Heimili og skóli - 01.02.1942, Síða 8

4
HEIMILI OG SKÓLI
þýðingu til raunhæfrar athugunar á
ýmsum nýungum og hversu þær
skyldi gera sem íslenzkastar.
„Það sem á öllu veltur, maður
minn, er að láta sér detta eitthvað í
hug“, á Eiríkur gamli Briem að hafa
sagt einu sinni í reikningstíma við
einhvern silakeppinn. Hugkvæmnina
fannst honum, að sízt mætti skorta,
ef eitthvað ætti að verða ágengt.
Vafalaust hafa báðir þessir menn
haft á réttu að standa. Það sem einna
mikilsverðast mun jafnan verða tal-
ið í allri menningarsókn manna og
þjóða er tvímælalaust þetta: að
mönnunum geti dottið eitthvað í
hug, að þeir séu hugkvæmir, sjái
leiðir, eygi möguleika og svo aftur
hitt, að þeir haldi fullum sönsum,
það er að segja, beiti dómgreind
sinni og athygli, séu skynsamir og
raunhæfir. í raun og veru hlýtur all-
ur velfarnaður manna og þjóða að
byggjast á þessu tvennu, ekki aðeins
um allt það er við kemur hinum efn-
islega heimi, heldur og ekki síður um
allt er snertir hinn andlega og sið-
lega mann og mannheim.
Þegar við reynum að gera okkur
grein fyrir menningarlegri sókn okk-
ar og geysi miklu framförum síðustu
áratugina, munum við komast að
raun um þá skiljanlegu hluti, að það
eitt hefir orðið okkur til hagsbóta og
blessunar, sem hægt var að samræma
staðháttum landsins og menningu
þjóðarinnar. Hið aðfengna varð að
geta samræmst skilyrðum þeim sem
landið bauð til þess að geta orðið
þjóðinni menningarlegur ávinningur.
Þetta er höfuðatriði. Og á þessu höf-
uðatriði megum við aldrei missa
sjónar.
Ef við rennum huganum til þess
uppeldis er þjóð vor hefir veitt böm-
um sínum á öllum öldum, þá gefur
þar að líta, svo sem eðlilegt er, marga
bláþræði, mikið af villu og margs
konar fáfræði og vesaldóm. Og hvern
skyldi undra það eins og æfi hennar
hefir lengst af verið. Hitt er mikils-
verðara og dásamlegra, að í húm-
dökkva og helsi allra alda, hefir þjóð-
in jafnan varðveitt mikilvæg og
ómissandi uppeldileg verðmæti, sem
aldrei mega fyrnast eða týnast. Og
þessi dýrmætu verðmæti, þessir
vígðu þættir er kynslóðirnar tengdu
frá kyni til kyns, voru þáttur iðju-
seminnar og trúmennskunnar, þátt-
ur tungunnar og sögunnar, þáttur
lags og Ijóða og ekki sízt þáttur guðs-
traustsins og bænrækninnar.
Þessir höfuðþættir í þjóðarupp-
eldinu á öllum öldum urðu sú líf-
taug, sem margan hefir undrað að
ekki skyldi bresta í hinum ægilegu
hörmungum, er yfir þjóðina dundu
öldum saman. Og þeir eru enn í dag
það bezta í fari hennar, margvígðir
og þaulvígðir, í hamingju og hörmum
forfeðra okkar og formæðra í þúsund
ár. Og þeir verða um fram allt að
halda áfram að vera hinir vígðu
þættir í þjóðaruppeldinu, svo fram-
arlega sem þjóðin vill vera sjálfri
sér trú, ef henni er alvara með
ásetninginn, að halda velli.
Þetta er lærdómur reynslunnar og
hann er sannarlega ekki lítils virði
Hitt er þá eftir að athuga lítilsháttar
hvað hin uppeldilegu vísindi nútím-