Fréttir - Eyjafréttir - 19.01.2023, Blaðsíða 16

16 | | 19. janúar 2023
Í jólablaði Frétta 1989 var stórt
viðtal við Garðar Sigurðsson sem
var bæjarfulltrúi og síðar þing-
maður Alþýðubandalagsins. Garð-
ar hafði setið tvö ár á þingi þegar
Heimaeyjargosið hófst, 23. janúar
árið 1973. Hann ætlaði til Eyja þá
um helgina en komst ekki vegna
veðurs, en var í fyrstu flugvélinni
sem lenti á Vestmannaeyjaflug-
velli þá um nóttina.
Hvernig var þér innanbrjósts?
„Ég man það ekki svo, en þetta
var hræðilegt. En þegar upp var
staðið var þetta alveg einstaklega
vel lukkað gos ef svo má segja, að
það skuli koma upp eldgos í kaup-
stað, enginn ferst og allir komast
strax í burtu. “
Garðar átti sæti í stjórn Viðlaga-
sjóðs og starfaði mikið að því
er laut að gosinu. Fólksflutning-
um, húsnæðismálunum, upp-
byggingunni og bótum sem Eyja-
mönnum voru ætlaðar. „Menn
voru hundóánægðir með bæturnar
sem komu misjafnlega niður. Þær
voru miðaðar við brunabótamat
og þeir sem höfðu lagað húsin sín
án þess að láta meta upp á nýtt
fóru illa út úr þessu.“
Ein martröð allt saman
Garðar segist aldrei hafa efast um
að Vestmannaeyjar byggðust á ný.
„Ég var alveg viss um það og það
er skjalfest, en það voru menn í
Vestmannaeyjum sem voru vissir
um að þetta myndi ekki blessast.
Maður sá að hraunið þykknaði
fljótt þegar leið á gosið, svo
hallaði frá sprungunni til sjávar
og einnig hafði kælingin einhver
áhrif.
Það er náttúrulega mikil tilviljun
að gosið kom upp austan við alla
byggð. Við getum gert okkur í
hugarlund hvað hefði gerst ef
það hefði komið t.d í gegnum
Skólaveginn. Þetta var sjálfsögðu
rosalegt sjokk.
Svo komu snjóflóðin á Norðfirði
rétt á eftir. Þetta var ein martröð
allt saman. Það var einstök lukka
að það fór ekki steinn inn fyrir
hafnargarðinn og ég held að kæl-
ingin hafi haft þar einhver áhrif.“
Garðari finnst enn þann dag í dag
að þetta hafi verið ansi mikið að
fá þetta allt yfir sig á fyrsta kjör-
tímabili sínu, en áfram hélt lífið.
„Ég var nú bara hérna í stofunni
að hlusta á plötur og um kvöldið
var ég búinn að telja 15 jarð-
skjálftakippi. Svo fór ég að sofa
um hálf tvö leytið um nóttina.
Ég var alveg sannfærður um að
þarna væri Katla að fara af stað,“
segir Magnús H. Magnússon
bæjarstjóri um gosnóttina í viðtali
við hann og Mörtu Björnsdóttur
konu hans í Jólablaði Frétta 1987.
Magnús var svo vakinn klukkan
01:57 og er Ása, kona Páls tækni-
fræðings í símanum.
„Hún biður mig um að líta í
austur og segir að það sé ábyggi-
lega eldur austur á eynni. Ég kíki
út og sé bjarmann, sannfærður um
að þarna sjáist glampinn af Kötlu
en þegar ég kom út sá ég að þetta
var bara hérna rétt fyrir austan.“
Marta varð að bjarga sér sjálf.
„Eftir að þetta er komið af stað,
fer Magnús héðan út og ég sé
hann ekki fyrr 10 dögum síðar,“
segir Marga. „Ég mátti eiga mig.
Palli Zóph. og Ása komu hingað á
bílnum og tóku mig og krakkana
og þrjár litlar stelpur sem voru
hérna í næsta húsi. Þær voru einar
heima og ég tók þær að sjálfsögðu
með. Við héldum til í húsinu hans
Palla vestur á Illugagötu þar til
við komumst í bát.“
Fór með Fífil
„Páll var rokinn út með það
sama eftir að hafa komið okkur
þangað. Það leið dágóð stund
þangað til hann kom æðandi og
sagði að allir bátar væru farnir
og við yrðum að drífa okkur. Við
komumst í loðnubátinn Fífil frá
Hafnarfirði og ég segist alltaf hafa
farið með Fífil, en ekki Fífli og
það stendur enn. Og ég held að
hann hafi verið síðasti báturinn
héðan, þá var klukkan orðin sex
um morguninn,“ sagði Marta sem
bætir við að Magnús hafa drifið
sig út til að taka myndir af gosinu,
en árangurinn hafi ekki verið í
samræmi við viljann.
„Það sést jú einhver eldur á
myndunum, en lítið annað“,
segir Marta. Foreldrar stúlkn-
anna þriggja voru í Reykjavík og
eftir margar tilraunir tókst að ná
í mömmuna, varð henni illt við,
hélt að eitthvað hefði komið fyrir
stelpurnar, en varð ósköp fegin,
þegar hún heyrði að málið var
ekki alvarlegra en að gos væri
hafið. Nú svo var það fólk upp á
landi sem hringt var í, það hélt
að Vestmannaeyingar væru að
skemmta sér.
En hver voru fyrstu viðbrögð
bæjarstjórans, eftir að hann hafði
litið á eldstöðvarnar? „Það fyrsta
sem maður hafði áhyggjur af var
hvort tækist að ræsa alla íbúana
og þó sérstaklega í austurbænum,
en það þurfti ekki að hafa áhyggj-
ur af því. Lögreglan gekk mjög
vasklega fram í því, ók með sírenu
á, um bæinn.“
Á örðum stað segir Magnús við
Kristján Eldjárn forseta í mars þar
sem þeir stóðu uppi á Flakkaran-
um. „Hann spyr mig hvort þetta
sé ekki alveg vitavonlaust. Hvort
það sé til einhvers að vera standa
í þessu. Þá sagði ég við hann, að
kannski mætti segja það en þó svo
væri, teldi ég rétt að gera það sem
við gætum.
Minnti hann á að barátta Norð-
manna gegn Þjóðverjum hefði
verið vonlaus, en ég héldi að í dag
sæi enginn eftir þeim fórnum sem
þeir urðu að færa. Þá sagði Krist-
ján: -Ég skil ykkur. Mér fannst
alltaf að við yrðum að gera það
sem við gætum þó allt tapaðist.
Það yrði ekki hægt að segja það
eftir á að við hefðum ekki reynt.“
Stóðu frammi fyrir ógnarstóru verkefni
Magnús bæjarstjóri reyndi að vera bjartsýnn:
Urðum að gera eins og við gátum
Garðar Sigurðsson Þingmaður og bæjarfulltrúi:
Með fyrstu vél sem lenti í Eyjum
Garðar Sigurðsson.
Hjónin Marta Björnsdóttir og Magnús H. Magnússon.