Læknablaðið : fylgirit - 06.03.2015, Blaðsíða 13

B R Á Ð A D A G U R I N N 2 0 1 5
F Y L G I R I T 8 3
LÆKNAblaðið 2015/101 FYLGIRIT 83 13
við hverju skori. Mat er gert með reglubundnu eftirliti þar sem fylgst
er með púls, blóðrás, húðlit, starfsemi öndunarfæra, meðvitund og
hegðun. Ef klínískt ástand sjúklings versnar, skorar hann hærra og vís-
bendingar geta verið um íhlutun til að bæta ástand hans. Hærra skor
þýðir einnig tíðara mat og eftirlit með sjúklingi. Notkun PEWS getur
sagt til um hugsanleg eða staðfest alvarleg veikindi sjúklings og er alltaf
notað samhliða klínískri ákvörðun. Flestir barnaspítalar í Bretlandi og
Bandaríkjunum nota einhverja útgáfu af PEWS. Það er einnig í notkun í
Ástralíu, Noregi, Hollandi, Svíþjóð og fleiri löndum.
Markmið: Að innleiða PEWS á legudeild Barnaspítala Hringsins.
Aðferðir: Búið er að þýða og staðfæra Brigthon PEWS skor og
flæðirit sem því fylgir. Einnig er búið að samræma lífsmarkaviðmið á
Barnaspítalanum. Næstu skref eru vinna við verklagsreglur um mat og
eftirlit með sjúklingum og innleiðing.
Niðurstöður: PEWS varð fyrir valinu þar sem rannsóknir hafa sýnt að
notkun PEWS hefur dregið úr innlögnum á gjörgæsludeildir, dregið úr
fjölda útkalla bráðateyma og dregið úr unsafe transfer á gjörgæsludeildir.
Einnig hefur verið sýnt fram á bætta skráningu lífsmarka og bætt gæði
við athuganir og eftirliti með sjúklingum. Þá hefur notkun PEWS bætt
samskipti milli hjúkrunarfræðinga og lækna þar sem hlutlæg gögn
liggja fyrir þegar ástand sjúklings breytist og reynslu minni hjúkrunar-
fræðingar hafa tjáð aukið starfsöryggi.
Ályktanir: Með innleiðingu PEWS á barnadeild Barnaspítala Hringsins
er verið að finna leið til að bregðast við versnun á ástandi sjúklings eins
fljótt og hægt er. Áætlað er að eftirlit með sjúklingum verði markvissara
og að brugðist verði fyrr við þegar ástand sjúklings versnar.
V-10 Komur slasaðra á bráðamóttöku Landspítala eftir
vélsleðaslys árin 2001-2012
Páll Óli Ólason1,4, Þorsteinn Jónsson2,3, Þórdís Katrín Þorsteinsdóttir2,4, Brynjólfur
Mogensen1,4
1Læknadeild, 2hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands, 3aðgerðasviði, 4rannsóknastofu
Landspítala og HÍ í bráðafræðum
poo1@hi.is
Bakgrunnur: Vélsleðinn getur verið þarfaþing fyrir einstaklinga og
björgunarsveitir í erfiðri vetrarfærð. Í seinni tíð hafa vélsleðar verið
mikið notaðir til afþreyingar og keppnisiðkunar. Frá árinu 2001 til 2012
fjölgaði skráðum vélsleðum á Íslandi úr 3334 í 4982 en ekki er vitað um
vélsleðaiðkunina. Vélsleðaslys hafa ekki verið rannsökuð á Íslandi.
Markmið: Að kanna faraldsfræði slasaðra í vélsleðaslysum sem komu á
bráðamóttöku Landspítala árin 2001-2012.
Aðferðir: Rannsóknin var afturskyggn og tók til allra sem lent höfðu
í vélsleðaslysi og komu á Landspítala frá 1. janúar 2001-31. desember
2012. Skráður var fjöldi slasaðra, kyn, aldur, komuár, mánuður og viku-
dagur slyss, athöfn, slysstaður, orsök, fylgd, dagar milli slyss og komu,
aðgerðir, legutími, útbúnaður, slysagreiningar og alvarleiki áverka
metinn skv. AIS-áverkastigi og ISS-áverkaskori.
Niðurstöður: Alls komu 482 manns á Landspítala á rannsóknartíma-
bilinu, 102 konur (21%) og 380 karlar (79%). Meðalaldur hinna slösuðu
var tæp 37 ár (spönn 9-77). Börn voru 28 og aldraðir 13. Í heildina voru
369 (77%) slysa tengd frítíma og komu 298 (62%) einstaklingar á bráða-
móttöku á eigin vegum. Á hálendi og jöklum slösuðust 256 (53%). Í 188
(39%) tilfellum var orsökin lágt fall eða stökk og í 78 (16%) var um veltu
að ræða. Flest þessara slysa urðu í janúar til apríl eða 329 (68%) og um
helgi, 289 (60%). Af 71 erlendum ferðamanni lentu 30 (42%) í vélsleða-
slysi í maí til ágúst. Algengustu áverkar voru á efri útlim (31%) og
mjaðmagrind / neðri útlim (31%). Alls þurfti 81 slasaður (17%) innlögn á
Landspítala. Lítið slasaðir voru 254 (56%), miðlungs slasaðir 173 (38%),
mikið slasaðir 24 (5%) en 7 alvarlega eða lífshættulega slasaðir.
Ályktanir: Mun fleiri karlar en konur komu á Landspítala vegna afleið-
inga vélsleðaslysa á árunum 2001-2012. Slysin gerðust langflest í frítíma
og um helgar. Flestir slösuðust lítið en tæplega 17% slasaðra þurfti að
leggja inn á spítalann.
V-11 Skjótur brottflutningur af hamfarasvæði í kjölfar
náttúruhamfara og áhrif á langtíma heilsufar eftirlifenda
Ragnhildur Guðmundsdóttir1, Christina Hultman2, Unnur A. Valdimarsdóttir1,3
1Miðstöð í lýðheilsuvísindum, Háskóla Íslands, 2Department of Medical Epidemiology and
Biostatistics, Karolinska Institutet, Stokkhólmi, 3Department of Epidemiology, Harvard School
of Public Health, Boston
rag16@hi.is
Bakgrunnur: Náttúruhamfarir hafa áhrif á líðan og heilsu þeirra sem
lifa þær af. Ekki er vitað hvort lengd dvalar á hamfarasvæðum í kjölfar
náttúruhamfara hafi áhrif á langtíma heilsu eftirlifenda.
Markmið: Að rannsaka hvort lengd dvalar á hamfarasvæði eftir tsu-
nami-hamfarirnar í Suðaustur-Asíu árið 2004 hafi haft áhrif á langtíma
heilsu sænskra eftirlifenda sem fluttir voru heim af hamfarasvæðinu á
fyrstu þremur vikunum eftir hamfarirnar.
Aðferð: Faraldsfræðileg rannsókn var gerð á 10.116 sænskum eftirlif-
endum tsunami-flóðbylgjunnar 2004 sem komu heim til Svíþjóðar á
fyrstu þremur vikunum eftir hamfarirnar. Alls svöruðu 4910 (49%)
spurningalista 14 mánuðum síðar. Þátttakendur voru spurðir um heim-
farardag og hversu sáttir þeir voru við tímasetningu hans. Einnig var
spurt um geðheilsu (GHQ-12) og einkenni áfallastreituröskunar (IES-R)
14 mánuðum eftir heimkomu. Fengin voru gögn úr framskyggnum
sjúkraskrám um geðgreiningar hvers einstaklings fyrir hamfarirnar.
Lógistísk aðhvarfsgreining var notuð til að reikna líkindahlutfall á
áfallastreitueinkennum og geðrænum vanda eftir því hvenær brottflutn-
ingur átti sér stað. Leiðrétt var fyrir aldri, kyni, menntun, ástvinamissi,
eigin spítalavist á hamfarasvæði eða spítalavist ástvina á hamfarasvæði,
staðsetningu á hamfarasvæði þegar hamfarir áttu sér stað og geðgrein-
ingum fyrir hamfarirnar.
Niðurstöður: Yfir helmingur þátttakenda (53%, eða 2597) var sáttur við
tímasetningu heimfarardags, 33% (1613) fannst þeir koma of snemma
heim og 13% (635) fannst þeir koma of seint heim. Samanborið við þá
sem komu heim 14-21 degi eftir hamfarirnar þá voru þeir sem komu
heim fyrstu fjóra dagana eftir hamfarirnar í aukinni áhættu á einkennum
áfallastreituröskunar (aOR 2.0, 95%CI 1.3-3.0) og geðheilsuvanda (aOR
1.4, 95%CI 1.0-2.0) eftir að leiðrétt var fyrir mögulegum áhrifabreytum.
Ályktanir: Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að tengsl eru á milli
skjótrar heimferðar af hamfarasvæði og aukinnar áhættu á langtíma
heilsufarsafleiðingum. Niðurstöðurnar hafa einstaka burði til að undir-
búa yfirvöld sem best undir ákvarðanatöku í kjölfar óhjákvæmilegra
náttúruhamfara í framtíðinni.