Austurland - 08.11.2018, Blaðsíða 10

10 8. nóvember 2018
volundarhus.is · Sími 864-2400
GARÐHÚS 14,5 m²
www.volundarhus.is
Vel valið fyrir húsið þitt
HAUSTILBOÐ
10% haustafsláttur af öllum
GARÐHÚSUM
og Sky15-3 og Sky15-44 gestahúsum af verðunum á heimasíðunni okkar
www.volundarhus.is
VH
/1
7-
01
GARÐHÚS 4,7m²
44 mm bjálki / Tvöföld nótun
GARÐHÚS 4,4m²
GARÐHÚS 9,9 m² án gólfs
GARÐHÚS 9,7m²
50% afsláttur
af flutningi á
GARÐHÚSUM og
GESTAHÚSUM
á allar þjónustu-
stöðvar Flytjanda.
GESTAHÚS og
GARÐHÚS
sérhönnuð fyrir
íslenskar aðstæður
Sjá fleiri
GESTAHÚS og
GARÐHÚS á tilboði
á heimasíðunni
volundarhus.is
Nánari upplýsingar á
heimasíðu okkar
volundarhus.is
og í síma 864-2400.
Súkkulaði- og brjóstsykurgerð í byrjun 19. aldarinnar á Austurlandi
Sögu iðnaðar á Austurlandi
hefur verið gerð nokkuð
skilmerkileg skil í tveimur
bókum. Fyrri bókin sem nefnist
,,Frá eldsmíði til ekeksírs“ kom út
árið 1989 og fjallaði um prentiðnað,
bókband, efnaiðnað, verkun skinna
og sútun og málmiðnað. Þessi saga
er auðvitað ekki bara saga árangurs
heldur einnig ýmissa mistaka enda
iðnaður á Austurlandi um margt
frumkvöðlastarf og þegar svo háttar
verða auðvitað ýmiss mistök gerð,
en af reynslunni læra menn, og gera
enn. Þáverandi menntamálaráðherra,
Svavar Gestsson, segir m.a. í
aðfararorðum í bókinni að tryggja
þurfi að að iðnsagan verði lesin
og verði einnig uppspretta nýrra
spurninga og veki forvitni um það af
hverju þessi þjóð er einfaldlega til.
Í umfjöllun um prentiðnaðinn segir
að fyrsta prentsmiðan á Austurlandi
hafi verið Skuldarprentsmiðjan
1877 á Eskifirði. Þá voru að hefjast
uppgangstímar á Austfjörðum og
margir Austfirðingar eflaust stórhuga.
Fyrsta blaðið sem kom út fyrir austan
var Skuld sem kom út vorið 1877 og
var ritstjórinn, Jón Ólafsson, stórhuga
því á forsíðu blaðsins segir að Skuld
sé stærsta blað á Íslandi, hvorki meira
né minna. Fyrsta myndskreytta blað
Íslands var Skuld sem kom út 1880
en á forsíðu er mynd af Kristjáni
IX Danakonungi. Útgáfu Skuldar
lauk endanlega árið 1883 þegar það
var sameinað Þjóðólfi, fyrsta blaði
Íslendinga.
Fleiri blöð fylgdu í kjölfarið, m.a.
Austri og Austurland sem kom út árið
1920 og þar segir ritstjórinn m.a. að
blaðið muni kappkosta að segja öllum
eitthvað sem þeim þætti einhvers um
vert en sérstök áhersla áhersla yrði
lögð á að allt það sem landshlutanum
mætti að haldi koma.
Súkkulaði- og
brjóstsykurgerð
Efnaiðnaður telst varla hafa verið
mikill á Austurlandi gegnum tíðina
en þó má geta þess að árið 1893 tókst
Sigurd Johansen á Seyðisfirði að koma
lagi á súkkulaðigerð eftir talsverða
erfiðleika og tilraunastarfsemi og
framleiddi m.a. vanille­súkkulaði sem
þótti afragðs bragðgott. Framleiðslan
stóð aðeins í þrjú ár og lagðist á
af, sennilega vegna tæknilegra
vandamála.
Brjóstsykurverksmiðja reis
á Fáskrúðsfirði og fluttist svo til
Eskifjarðar í byrjun 19. aldarinnar
og þótti brjóstsykurinn býsna
góður. Verksmiðjan var síðar flutt
til Eskifjarðar, en ein ástæða þess er
talin vera sú að bakarí var starfrækt
á Eskifirði og var álitið hagkvæmt
að tengja saman starfsemi þess og
brjóstsykurverksmiðjunnar.
Fyrsta konan til að ljúka námi
í rennismíði
Tilkoma vatnsveitna,
miðstöðvartækja og vatnsaflsstöðva
fyrir austan markaði tímamót
í lífi fólks, en pípulangir voru
óhjákvæmilega hluti alls þessa. Lengst
af var pípulögnum eingöngu sinnt
af málmiðnaðarmönnum sem ekki
höfðu lært fagið. Fyrsta vatnslögn og
miðstöðvarhitum á Austurlandi voru
íbúðarhús Ottó Wathne á Seyðisfirði
sem var tilbúið árið 1895. Í blaðinu
Austra á Seyðisfirði segir að húsið
sé ,,hið vandaðasta, skrautlegasta og
þægilegasta á Íslandi.“ Í húsið var leitt
vatn og þar var ,,upphitunarvél.“
Árið 1961 flutti rennismiður
til Breiðdalsvíkur, Sigursteinn
G. Melsteð, og hóf þar rekstur
vélaverkstæðis sem var þar til staðar.
Verkefnunum fjölgað hratt og því voru
ráðnir fleiri til starfa á verkstæðinu
sem jók fjölbreyttnina, m.a. bíla­
og búvélaviðgerðir auk viðhalds á
fiskiskipaflota Breiðdælinga. Dóttir
Sigursteins, Helga Hrönn, lauk námi
í rennismíði frá verknámsdeild
Iðnskólans í Reykjavík árið 1987 og
var hún fyrsta konan á Íslandi til að
ljúka námi í rennismíði.
Öflug vélsmiðja á Hornafirði
Seint á sjöunda áratugnum vaknaði
áhugi fyrir því á Hornafirði að koma
á fót öflugu málmiðnaðarfyrirtæki.
Þótti ýmsum aða verkstæðin þrjú sem
rekin voru á staðnum ekki nógu öflug ,
búa við þröngan kost og ófullnægjandi
tækjabúnað. Árið 1970 var
hlutafélagið Vélsmiðja Hornafjarðar
stofnað og hófst formlegur rekstur í
nýju stálgrindarhúsi sem reist hafði
verið undir starfsemina.
Í bókinni ,,Frá eldsmíði til eleksírs“
eru tíunduð nokkur tímamót í sögu
austfirsk málmiðnaðar og er hér nefnd
nokkur;
• 1901 – 1904. Fimm hvalstöðvar
reistar á Austfjörðum og er
vélaverkstæði komið á fót á hverri
þeirra.
• 1906. Fyrsti menntaði
vélsmiðurinn hefur störf á
Austurlandi. Það er Jóhann Hansson
sem setur niður vélar í báta og fæst
við vélaviðgerður á Seyðisfirði.
Árið 1907 stofnsetur Jóhann
fyrstu vélsmiðjuna á Austurlandi,
Vélsmiuðju Jóhanns Hanssonar sem
síðar varð Vélsmiðja Seyðisfjarðar.
Árið 1918 var járn­ og málmsteypa
stofnsett í Vélsmiðju Jóhanns
Hanssonar. Fyrsta rafsuðuvélin á
Austurlandi var tekin í notkun í
Vélsmiðju Jóhanns Hanssonar árið
1929.
• 1950. Fysti Austfirðingurinn sem
aflar sér réttinda í pípulögnum er Jón
Pétursson í Neskaupstað.
• 1967. Stáskipasmíði hefst á
Austurlandi í Vélsmiðju Seyðisfjarðar
og fljótlega einnig í Vélsmiðjunni Stál
á Seyðisfirði.
Stærsta blað á Íslandi kom út á Eskifirði.
Vélsmiðja Hornafjarðar varð til við sameiningu
þriggja minni vélsmiðja.