SÍBS blaðið - 01.06.2023, Blaðsíða 5

5
2. tbl. 2023
staklingsbreytileikinn er mikill en engu að síður þarf að taka
tilllit til þessara þátta við val meðferðar. Það er svo sem
skiljanlegt út frá hagkvæmnissjónarmiði að margar rann-
sóknir, til dæmis á virkni lyfja eru gerðar á körlum. Það eru jú
miklu fleiri breytur sem taka þarf tillit til í líkama kvenna og
dýrari og flóknari rannsóknir. En með nútíma þekkingu er ekki
réttlætanlegt að sætta sig við slík vinnubrögð og við tökum
fagnandi auknum fjölda rannsókna sem taka tillit til breyti-
leika ólíkra kynja sem víkka sjóndeildarhring okkar og leiðir
vonandi til aukinna framfara.
Sérstakir kvensjúkdómar
Þriðja ástæða þess að tímabært er beina sjónum að heilsu
kvenna innan heilbrigðiskerfisins er að þessu hormónastýri-
kerfi og kvenlíffærum fylgja sjúkdómar sem herja sérstaklega
á konur. Skort hefur á heildstæða nálgun við slíka sjúkdóma
sem hafa áhrif í öllum kerfum. Sem dæmi um slíka sjúkdóma
má nefna fjölblöðrueggjastokka heilkenni (e. polycystic
ovarian disease, PCOS), legslímuflakk ( e. endometriosis)
og fitubjúg (e. lipedema). Allir þessir sjúkdómar hafa víðtæk
áhrif á heilsu kvenna sem lifa með þessum sjúkdómum. Ein-
kenni geta verið frá mörgum líffærakerfum og komið fram
með margvíslegum hætti.
Stundum er greining sjúkdóma augljós þegar á annað
borð er leitað eftir þeim. En stundum eru einkenni ódæmi-
gerð og óljós. Mismunandi hormónastaða á hverjum tíma
getur verið ein ástæða þess að einkenni sveiflast til og gera
greininguna óljósari. Orsökin getur líka verið vegna þess
hve mörg líffærakerfi geta átt hlut að máli og geta einkenni
þannig skarast við einkenni fjölda annarra sjúkdóma. Margar
konur lýsa því að hafa þurft að leita oft eftir þjónustu innan
heilbrigðiskerfisins til að fá rétta greiningu og viðeigandi
meðferð við sjúkdómum sem herja sérstaklega á konur. Er
þetta sjúkdómur sem á heima hjá kvensjúkdómalæknum, inn-
kirtlasérfræðingum, skurðlæknum, heimilislæknum eða hvert
á að leita? Eins og heilbrigðisþjónustan er byggð upp í dag
eru líkamar okkar hólfaðir niður í líffærakerfi og hvert um sig
annast sérfræðingur í viðkomandi kerfi. Í ljósi þeirrar miklu
þekkingar sem til staðar er og þeirra hröðu framfara sem eiga
sér stað í læknisfræði er ekki verið að draga úr nauðsyn þess
að til staðar séu slíkir sérfræðingar, síður en svo. En um leið
skapast hætta á að heildarsýnina vanti þó hver um sig sinni
sinni vinnu á framúrskarandi hátt. Sérstaða heimilislækna er
að horfa til allra þátta heilsunnar hjá einstaklingum allt ævi-
skeiðið og finna heildarmyndina, þar á meðal að púsla saman
áliti hinna ýmsu sérfræðinga í öðrum sérgreinum. En með
óeðlilegu álagi á heilsugæslu eins og staðan er nú næst illa að
sinna þessum mikilvæga hluta heimilislækninganna.
Konur leita að jafnaði meira eftir þjónustu heilbrigðis-
kerfisins og áleitin verður sú spurning um hvort hluta skýr-
ingarinnar sé að finna í því að einkenni þeirra eru tilkomin
frá ólíkum líffærakerfum. Þess vegna getur þurft að leita
til margra sérgreina með einkennin áður en þeim er púslað
saman í heildarmynd. Er þarna ein leið til að minnka álag á
heilbrigðiskerfið og um leið bæta heilsu? Við þessu er auð-
vitað ekki eitthvert eitt svar en vert að leiða hugann að því.
Þannig tökum við aukinni umfjöllun um kvenheilsu fagnandi
og horfum bjartsýn fram á veginn um að enn séum við að
horfa fram á framfarir í heilbrigðisþjónustunni og skapa heim
betri heilsu og betri lífsgæða.
JÁ VIÐ LÍFI ÁN AUKAEFNA