir frá Hofi.
Unglingarnir í Vatnsdal, myndin er tekin í stofunni hjá Högna og
Önnu á 3. hæð í Vatnsdal á jólunum upp úr 1962. Frá vinstri: Ágústa
Högnadóttir, Sigurður Hauksson, Ölver Hauksson, Svana Högna­
dóttir og Hulda Sigurðardóttir.
Vatnsdalur skömmu áður en hann fór undir hraun í eldgosinu 1973.
Vikurskaflinn er það hár að aðeins sést efsta hæðin af þremur.
Högni, Guðný, Stella Sigurðardóttir, Guðmundur Högnason, Sigríð­
ur Tómasdóttir og hesturinn Skjóni, við heyskap í túni Högna við
Strembu sem síðar var tekið undir norðurhluta flugbrautarinnar.
Landspildan sem Högni leigði til túnræktar var tæplega 30 þús­
und fermetrar og ræktaði hann túnið ásamt sínu fólki frá grunni.
Samkvæmt erfðafestusamningi dags. 15. sept. 1928 var túnið
leigt til 75 ára. Flugmálastjórn ríksins tók landið eignanámi fyrir
flugbrautina í óþökk Vatnsdælinga og neitaði að greiða bætur.
Svo fór að erfingjar Högna Sigurðssonar fóru þess á leit við Mats­
nefnd eignarnámsbóta 1979 eftir áralangar deilur, eða frá 1972, að
metið yrði samkvæmt matsreglum hæfilegt endurgjald fyrir töku
Flugmálastjórnar á túninu. Svo fór að Matsnefndin úrskurðaði að
Flugmálastjórn þyrfti að greiða erfingja Högna nokkrar bætur og
málskostnað.
Guðný Magnúsdóttir, seinni
kona Högna Sigurðssonar, Elín
Esther og Hilmir.
Hvítar eldhúsgardínur með
ísaumuðu mynstri í bláum lit,
sams konar puntuhandklæði á
vegg yfir eldhúsborðinu. Afi að
kenna mér að syngja ,,ríðum
heim að Hofi, pabba kné er
klárinn minn” og ég sá Hof út
um gluggann, amma hellti upp á
kókómalt með lummunum.