Fréttablaðið - 05.01.2023, Blaðsíða 19

Svo virðist því sem
stöðugur hægri hug-
myndameirihluti í tíu
ár sé að hverfa.
Þrjár skoðanakannanir hafa verið
birtar fyrir og eftir áramót á Vísi,
í Fréttablaðinu og RÚV. Þær sýna
allar mjög eindregna sveiflu til
vinstri.
Á milli kosninga er jafnan
áhugavert að lesa af loftvog ein-
stakra flokka og ríkisstjórna.
Ef við hugsum okkur pólitíkina
sem fljót má svo stundum lesa úr
könnunum hvernig hugmynda-
fræðilegur straumþungi færist á
milli álanna í miðju þess og svo til
hægri og vinstri.
Hægri meirihluti veltur
Það er ekki alls kostar einfalt að
raða flokkum til hægri og vinstri
við miðjuna. Beggja vegna mið-
línunnar er svo verulegur munur á
flokkum næst henni og fjærst.
Mín skilgreining er þessi: Hægra
megin eru: Framsókn, Viðreisn,
Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur.
Vinstra megin eru: Flokkur fólks-
ins, Sósíalistaflokkurinn, Píratar,
Samfylking og VG.
Nýju kannanirnar sýna að
flokkar vinstra megin við miðju
hafa 52 til 55 prósenta fylgi nú um
áramótin en þeir fengu 44 prósent
atkvæða í kosningunum 2021.
Þetta er mjög afgerandi sveifla.
Þegar litið er til f lokka hægra
megin við miðju í baksýnisspegli
höfðu tveir þeirra meirihluta 2013,
þrír 2016, fjórir 2017 og þeir fengu
svo 56 prósenta fylgi 2021.
Svo virðist því sem stöðugur
hægri hugmyndameirihluti í tíu ár
sé að hverfa.
Í spor VG frá 2017
Skýringarnar á þessari sveiflu
geta verið margslungnar. Sveiflur
í könnunum milli kosninga eru
aukheldur algengar. Þetta er vís-
bending um augnabliksstöðu en
ekki endilega kosningaúrslit eftir
rúm tvö ár.
Allir f lokkar hægra megin við
miðju gefa eftir. En vinstra megin
við hana halda allir f lokkar stöðu
sinni eða bæta hana, nema VG.
Mestu munar um gífurlega
fylgisaukningu Samfylkingar. VG
hefur verið öflugasti f lokkurinn
á vinstri vængnum í nærri áratug.
Samfylkingin tekur nú aftur við
því kefli.
Ný forysta Samfylkingar hefur
einfaldað skilaboðin til kjósenda
með því að draga einn rauðan þráð
úr breiðum vef. Hún segir að það sé
kjarni gömlu jafnaðarstefnunnar.
Sá kjarni virðist vera mjög
svipaður boðskap VG í kosning-
unum 2017, sem var mikil aukning
útgjalda til velferðarmála og að
sama skapi bæði sértæk og veruleg
almenn hækkun skatta. Þetta
skilar Samfylkingu ríflega því fylgi
sem VG fékk í þeim kosningum.
Breiddin horfin
Um nokkurn tíma hafa Framsókn,
Samfylking og Viðreisn staðið næst
miðjunni frá hægri og vinstri. Ein-
hverjir kunna því að spyrja hvort
tvöföldun á fylgi Samfylkingar geti
ekki alveg eins verið til marks um
að miðjan sé að styrkjast eða haldi
sjó.
Freistandi væri að líta svo á. En
horfa þarf til þeirra málefna, sem
Samfylkingin hefur lagt á hilluna.
Ný forysta hennar hefur ýtt út
af borðinu hugmyndum um að
styrkja samkeppnisstöðu atvinnu-
lífsins og örva framleiðni með
aukinni Evrópusamvinnu. Hún
hefur líka sett til hliðar hug-
myndir um að styrkja velferðina
og heilbrigðiskerfið með því að
lækka vaxtagjöld ríkissjóðs með
kerfisbreytingu í peningamálum.
Þá talar hún ekki lengur fyrir
markaðslausnum til að ákveða
hækkun á auðlindagjaldi.
Málefnalega breiddin er horfin.
Straumþunginn í miðju fljóti er því
minni en áður.
Marglitur vefur
Kannanirnar sýna þreytu með þá
kyrrstöðu, sem fylgt hefur ríkis-
stjórnarsamstarfi jaðranna. En
er skynsamlegasta andsvarið við
henni að efla vinstri jaðarinn?
Aukin ríkisútgjöld og samsvar-
andi hækkun skatta eru vissulega
einföld skilaboð.
Hvort heldur horft er á hags-
muni samfélagsins frá sjónarhorni
atvinnulífsins eða velferðarkerfis-
ins er það aftur á móti slæmur
kostur, sem ekki leysir kerfisleg
vandamál.
Pólitískar einfaldanir hafa stöku
sinnum verið reyndar en sjaldan
með árangri.
Nútímasamfélag er breiður
marglitur vefur en ekki einn
rauður þráður.
Umræðan
Þrátt fyrir hægri hugmyndameiri-
hluta í tíu ár hefur aðeins ein af
þremur ríkisstjórnum verið alfarið
þeim megin. Vinstri sveifla þýðir
því ekki sjálfkrafa vinstri stjórn.
Flokkarnir næst miðju eru
ólíkir. En finni forystumenn þeirra
ekki snertifleti til samstarfs um
umbreytingar og stöðugleika
benda þessar nýju kannanir til að
einfaldar jaðarhugmyndir lengst
til vinstri verði ráðandi.
Umræðan á eftir að skýra betur
hvert breytt straumfall leiðir. Svo
gæti hún líka breytt straumfallinu
aftur. n
Vinstri sveifla
Þorsteinn
Pálsson
n Af Kögunarhóli
Finndu réttu eignina
fyrir þig á frettabladid.is Fasteignablaðið
Fasteignablað Fréttablaðsins kemur út alla þriðjudaga
FIMMTUDAGUR 5. janúar 2023 Skoðun 15Fréttablaðið