Fylkir - 01.12.2021, Page 33

33FYLKIR - jólin 2021
°
°
Kirkjugarðurinn í Vestmannaeyj-
um var tekinn í notkun 1631 en
þá hafði verið reist timburkirkja á
þessum stað í stað þeirrar sem var
brennt í Tyrkjaráninu 1627, hún var
á Löndum og síðar Landagata var
kennd við, en allt svæðið fór undir
hraun í eldgosinu á Heimaey 1973.
Frá 1631 til ársins 1780 er núver-
andi Landakirkja, steinkirkja var
fullbúin höfðu verið byggðar þrjár
timburkirkjur í kirkjugarðinum
en þær entust stuttan tíma hver
um sig. Árin liðu og kirkjugarður-
inn var stækkaður til norðurs og
austurs. Núverandi sáluhlið inn í
garðinn var komið upp 1923 í stað
þess eldra sem var líklega frá 18.
öld Opið er enn til staðar í kirkju-
garðsveggnum í suðvestur horni
garðsins en hliðgrindin er löngu
horfin.

Forsaga málsins
Á fundi sóknarnefndar Landakirkju
16. október 1971 var samþykkt að
taka upp og færa til gamla leg-
steina í suðvestur hluta kirkju-
garðsins. Þeir voru að hverfa í jörð.
Voru þeir þá settir við garðvegg
við hlið áhaldahúss kirkjugarðsins.
Nokkru síðar var legsteini yfir séra
Ólaf Egilsson (f. 1564, d. 1639),
prest að Ofanleiti 1595-1627 og á
ný 1628-1639, komið tímabundið
í vörslu Byggðasafns Vestmanna-
eyja. Þegar liðin voru 380 ár frá
Tyrkjaráninu 1627 var legsteinn
séra Ólafs Egilssonar færður í
forkirkju Landakirkju og settur þar
upp við hátíðalega athöfn 15. júlí
2007.
Upphaflega stóð til að koma
þessum gömlu legsteinum eða
minn-ingarmörkum um þá fyrir á
svipuðum stað og þeir voru áður.
Undirritaður tók málið upp í
Sóknarnefnd Landakirkju og
þar var okkur Stefáni Jónassyni
varaform. Sóknarnefndar falið í
samstarfi við Halldór Hallgríms-
son staðarhaldara að finna leg-
steinumum varanlegan stað í
garðinum. Það gekk eftir og eftir
að búið var að ákveða staðsetn-
ingu legsteinanna leituðum við
til nokkura aðila við öflun upp-
lýsinga og við framgang verksins.
Má þar nefna Torfa Haraldsson,
Helga Bernódusson, Helgu Hall-
bergsdóttir og í verklegu þættina
þá Stefán Jónsson í Skipa-lyftunni
og Magnús Steindórsson hjá Axel
Ó. Eru þessum aðilum færðar inni-
legar þakkir fyrir aðstoðina. Torfi
Haraldsson hafði tekið ljósmynd af
gamla sáluhliðinu 1965 sem fylgir
þessari grein.
Nú hefur þessum legsteinum
frá 19. öld, sem teknir voru upp
og hafa verið vestan við áhalda-
húsið í garðinum verið fundinn
staður við garðvegg í suðvestur
horni kirkjugarðsins, rétt sunnan
við gamla sáluhliðið, nálægt þeim
stað þar sem þeir lágu upphaflega.
Legsteinarnir voru yfir gröf­
um þeirra sem hér eru taldir
Guðrún Hálfdansdóttir,
f. 1754, d. 1824.
Hún var yfirsetukona og giftist
1774 séra Páli Magnússyni (f. 1743,
d. 1789) sem var prestur á Ofan-
leiti 1781-1789. Guðrún giftist á ný
1791 séra Jóni Högnasyni (f. 1764,
d. 1825) presti á Ofanleiti 1811-
1825. Guðrún eignaðist fimm
börn. Hún lést sjötug að aldri á
Ofanleiti samkvæmt áletrun á leg-
steininum.
Jón Jónsson Austmann,
f. 1787, d. 1858.
Hann fluttist úr Álftaveri ásamt
fjölskyldu sinni er hann var skipað-
ur sóknarprestur á Ofanleiti 1827.
Hann gegndi því embætti til ævi-
loka, 1858. Kona hans var Þórdís
Magnúsdóttir.
Þórdís Magnúsdóttir,
f. 1788, d. 1859,
eiginkona séra Jóns Austmanns,
og „níu barna mæt móðir“ sam-
kvæmt áletrun á legsteininum.
Þórdís og Jón Austmann voru gift
í 47 ár.
Magnús Jónsson Austmann,
f. 1814, d. 1859.
Hann var stúdent, bóndi í Nýja-
bæ, þjóðfundarmaður Vest-
manneyinga 1851 og þá fyrsti al-
þingismaður fyrir Vestmannaeyjar.
Hann var fánaberi í Herfylkingu
Vestmannaeyja. Magnús var næst
elstur barna séra Jóns Austmanns
og Þórdísar. Hann var kvæntur
Kristínu Einarsdóttur (f. 1817, d.
1899). Þau bjuggu á Vilborgar-
stöðum 1845-1847 og í Nýjabæ
1847-1859. Barn þeirra lést aðeins
viku gamalt í nóvember 1845 úr
ginklofa, hinum skæða sjúkdómi í
ungbörnum.
Jón Jónsson Salomonsen,
f. 1829, d. 1872.
Hann var verslunarþjónn, hafn-
sögumaður og útvegsbóndi, bjó í
Ottahúsi og síðar Jómsborg. Kona
Jóns var Jórunn Jónsdóttir Aust-
mann, húsfreyja frá Ofanleiti (f.
1821, d. 1906). Þau voru gift í 14
ár, voru barnlaus en fóstruðu eitt
barn.
Ane Johanne Gryner,
f. 1809 í Kaupmannahöfn,
d. 1878.
Hún var húsfreyja og veitingakona
í Frydendal. Hún fluttist til Eyja
ásamt eiginmanni sínum, Morten
Ericsen (f. 1810, d. 1847), skip-
stjóra og skútueiganda, sumarið
1837. Árið 1839 byggðu þau húsið
Frydendal. Ericsen skipstjóri fórst
ásamt áhöfn sinni 1847. Frydendal
var ekki aðeins íbúðarhús held-
ur varð einnig 1848 veitingahús,
og raunar síðar sjúkraskýli. Ane
Johanne giftist á ný 1866 Carli
Wilhelm Roed (f. 1822, d.1896),
veitingamanni í Frydendal og
beyki, en þau höfðu búið saman
frá því um 1850. Ane Johanne
eignaðist þrjú börn, en tvo þeirra
létust á unglingsaldri. Ane og
C.W. Roed voru brautryðjendur
í kartöflurækt í Eyjum árið 1851.
Á legstein Ane Johanne er ritað:
„Snauða gladdi, auma studdi,
svanga saddi.“
Anna Jónsdóttir,
f. 1803 d. 1879, Jónshúsi,
Hlíðarhúsi.
Anna var fædd að Vogsósum en
fluttist til Eyja frá Selkoti, þá ekkja
eftir Stefán Ólafsson (f. 1772, d.
1854) bónda og eignuðust þau
átta börn. Gísli Stefánsson, síðar
kaupmaður í Hlíðarhúsi (f. 1842, d.
1903), var næstyngsta barn þeirra
og fluttist með móður sinni til Eyja
1870.
Ólafur Guðjón Hreinsson,
f. 1862, d. 1890.
Hann var vinnumaður í Batavíu
(Brandshúsi) og síðar París. Sam-
býliskona Ólafs Guðjóns var Hildur
Eyjólfsdóttir húsfreyja (f. 1852-d
1942). Hildur fluttist til Vestur-
heims 1893 ásamt 6 ára dóttur
þeirra.
Heimildum ber ekki ávallt saman
við það sem letrað er á steinana,
og ræður þá það sem á legsteinun-
um stendur.
Vestmannaeyjum
í september 2021
Sóknarnefnd Landakirkju
Ofangreindan texta er að finna
á upplýsingastandi sem stendur
framan við gömlu legsteinana.
Við hátíðlega athöfn 16. septem-
ber 2021 að viðstöddum prestum
Landakirkju, fulltrúum úr Sóknar-
nefnd ásamt nokkrum þeirra er
aðstoðuðu við verkið voru flutt
blessunarorð og greint frá ástæðum
þess að farið var í verkið.
Gamlir legsteinar í kirkjugarðinum
GAMLA SÁLUHLIÐ KIRKJUGARÐSINS - Kirkjugarðurinn varð til á
þessum stað þegar ný kirkja úr timbri var reist 1631, fjórum árum
eftir Tyrkjaránið. Áður hafði verið kirkja á Löndum, sem brennd var
í Tyrkjaráninu. Landakirkja á flötinni hér fyrir vestan, var byggð
1774­1780. Hliðið var stækkað 1835 og um það farið í garðinn fram
til 1923 þegar sáluhliðið sem nú er var tekið í notkun. Ljósmyndina
tók Torfi Haraldsson árið 1965.
Andrea Atladóttir, formaður sóknarnefndar Landakirkju afhjúpaði upplýsingaskilti við hátíðlega
athöfn 16. september 2021.
Að lokinni athöfn að viðstöddum prestum Landakirkju, staðarhaldara fulltrúum úr Sóknarnefnd og
nokkrum þeirra sem aðstoðu við verkið. Myndirnar tók Óskar Pétur Friðriksson, í föðurætt frá Löndum
við Landagötu.
GREINARHÖFUNDUR:
ARNAR SIGUR-
MUNDSSON