Feykir - 05.01.2022, Blaðsíða 8

Doktorsvörn Herdísar Steinsdóttir í Danmörku
Námið hefur borið hana víða um heiminn
Íslendingar hafa löngum
sótt sér sérhæfða
framhaldmenntun út fyrir
landssteinana og hefur
Danmörk fóstrað margan
stúdentinn á liðnum öldum,
enda flestir sammála um
að danska menntakerfið og
umgjörð sú er nemendum
stendur þar til boða sé til
fyrirmyndar. Í tilfelli Herdísar
Guðlaugar Steinsdóttur
frá Hrauni á Skaga var
háskólanám í Óðinsvéum ekki
erfið ákvörðun enda dönsk að
hálfu, dóttir Merete Rabølle
og Steins Rögnvaldssonar, en
hún varði doktorsritgerð sína
í líffræði við SDU eða Suður
Danska Háskólann þann
12. nóvember síðastliðinn.

Herdís hefur lifað viðburðaríku
lífi þrátt fyrir að vera aðeins 28
ára gömul en námið hefur
borið hana víða um heiminn
við rannsóknir og úrvinnslu
gagna sem tengdust lokarit-
gerðinni. Hún fékk fáeinar
spurningar sem snéru að
viðfangsefninu og hverju hún
komst að.
„Ritgerðin fjallaði um loft-
firrta metan oxun í súrefnis-
snauðum hafsvæðum,“ segir
Herdís hefur farið víða í náms- og rannsóknarverkefnum sínum. Á myndinni hér neðst fyrir miðju sést Herdís verja doktorsritgerð sína í Óðinsvéum.
Herdís við rannsóknir nálægt Mexíkó.
MYNDIR: AÐSENDAR
Herdís. „Heilt yfir litið hefur
súrefnismagn róttæk áhrif á líf-
kerfi sjávar, eins og raun hefur
borið vitni í Kolgrafarfirði þar
sem súrefnisþurrð hefur nú
oftar en einu sinni valdið
síldardauða. Víðtækar mæling-
ar sýna einnig að súrefnisþurrð
eykur þéttni metans og verður
sífellt algengari á heimsmæli-
kvarða.“ Stóra spurningin, sem
var hvatinn að ritgerðinni, var
því hvort að súrefnisþurrð
myndi auka metanlosun frá sjó
til andrúmsloftsins, eða hvort
örverur þar gætu miðlað
loftfirrtri metan oxun og þar
með takmarkað eða jafnvel
komið í veg fyrir aukna losun.
Rannsóknin sýndi að þó svo að
þéttni metans ykist við súr-
efnissnauðar aðstæður voru
litlar líkur á aukinni losun til
andrúmsloftsins, þar sem skil-
virk loftfirrt metan oxun fór
fram. Þar sem metan er sterk
gróðurhúsalofttegund, þá hefði
það hugsanlega haft áhrif á
loftslagsbreytingar
„Við höfum hér öðlast
aukna þekkingu á þeim þáttum
sem stjórna (og stjórna ekki)
virkni metan oxunar, með því
að sýna fram á að loftfirrt
metan oxun getur verið jafn
skilvirk og loftháð metan oxun.
Eftir því sem ég best veit er
þetta því fyrsta rannsóknin sem
gerð hefur verið á virkni,
ferlum, og stjórn loftfirrtrar
metan oxunar í súrefnis-
snauðum hafsvæðum. Ein
ástæða fyrir vöntun á rann-
sóknum á þessu sviði eru
aðferðafræðilegar áskoranir
tengdar því að mæla loftfirrta
ferla á hnetti þar sem „skaða-
mengandi“ súrefni leynist
allstaðar. Hluti rannsóknanna
fólst því í að þróa aðferðir til
þessa.“
Herdís var m.a. við rann-
sóknir undan ströndum Kosta
Ríka, í Kyrrahafi við strendur
Mexíkó, í Kaliforníu og eitt
sumar á rannsóknarskipi á
Grænlandssundinu milli Sval-
barða og Grænlands. Námið
dró hana einnig til Spánar og
Póllands og hluta úr sumri
vann hún hjá Biopol á Skaga-
strönd.
„Einlæglega þakklát
fjölskyldunni minni“
Skólagangan er vissulega orðin
nokkuð löng. Fyrst í grunn-
skólanum á Sauðárkróki þar
sem hún varði, auk skólatím-
ans, um það bil einni vinnuviku
á mánuði í skólabílnum í tíu ár,
síðan stúdent frá FNV og í
beinu framhaldi háskólanám í
Danmörku. En hvað ætli taki
nú við?
Þessa dagana er hún að
vinna að rannsóknaráætlun í
Ísrael þar sem hugmyndin
meðal annars er að rannsaka
örverusamfélögin í kóral vist-
kerfunum í Rauðahafinu, og
læra sitthvað um menningu
Miðausturlanda í leiðinni, en til
Ísraels er hún að flytja ásamt
kærastanum Grigory Solo-
matov sem er að ljúka doktors-
námi í stærðfræði og hefur
störf í Tel Aviv eftir áramótin.
Hún verður því komin nokkuð
langt að heiman frá Skaganum
og heiðinni sem hefur togað
hana til sín á haustin þegar tími
hefur gefist, til að smala með
foreldrum sínum á Hrauni og
systur, Karen bónda í Víkum.
Í síbylju umræðunnar um
mismunandi möguleika fólks
og aðgengi að námi þar sem
landsbyggðin hefur stundum
verið töluð niður og brottfall úr
námi þar tíundað meira en
gengur og gerist, þá er Herdís
góður fulltrúi þeirra sem hafa
ekki látið slíkt hrína á sér. Þvert
á móti er gaman að lesa í
þakkarorðum hennar hvernig
það veganesti sem uppeldið og
uppruninn eru, reynast þegar
tekist er á við verkefni á
heimsvísu.
„Ég er einlæglega þakklát
fjölskyldunni minni fyrir að
minna mig reglulega á hvar
ræturnar liggja, heima á mínu
kæra Hrauni á Skaga. Og
foreldrum mínum fyrir að vera
einstakar fyrirmyndir og kenna
mér mikilvægi þess að leggja
sig ávallt fram, hvort sem
verkefnið sé að smala fé, gera
við girðingar, eða að skrifa
doktorsritgerð,“ segir Herdís að
lokum.
VIÐTAL
Gunnar Rögnvaldsson
8 01/2022