Austurglugginn - 02.12.2021, Blaðsíða 19

AUSTUR · GLUGGINN Fimmtudagur 2. desember 19
Örskammt frá Þjóðvegi 1 vestan við
Kvíá í Öræfum gefur að líta forláta
og ryðgað spil úr rúmlega hundrað
ára gömlum breskum togara. Það
kann að vekja upp spurningar hjá
mörgum en þeim spurningum er
þó öllum svarað á söguskiltum sem
þar standa á sama stað.
Hér um að ræða spil togarans Clyne
Castle sem strandaði í Bakkafjöru
árið 1919. Flak þess skips sat í
tæp hundrað ár að mestu óhreyft á
Breiðamerkursandi áður en Ólafía
Herborg Jóhannsdóttir tók sig til
við að flytja stórt spil skipsins upp
á land fyrir nokkrum árum með
hjálp fyrirtækisins Jökulfells hvers
eigandi, Haukur Gíslason, tók vel í
að aðstoða við verkið.
Minning um menn
Allnokkur skip strönduðu á þessum
slóðum og Clyne Castle út af fyrir
sig ekkert merkilegri en önnur slík
í sandinum. Áhugi Ólafíu tengist
hins vegar merkilegri sögu í kjölfar
strandsins.
Eftir farsæla björgun skipverja
upp á land á sínum tíma var reynt
skömmu síðar að losa skipið af
strandstað en árangurslaust og gáfu
breskir eigendur þess það alfarið upp
á bátinn. Leið ekki á löngu áður en
tveir stórhuga einstaklingar, þeir
Valdór Bóasson og Jóhann Hansson,
sáu tækifæri. Keyptu þeir heillegt
skipið á strandstað nokkru síðar fyrir
lítið, hugðust koma því á flot og gera
út í kjölfarið. Sýnt þótti að hægt væri
að komast vel í álnir af veiðum ef
skipið næðist á flot á ný.
Heilum fimm árum síðar eftir
fjölmargar tilraunir til losunar og
gríðarlegan kostnað vegna þess
gáfust þeir Valdór og Jóhann
endanlega upp.
Kemur til kasta Ólafíu
Valdór Bóasson var föðurafi Ólafíu
Herborgar sem útskýrir hennar
áhuga á málinu. Hún veitti því
athygli 2005 að farið var að sjást
í stórt spilið og vaknaði þá áhugi
hennar á að kynna sér söguna
betur vegna tengsla föðurafans og
áhrifa þessa ævintýra hans á alla
fjölskylduna.
Hófst hún síðar handa við að
merkja staðinn til minningar um
strandið og ævintýrið og það var
því loknu sem hugmyndin kom
upp að bjarga spilinu og staðsetja
við skiltin. Tók það tímann sinn og
ýmsa skriffinsku að fá það í gegn en
tókst allt að lokum.
Ólafía naut aðstoðar fjölda fólks
og fyrirtækja við verkefnið. Hún fékk
meðal annars styrk frá sveitarfélaginu
Hornafirði,úr Kvískerjasjóði auk
þess sem Vegagerðin, Stuðlastál
og Jökulfell plús fjöldi einstaklinga
lagði ennfremur hönd á plóginn.
AE
Ólafía Herborg við spilið umrædda en mikill tími og vinna hefur farið í verkefnið af hennar
hálfu. Mynd: ÓHJ
Hvort þetta var það sem þeim
lá á hjarta veit ég ekki, en ætla að
leyfa þeim félögum að njóta vafans.
Sjálf þarf ég hins vegar að koma
frá mér nokkrum orðum um þessi
mál og öfgarnar sem felast í því að
karlar áreiti og beiti konur ofbeldi.
Og að það sé bara eðlilegt og
sjálfsagt að ef kona hafi ekki verið
beitt ofbeldi, þá eigi hún systur,
móður, vinkonu og/eða dóttur sem
beitt hefur verið ofbeldi.
Hvar liggja öfgarnar?
Á undanförnum árum hafa konur
í auknum mæli sagt frá ofbeldinu
sem þær hafa verið beittar á
lífsleiðinni. Það fer vissulega illa í
gerendur, sem fram til þessa hafa
skýlt sér í þögninni. En það eru
ekki bara gerendur sem grípa til
varna. Ansi hávær hópur fólks af
öllum kynjum finnur hjá sér þörf
fyrir að verja gerendur. Finnst
allt of hart fram gengið gegn
mönnum sem þau þekki af góðu
einu. Fjölskyldumenn, fyrirmyndir,
vinir og virtir eða vinsælir menn
eiga það ekki skilið að vera sakaðir
um jafn alvarlegt athæfi og ofbeldi
er. Öfgahugtakið heyrist ósjaldan
notað í þessum varnarræðum.
En eru það öfgar að tala um
ofbeldi sem konur verða fyrir?
Liggja ekki öfgarnar miklu frekar
í því hversu margir karlar beita
ofbeldi og hversu langt fólk er
til í að ganga til að verja þá? Að
stór hluti kvenna þurfi að lifa með
afleiðingum ofbeldis en þeim sem
beita því sé hlíft við afleiðingum
gjörða sinna?
Við verðum að horfast í augu
við að ofbeldi er ekki bara framið
af óalandi og óferjandi skrímslum.
Ókunnugum mönnum sem
engum þykir vænt um. Ofbeldi
er framið af allskonar gerendum.
Sumir eru flottir, vinsælir,
duglegir og skemmtilegir. Allir
eru vinir, bræður, frændur eða
pabbar einhvers. Gerendur eru að
uppistöðu til góðir menn sem gera
slæma hluti.
Stöndum með þolendum
Kynbundið ofbeldi er ein stærsta
lýðheilsuógn sem steðjar að
konum um allan heim. Ef við
viljum ekki búa við þær öfgar
að fjórða hver kona verði fyrir
ofbeldi í samfélaginu þá verðum
við að beina sjónum okkar að
gerendunum. Ofbeldi fremur sig
ekki sjálft.
Trúum konum þegar þær segja
frá ofbeldi. Stöndum með þeim.
Líkurnar á að kona sem segir
frá ofbeldi sé að segja satt eru
yfirgnæfandi. Ekki bara vegna þess
hve algengt er að konur séu beittar
ofbeldi, heldur af því að mótlætið
sem þolendur mæta þegar þeir
tala um eða kæra ofbeldi er allt of
mikið til að einhver færi að standa
í slíku að tilefnislausu.
Við eigum langt í land en við
þokumst áfram. Þú getur hjálpað
til. Með því að hlusta og trúa og
styðja við þolendur og höfða til
gerenda að axla ábyrgð og vinna
sínum málum. En kannski fyrst
og fremst með því að beita ekki
ofbeldi.
Hjálpumst að og útrýmum
öfgunum úr samfélaginu.
Þórunn Ólafsdóttir
Lokaorð
Öfgar
„Þetta „metoo“ er nú komið út í
öfgar,“ heyrði ég mann segja við
félaga sinn í heita pottinum á
dögunum. Ég heyrði ekki framhald
samræðnanna, en í fullkomnum
heimi hefði það verið svona „já,
það er ótrúlegt hvað menn geta
endalaust leyft sér að brjóta á
konum og komist upp með það.
Þetta er komið gott.“
Ævintýrið sem rann út í sandinn
Ólafía Herborg minnist stórhuga föðurafa síns og félaga hans