Fréttablaðið - 09.02.2023, Blaðsíða 8

Íslands-
banki telur
bankann
ekkert geta
gert þegar
neytendur
heimila
skuld-
færslur af
reikning-
um þeirra.
Neytenda-
samtökin
segja neyt-
endur eiga
skýran rétt
til endur-
greiðslu
í vissum
tilfellum.
Viðskiptamódel smá-
lánafyrirtækja virðist
hins vegar ganga út á
að innheimta háan
innheimtukostnað.
Brynhildur
Pétursdóttir,
framkvæmda-
stjóri Neytenda-
samtakanna
Óverðtryggt
húsnæðislán
Stýrivextir breytilegir vextir
Mars 2021 0,75% 3,44%
Maí 2021 1,00% 3,54%
Ágúst 2021 1,25% 3,74%
Október 2021 1,50% 3,89%
Nóvember 2021 2,00% 4,29%
Febrúar 2022 2,75% 4,79%
Maí 2022 3,75% 5,59%
Júní 2022 4,75% 6,59%
Ágúst 2022 5,50% 7,34%
Október 2022 5,75% 7,59%
Nóvember 2022 6,00% 7,84%
Febrúar 2023 6,50% ?
olafur@frettabladid.is
Héraðsdómur dæmdi í gær Lands-
bankann til að endurgreiða lántak-
endum oftekna vexti af lánum en
Arion banki var sýknaður í svipuðu
máli.
Það voru Neytendasamtökin,
með stuðningi frá VR, sem stóðu
að baki málshöfðun fjögurra lán-
takenda, tveggja í hvorum banka.
Málið snýst um að skilmálar
f lestra lána með breytilegum
vöxtum eru ólöglegir að mati Neyt-
endasamtakanna. Ákvarðanir um
vaxtabreytingar séu verulega mats-
kenndar og byggist á óskýrum skil-
málum. Af þeim sökum geti neyt-
endur ekki sannreynt hvort þær
séu réttmætar.
Að mati Neytendasamtakanna
varðar þetta öll lán með breyti-
legum vöxtum til neytenda, bæði
verðtryggð og óverðtryggð, hjá
öllum bankastofnunum. Gildir
þetta líka um lán sem bera „fasta
vexti“ hluta lánstímans, til dæmis
í 3 til 5 ár. Þar sem vextir þeirra geta
tekið breytingum að þeim tíma
liðnum telja samtökin að þau séu í
raun lán með breytilegum vöxtum.
Neytendasamtökin telja að hér
sé um að ræða hagsmuni upp á
tugi milljarða – talan 70 milljarðar
hefur verið nefnd.
Út frá því að útlán viðskipta-
bankanna til heimilanna nema
meira en 1.550 milljörðum, en sam-
tökin telja að stærstur hluti þessara
lána sé með ólöglega skilmála um
breytilega vexti, nemur hvert pró-
sentustig til eða frá meira en 15
milljörðum króna á ári hverju.
Breki Karlsson, formaður Neyt-
endasamtakanna, segir samtökin
telja að viðskiptabankarnir séu að
taka allt að 2,25 prósentum of háa
vexti af lánum, sem þýðir að oftaka
bankanna geti numið tugum millj-
arða á ári hverju.
Breki segir mismunandi milli
lána um hversu háar upphæðir
ræðir, en einnig skipti máli hvernig
dómstólar túlki reglur um fyrningu
krafna. n
Vaxtamálið snýst um tugi milljarða
Breki Karls-
son, formaður
Neytendasam-
takanna
NEYTENDUR
Ólafur
Arnarson
olafur
@frettabladid.is
8%
7%
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0%
m
ar
.’2
1
m
aí
’2
1
ág
ú.
’2
1
ok
t.
’2
1
nó
v.
’2
1
fe
b.
’2
2
m
aí
’2
2
jú
n.
’2
2
ág
ú.
’2
2
ok
t.
’2
2
nó
v.
’2
2
fe
b.
’2
3
Stýrivextir Óverðtryggt húsnæðislán breytilegir vextir
Neytendasamtökin hafna
þeim útskýringum Íslands-
banka að bankinn geti ekkert
gert til að liðsinna viðskipta-
vinum sem lenda í klóm
smálánafyrirtækja. Fram-
kvæmdastjóri samtakanna
segir skýr lagaákvæði kveða á
um endurgreiðslurétt neyt-
enda.
Í Fréttablaðinu í síðustu viku var
fjallað um mál einstæðrar móður
sem hafði lent í því á útborgunar-
degi að launareikningur hennar var
tæmdur með tíu skuldfærslum frá
smálánafyrirtækinu Núnú lán ehf.
Samtals voru skuldfærðar tæplega
290 þúsund krónur, sem allar voru
28.800 krónur eða rúmlega það.
Konan hafði tekið lán hjá Núnú
fyrir einu og hálfu ári, að því er fram
kom í nafnlausri færslu hennar í
Facebook-hóp. Þar birtist jafnframt
skjáskot úr appi Íslandsbanka af
þessum færslum á reikningnum.
Samkvæmt upplýsingum frá
Íslandsbanka í síðustu viku segist
bankinn ekkert geta gert í þeim til-
fellum er neytendur heimila sjálfir
skuldfærslu af greiðslukortum
sínum.
Í lögum um greiðsluþjónustu
númer 114/2021 segir í 82. grein:
„82. gr. Endurgreiðslur á greiðsl-
um sem viðtakandi greiðslu setur af
stað eða hefur milligöngu um.
Greiðandi á rétt á endurgreiðslu
frá greiðsluþjónustuveitanda sínum
vegna heimilaðrar greiðslu sem við-
takandi hefur sett af stað eða haft
milligöngu um ef eftirfarandi skil-
yrðum er fullnægt:
a. fjárhæð greiðslunnar var ekki
nákvæmlega tilgreind í heimildinni
þegar hún var veitt,
b. fjárhæð greiðslunnar var hærri
en svo að hægt væri að gera ráð fyrir
að greiðandi réði við þá fjárhæð
miðað við útgjaldamynstur hans
fram að því, skilmála í rammasamn-
ingi og málsatvik að öðru leyti.“
Þegar Fréttablaðið spurðist fyrir
um hvort þessi lagagrein þýddi ekki
einmitt að bankinn hefði úrræði til
að aðstoða viðskiptavini sem lenda
í svona málum barst eftirfarandi
svar:
„Bankinn reynir ávallt að aðstoða
viðskiptavini sína hafi hann heim-
Allan vafa verður að túlka neytendum í hag
Íslandsbanki
telur neytendur
sjálfa hafa
gefið heimild til
skuldfærslu og
því geti bankinn
ekkert gert
þeim til hjálpar
þótt smálána-
fyrirtæki tæmi
reikninga þeirra.
FRÉTTABLAÐIÐ/
ERNIR
Þróun stýri- og húsnæðisvaxta frá maí 2021
olafur@frettabladid.is
Nokkuð hefur borið á því að und-
anförnu að eldri borgarar hafi orðið
fórnarlömb netsvindls.
Í þessari viku hafa þrjú leitað til
Neytendasamtakanna með mjög
sambærileg mál. Þeim berst fjár-
festingartilboð á netinu og eru
sett í samband við „ráðgjafa“ sem
„aðstoðar“ þau við þau skref sem
þarf að fara í gegnum til að fjárfesta.
Allt lítur þetta faglega og lögmætt
út. „Ráðgjafinn“ fær síðan yfirráð
yfir tölvu þeirra með þeirra sam-
þykki og það næsta sem er vitað er
að búið er að tæma bankareikninga.
Tjón þeirra þriggja sem leituðu til
Neytendasamtakanna í vikunni er
samtals um 20 milljónir króna og
tapaði einn einstaklingur 12 millj-
ónum. Samtökunum er kunnugt
um að einstaklingur hafi tapað 60
milljónum á svona svindli.
Neytendasamtökin brýna fyrir
fólki að treysta ekki í blindni. Jafn-
framt sé mikilvægt að tilkynna allar
svona tilraunir til lögreglu. Einnig
er hægt að leita til samtakanna eftir
ráðgjöf. n
Svikin um tugi
milljóna á netinu
ildir til þess. Ekki er hægt að slá
því föstu hver ber ábyrgð í málum
líkum þeim sem þú nefnir. Skoða
þarf hvert og eitt tilvik fyrir sig en
rétt er að benda á að bankinn tjáir
sig aldrei um mál einstakra við-
skiptavina.
Varðandi tilvísun þína í ákvæði
82. gr. laga um greiðsluþjónustu
nr. 114/2021 þá er það þannig að
reikningar viðskiptavina eru aldrei
skuldfærðir nema með vitund og
samþykki viðskiptavinarins. Þó
krafa sé stofnuð á kennitölu við-
skiptavinar þá leiðir það ekki til
þess að jafnframt stofnist heimild
til að skuldfæra reikning viðskipta-
vinar.
Viðskiptavinur getur hins vegar
hvenær sem er afhent kortanúmer
debetkorts sem staðfestingu á að
skuldfæra eigi
viðkomandi
g r e i ð s l u -
kort fyrir ein-
stakri greiðslu eða röð
greiðslna vegna greiðslu
á vöru eða þjónustu. Það
er viðskiptavinurinn sjálfur sem
gefur upp debetkortanúmer sitt til
staðfestingar á að það sé sú greiðslu-
leið sem hann óskar eftir.“
Fréttablaðið bar svar bankans
undir Brynhildi Pétursdóttur,
framkvæmdastjóra Neytendasam-
takanna. Hún segir samtökin telja
mjög óeðlilegt og andstætt lögum
að skuldfæra lán eftir að það hafi
farið í gegnum allt innheimtu-
ferlið. „Ef heimild er til staðar ætti
að skuldfæra lánið á eindaga, ekki
síðar. Viðskiptamódel smálána-
fyrirtækja virðist hins vegar ganga
út á að innheimta háan innheimtu-
kostnað þannig að það virðist lítill
hvati til að skuldfæra lán áður en
innheimtuferlið er sett af stað. Þar af
leiðandi teljum við eðlilegt að bank-
arnir taki við kröfum lántakenda
um endurgreiðslu. Allan
vafa um um það hvort
skuldfærsluheimildin nái
einnig yfir innheimtukostnað
verðu r au k
þess að túlka
ney t a nd a í
h a g ,“ s e g i r
Brynhildur. n
8 fréttir FRÉTTABLAÐIÐ 9. FeBRúAR 2023
fiMMtUDAGUr