Milli mála - 2022, Blaðsíða 104

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 103
2022; Lee 2018). Menningarlegt og tilfinningalegt mikilvægi móð-
urmáls barna er óumdeilt, en það jafngildir því ekki að móðurmál
séu undirstaða alls annars málanáms né að móðurmálskunnátta sé
skilyrði fyrir öðru málanámi. Máltaka barna tengist fyrst og fremst
magni og gæðum samskipta á hverju máli um sig. Þess vegna er
algengt að mál samfélagsins verði með tímanum og í mörgum
tilfellum snemma sterkasta mál barna sem tala annað móðurmál
heima. Af sömu ástæðu er ólíklegt að börn innflytjenda læri móður-
mál foreldra sinna eins vel og börn sem alast upp þar sem það mál
ríkir í samfélaginu (Gathercole og Thomas 2009; Montrul 2011).
Fyrir börn sem hefja að læra tvö mál einhvern tímann frá fæðingu til
upphafs skólagöngu skiptir það hversu gömul þau voru við upphaf
tvítyngis nánast engu máli þegar tekið hefur verið tillit til þess tíma
sem þau verja í hvoru málumhverfi fyrir sig (Elín Þöll Þórðardóttir
2019; Unsworth 2016). Þá hafa rannsóknir bent til þess að til að
læra að lesa á öðru tungumáli (M2) þurfi börn ákveðna færni í að
tala það mál, og að lestrarfærni færist ekki beint á milli fyrsta og
annars máls (Erdos o.fl. 2011). Möguleikar M2 barna á að læra að
lesa á íslensku útheimta þess vegna að heildarmálkunnátta þeirra sé
góð miðað við aldur og að umtalsverður hluti hennar sé á íslensku.
Rannsóknir á ungum tvítyngdum börnum með málþroskaröskun
sýna einnig að þau hafa gagn af inngripi hvort heldur er á móð-
urmáli sínu eða sínu öðru máli, jafnvel þegar inngripið beinist að
þeirra veikara mál (t.d. Ebert o.fl. 2014; Elín Þöll Þórðardóttir o.fl.
2015). Þessar sömu rannsóknir á ungum börnum sýna líka að fram-
farir verða í því máli sem inngripið beinist að, en færast ekki yfir á
hitt tungumálið. Hins vegar geta eldri börn, sem öðlast hafa meiri
málvitund nýtt vissa málkunnáttu á báðum málum sem þau lærðu
á öðru hvoru málinu, en slíkt getur alveg eins gengið frá öðru máli
yfir í móðurmálið (t.d. Peterson o.fl. 2006). Þess vegna væri réttara
að segja að sterk kunnátta á einhverju máli styðji annað málanám
án þess þó að tryggja að það verði að raunveruleika, nema tilskilin
ástundun sé lögð á önnur mál.
Börn sem læra íslensku aðallega í leikskóla og skóla, en tala annað
mál heima hjá sér, læra málin tvö samhliða og þau læra bæði málin
á sama hátt, með því að hlusta á og tala við annað fólk. Líklegt er
að þau læri sum orð fyrst á öðru málinu en önnur orð fyrst á hinu.
ELÍN ÞÖLL ÞÓRÐARDÓTTIR