Árbók Reykjavíkurborgar - 01.10.1989, Page 265

álitið hentara að telja fólkið 1. des. 1910, þann dag mundi verða
almennust heimavera á landinu. Fjármálastjórnin kvað manntalið
alt hafa verið sameiginlegt mál fyrir ísland og Danmörku, og best
yrði unnið úr þvi af Hagstofunni dönsku, og fór fram á að
skýrslurnar yrðu sendar til Hafnar. Hjeðan var þvi svarað, að
alþingi hefði lagt fyrir stjórnina að láta vinna úr manntalinu
hjer á landi, og að stjórnin vildi ekki láta undir höfuð leggjast
að gjöra vilja alþingis, en skýrslurnar skyldu verða lánaðar til
Hafnar, þegar búið væri að vinna úr þeim. - Þar við sat svo i það
skiftið. Fjármálastjórnin hefur ekki siðan farið fram á að
manntalsskýrslurnar yrðu sendar til Hagstofunnar i Khöfn, en hún
hefur sent hingað manntalsskýrslurnar 1. nóv. 1901, sem hjer er
skoðað sem merki þess, að hún ætli sjer ekki að fá manntalið 1910.
Eyðublöðin undir manntalið 1910 voru með þessum undantekningum
eins úr garði gjörð og eyðublöðin 1901. 1. Var beðið um lýsingu
á byggingarlagi og byggingarefni húsa og bæja. Skýrslan um það er
prentuð i Lhsk. 1912 bls. 1-21. 2. Var í fyrsta sinni spurt um
hvern dag mánaðar hver manneskja væri fædd, og Eirikur prófessor
Briem fenginn til að gjöra töflu yfir það, á hvern mánaðardag, sá
eða sá vikudagur í vetri eða sumri hefði borið i þvi nær heila
öld. Taflan var á öftustu siðunni á teljaraskránni, og það er
einkennilegt fyrir fróðleikslöngun manna, að taflan var oftast nær
skorin aftan af teljaraskránni, þvi siðara blaðið var að jafnaði
óþarft að senda aftur. 3. Þá var í kaupstöðunum spurt um hve
mörg herbergi heimilið hefði til umráða, til að geta sjeð húsakost
kaupstaðarbúa, þvi hann er oft svo ónógur og lítilfjörlegur i
öðrum löndum, að heilsu manna er hætta búin af þvi.
Stjórnin fjekk cand. polit. Georg Ólafsson til að standa fyrir
þvi, að vinna úr manntalinu. í febrúar 1911 var sett upp
skrifstofa i Alþingishúsinu, og vinnan byrjuð með þvi, að ganga i
gegnum skýrslurnar, að telja þær saman og aðgæta hvað vantaði.
Framan af fór nokkur timi i fyrirspurnir út um alt land, og
innköllun á ýmsu sem vantaði. Við manntal þetta var i fyrsta sinn
notuð sú aðferð að færa allar upplýsingar um nvern einstakling úr
manntalsskránum inn á talningarseðla. Þessi aðferð hefur þann
kost í för með sjer, að vinna má úr upplýsingum þeim, sem i
manntalsskránum felast á miklu hagkvæmari og margvislegri hátt
heldur en að notast eingöngu við sjálfar manntalsskrárnar.
Aðalstarf skrifstofunnar var að undirbúa manntalsskrárnar undir
innfærslu á talningarseðlana, þvi næst að innfæra upplýsingarnar á
talningarseðlana, og loks að raða þeim og telja þá á mismunandi
hátt eftir þvi hverra upplýsinga var leitað i hvert skifti og gera
eftir þvi töflur. Skrifstofan vann með 4-5 manns i hjer um bil
eitt ár. 30. júni 1912 voru að eins tveir eftir, það var Georg
Ólafsson við annan mann; þeir hjeldu áfram að setja upp töflu
eftir töflu þangað til i október s.á., þá tók cand. polit.
Þorsteinn Þorsteinsson við starfinu með Georg Ólafssyni, og þeir
hafa haldið áfram vinnunni að gjöra útdrætti úr hinum sundurliðuðu
töflum sem skrifstofan hafði sett upp. Útdrættirnir eru
prentaðir, en hinar löngu sundurliðuðu töflur eru geymdar hjá
Hagstofunni, til þess að aðgangur sje að þeim fyrir þá, sem vilja
hnýsast i sjerstök atriði úr manntalinu, sem þær gefa nánari
upplýsingar um, en manntalið sem prentað er.