Árbók Reykjavíkurborgar - 01.10.1989, Qupperneq 266

Það er ekki mitt verk að segja, hvernig frágangurinn á
manntalinu 1910 er, en jeg get þó ekki látið það liggja alveg
óumtalað, vegna þeirra i neðri deild sem samþykktu þingsályktunina
1909. Aldrei hafa verið heimtaðar svo margar upplýsingar sem nú,
enda hefur fólksfræðinni farið mikið fram frá 1830 og til vorra
daga. í eldri manntölum var fólkinu að eins raðað eftir sóknum og
sýslum. Hjer er þvi jafnframt raðað eftir hreppum, læknis-
hjeruðum, prestaköllum, prófastsdæmum, kaupstöðum, verslunar-
stöðum, sveitum og bæjum. Fyrir utan mjög sérgreindar
atvinnutöflur og töflu um aukaatvinnu fólks, sem aldrei hefur
verið getið um áður, (bls.181-84), er fólkinu raðað eftir
heimilastærð i kaupstöðum, bæjum og sveit, sömuleiðis eftir
fæðingarstað, sem sýnir betur en annað fólksflutninga innan lands.
Dánartafla fyrir þjóðina, karla sjer og konur sjer hefur verið
reiknuð út og er á bls. 155. Meðan að Hagstofan i Khöfn vann úr
manntölunum hjeðan þá var sumu þessu litill sómi sýndur. 1901 gat
jeg ekki fengið reiknaða út fólkstöluna eftir hreppum, þótt jeg
legði mig fram til þess. Að þessu manntali hefur verið allur
þessi sómi sýndur kemur eðlilega af þvi, að engir aðrir geta lagt
sömu alúð við hagfræði íslands, sem íslendingar sjálfir.
Þingsályktunin ákveður, að landsstjórnin sjálf sjái svo um, að
úr manntalinu sje unninn "allur sá hagfræðislegi fróðleikur, sem
þörf er á". Jeg vona að það hafi verið gjört, og að fleiri liti á
málið með sömu augum sem jeg. Þó er ekki þvi að leyna að fleiri
upplýsingar liggja i skýrslunum en þær, sem hjer hafa verið gefnar
út. Þannig eru upplýsingar um íbúðarherbergi i kaupstöðunum i
skýrslunum, og um mannanöfn og um hjónabands frjósemi, en um það
er ekkert hjer að finna. En allar þessar upplýsingar eru á seðlum
þeim, sem hver einstök persóna er innfærð á, og eru hjá
hagstofunni, og má fá þær á sama hátt, eins og aðrar upplýsingar,
sem hjer hafa verið settar i töflur og prentaðar. Nú gjörir
Hagstofan það i þessum efnum sem hún álitur tiltækilegt.
Eftir undirlagi stjórnarinnar samþykti alþingi 1913 lög um
Hagstofu íslands. Þau eru nr. 24, 20. október 1913. Með þeim
hefur islenska hagfræðin fengið þak yfir sig hjer á landi, og
niðurlag þingsályktunar neðri deildar 1909 orðið meira en dauður
bókstafur.
Reykjavik 31. desember 1913
Indriði Einarsson.