Leikhúsmál - 01.03.1940, Síða 14

14
Leikhúsmál
maklegu, hvorki af samtíðarmönnum né seinni
tíma mönnum. Það hefir heldur þótt hlýða að
hnjóða til hans en hitt og veldur þar vafalaust
nokkuru, að menn hafa ekki átt aðgang að
ritum hans nema i hinni meingölluðu útgáfu
frá 1846, sem nú má raunar teljast ófáanleg
hók. Hvað leikritin snertir nægir að benda á,
að þau eru prentuð eftir uppskrift, sem sann-
anlega hefir verið höfð um hönd á leiksýn-
ingum, en ekki eftir eiginhandarriti skálds-
ins. Þá hafa ,,Bjarglaun“ (Brandur) Geirs
Vídalíns flotið með inn í útgáfuna, og skiptir
það í sjálfu sér ekki miklu máli, en sýnir
hroðvirknina. Hvað ljóðmælin snertir hefir
Finnur Jónsson prófessor safnað þeim að nýju
í mjög aðgengilegu handriti, sem nú er í eigu
Bókmenntafélagsins, og þyrfti nauðsynlega að
bæta úr útgáfunni frá 1846 með nýrri útgáfu
ljóðmæla og leikrita Sigurðar.
Helztu æviatriði Sigurðar Péturssonar eru
þessi. Hann er fæddur 1759 og átti til auðugra
að telja. Var hann settur til náms í Hróars-
kelduskóla í Danmörku og varð stúdent þaðan,
en prófi í lögfræði lauk hann 1788. Á stúdents-
árunum kynntist hann Geir Vídalín, sem síðar
varð biskup, og skildu þeir eigi vináttu upp
frá því. Skömmu eftir að Geir var orðinn prest-
ur í Reykjavík, fékk Sigurður veitingu fyrir
Kjósarsýslu, og bjó hann síðan alla ævi í
Reykjavík eða nágrenni bæjarins. Er hann hið
fyrsta Reykjavíkurskáld, og bregður lýsingum
á bæjarlífinu fyrir í leikritum hans.
Sýslumannsembætti í Kjósarsýslu gegndi
Sigurður frá 1789 til 1801, en lausn frá em-
bætti fékk hann 1803. Hafði hann aldrei verið
heill heilsu síðan hann kom til íslands aftur,
en hann dó 6. apríl 1827, örsnauður og ein-
mana. Hann kvæntist aldrei og átti ekki börn,
safnaði heldur ekki veraldarauði í embættinu,
því honum var einkar illa lagið að innheimta
gjöld sín. Um fátækt hans á efri árum er sagt,
að hann hafi ekki komizt á mannamót sökum
fataleysis. En 1814, þegar „Jakob von Tyboe“
var leikinn fyrir forgöngu Rasmus Rasks, lék
Rask þó hlutverk Stygotiusar í frakka af Sig-
urði.
Árni Helgason segir í ævisögunni, að leikrit
Sigurðar hafi verið samin í miklum flýti
fyrir skólapilta til sýningar á Herranóttum
þeirra. Fyrra leikritið, sem nú er tíðast nefnt
„Hrólfur“ eftir aðalpersónu leiksins í fyrstu
þáttunum, hét frá höfundarins hendi „Slaður
og trúgirni“. Það var fyrst sýnt 5. des. 1796
og aftur snemma á árinu 1798. Hitt leikritið,
„Narfi“, eða réttara „íslenzki narrinn með
dönsku ósniði", var sýnt 28. jan. 1799 á síð-
ustu Herranótt, sem haldin var í skólanum.
Hvortveggja leikritið er gamanleikur. Eru þau
hæði samin að hætti Holbergs, en fullkomlega
sjálfstæð, hvað ádeilu þeirra snertir.
í eiginhandarriti Sigurðar af báðum leikrit-
unum, sem varðveizt hefir og nú er geymt á
Landsbókasafninu, er margt athvglisvert og
öðru vísi en í prentuðu útgáfunni. T. d. er
„Narfi“ þar í 5 þáttum eða flokkum, en ekki
nema í 3 í útgáfunni. Þó er þáttaskiptingin í
„Hrólfi“ athyglisverðari. Af eiginhandarritinu
má greinilega sjá, hvernig þessi fyrsti íslenzki
sjónleikur, sem ætlaður var til sýningar við
ákveðið tækifæri, varð til.
Þó leikrit Sigurðar Péturssonar séu raunar
fram komin fyrir tilviljun, en ekki að höf.
hafi fundið hjá sér köllun til þess að halda
spegli leiksviðsins fyrir samtið sína, þá rýrir
það ekki gildi leikritanna. í þeim eru góðar
aldarfarslýsingar og þau sýna, að Sigurður
Pétursson hefir búið að þeim hæfileikum, sem
fleyta leikritaskáldinu lengst, skarpri greind,
samfara góðum athyglisgáfum.
Áhrif leikrita Sigurðar Péturssonar á ís-
lenzka leikritun hafa verið mikil og langvinn.
Er ekki fjarri lagi að segja með Indriða Ein-
arssyni, að allir íslenzkir leikritahöfundar
fram á daga Jóhanns Sigurjónssonar hafi tek-
ið sér þau að einhverju leyti til fyrirmyndar.
Víst er um það, að eftir að leikritin komu út
1846 fór fyrst verulega að komast skriður á
íslenzka leikritun.
Leikritin voru bæði býsna oft sýnd framan
af. Auk þeirra sýninga, sem getið hefir verið,
voru bæði leikritin sýnd í Reykjavík 1814, en
„Narfi“ eitt fyrir sig 1860 og léku þá kandi-
datar og stúdentar. Á ísafirði var „Hrólfur"
leikinn 1856, en báðir leikirnir á Akureyri
1862, en síðan víða um land og oft.