Upp í vindinn - 01.05.2009, Blaðsíða 50

Verkfræðingar og þróunarvinna
Handdælur
Handdælurnar eru mjög ódýr, umhverfisvænn
og einfaldur kostur. Viðhald er h'tið og ekki
þarf mikla sérþekkingu til þess að gera við
bilanir. Þegar handdælur eru notaðar er engin
hætta á ofdælingu sem leiðir af sér lækkun
grunnvatnsborðsins og að holan þurrkist upp. A
móti kemur að ekki er hægt að nota handdælur
við djúpar holur þar sem grunnvatnsborðið
stendur lágt. Að auki er dælingin sjálflíkamlega
erfið. Þar sem dælurnar eru einungis notaðar
fyrir öflun drykkjarvatns og grunnvatnsborðið
stendur grunnt eru handdælur augljóslega
góður kostur.
Dísel dælur
Dísel dælur voru mjög vinsælar á meðal
heimamanna, sem töluðu um að þeir vildu
borholur sem „hægt væri að hella í olíu“.
Ástæðan fyrir vinsældum dísel dæla er
sú að eigendur hennar geta ákveðið hve
miklu hún afkastar og hve djúpt hún getur
dælt. Vandamálin við dísel dælurnar eru þó
margþætt. Mikil hætta er á ofdælingu þar sem
engin stjórnbúnaður er á þeim sem slær dæluna
út þegar grunnvatnsborðið er komið á hættulegt
stig. Olían sjálf er dýr og heimamenn þurfa að
ferðast um 200km á næstu bensínstöð til þess
að nálgast olíuna, sem er afar kostnaðarsamt.
Þá þarf mann með vélarþekkingu til að
viðhalda dælunni. Það er þekkt vandamál að
þegar búið er að þjálfa heimamann til að sjá
um vélar þá hverfur sá hinn sami frá þorpinu
með nýju þekkinguna í farteskinu til þess að
öðlast betra h'f. Mengunarslys í kringum dísel
dælur eru einnig mjög algeng.
Sólarpanel dælur
Sólarpanel dælur eru nýjar á markaðinum.
Þær geta dælt úr mjög djúpum holum og
eru bæði umhverfisvænar og sjálfbærar. Á
þurrkatímum, þegar þörfin fýrir dælurnar er
sem mest, er orkugjafinn öflugur. Jafnvel eru
dæmi um að þær haldist gangandi á nóttinni
þegar tunglið er fullt. Á rigningatímum þegar
minna sést til sólar er nægjanlegt vatn til staðar
hvort eð er. Sólarpanelarnir og dælurnar sem
þeim fylgja eru aftur á móti mjög dýr búnaður
og það er fremur algengt að verðmætum
sem þessum sé stolið. Sem dæmi má nefna
að ekkert símsamband var í nokkra mánuði
við lögreglustöðina í Kunene sýslu, því búið
var að stela koparvírnum af símastaurunum.
Þjófnaður er því eitt helsta áhyggjuefnið
varðandi sólarpanel dælur. Dælurnar sjálfar
eru mun þróaðari að gerð en dísel dælurnar.
Á þeim er búnaður sem slær dælunum út um
leið og grunnvatnsborðið er komið niður fýrir
hættumörk. Viðhald á sólarpanelunum er
Mynd 3. Bændurnir byggja grindverk í kringum sólarpanelana til þess að vernda þá frá dýrum.
Mynd 4. Bóndi grefur í c.a 3 metra djúpa holu til þess að nálgast grunnvatnið.
Æskilegt er að læra grunnatriði í tungumálinu
til þess að geta átt lágmarks samskipti við
heimamenn, því við það skapast ákveðin
virðing og samskiptin verða mýkri.
Dælubúnaður
Val á dælubúnaði er ekki síður mikilvægt atriði
en leitin að grunnvatni. Þarfagreining er gerð
fýrir hvert svæði fýrir sig. I þessu tilviki var
um að ræða grunnvatn sem liggur djúpt (75-
150m) og ætlað er til drykkjar og landbúnaðar
á svæði þar sem fílar geta verið vandamál. Hér
er aðeins stiklað á stóru um dælubúnað og
orkugjafa sem hægt er að nota við vatnsból á
þessum slóðum.
Vindmylla
Vindmyllur eru vinsæll kostur, þar sem þær
eru umhverfisvænar, reksturinn sjálfbær og
viðhaldið þarfnast ekki sérhæfðar þekkingar.
Framkvæmdakostnaður er hins vegar mikill.
Vindmyllur eru augljóslega háðar vindi, í
logni er ekki stöðugur straumur af vatni og
í mikilli þurrkatíð og logni getur þetta verið
einkar bagalegt vandamál. Bilanatíðni er
mjög há því vindmyllur eru mjög viðkvæmar
fýrir vanrækslu; þær bila um leið og viðhaldi
er hætt. Þá eru fílar mikið vandamál fýrir
vindmyllurnar. Fílarnir finna lyktina af
vatni úr mikilli fjarlægt og eyðileggja
vindmyllur auðveldlega þegar þeir eru að
ná sér í vatnssopa. Þetta vandamál hefur
meðal annars verið leyst með því að dæla
vatninu í vatnstank í noldcurri fjarlægð
frá vindmyllunni og með því að gæta þess
að hafa vatnið aðgengilegt fýrir fílana.
Vindmyllurnar geta dælt vatni af miklu
dýpi og þær hafa ekki afgerandi áhrif á
grunnvatnsborðið, með jafnri og hóflegri
vatnsdælingu.
50 I ... upp í vindinn