SÍBS blaðið - 01.06.2024, Blaðsíða 16

16
SÍBS-blaðið
Fitufordómar eru neikvæð viðhorf sem eru byggð á nei-
kvæðum staðalímyndum í garð einstaklings og hópa sem
eru í yfirþyngd. Mikill þrýstingur er í samfélaginu á að halda
sér grönnum og álitið að grannur líkami sé tákn um að vera
heilsusamlegur á meðan það að vera með umfram fituvef
er tengt við að einstaklingurinn sé agalaus og latur. Þessar
miklu kröfur frá samfélaginu stuðla að fitufordómum. Sá sem
passar ekki í normið er talinn latur, gráðugur og óheilbrigður.
Einstaklingar sem lifa með sjúkdóminn offitu upplifa oft fitu-
fordóma. Fordómar birtast meðal annars í fjölmiðlum, skólum,
vinnustöðum og í heilbrigðiskerfinu. Einstaklingur með offitu
er talinn latur, óábyrgur og skorti sjálfsaga þrátt fyrir að
rannsóknir sýni að erfðir, umhverfi og samfélag eigi stóran
þátt í þróun sjúkdómsins. Þegar umræðan snýst um holdafar,
offitu eða lyf til meðferðar í fjölmiðlum er talað um megrunar-
lyf frekar en lyf til meðhöndlunar á sjúkdómi. Algengt er að
myndefnið sé af höfuðlausum einstaklingum með bert á milli
og að einstaklingurinn haldi á hamborgara sem vísar í að
einstaklingurinn borði einungis skyndibita og offitan sé þar af
leiðandi hans sök.
Áhrif fitufordóma
Sýnt hefur verið fram á að fitufordómar hafa neikvæð áhrif
á andlega og líkamlega heilsu, hegðun og félagslega hegðun
hjá einstaklingum sem eru of þungir. Jafnframt stuðla for-
dómarnir að lélegu sjálfsmati, þunglyndi, kvíða, minni líkams-
rækt, tilfinningalegu áti og því að einstaklingurinn borðar ekki
fyrir framan aðra heldur í laumi. Þeir sem upplifa fitufordóma
eru seinni að sækja sér aðstoð ef eitthvað bjátar á, upplifa
einmanaleika sem leiðir til þess að þeir draga sig til baka
félagslega.
Fordómar varðandi þyngd og sú trú að allir eigi að vera
grannir, geta ýtt undir neikvæða sjálfsímynd og óánægju með
líkamann og þar af leiðandi óheilbrigt samband við mat eins
og lotuofát og lotugræðgi. Rannsókn Tylka og fleiri sýndi að
þeir sem upplifa fordóma varðandi þyngd eru 2,5 sinnum
líklegri til að þyngjast. Einnig kom fram að tveir þriðju upp-
lifðu fordóma frá læknum og rúmur helmingur frá hjúkrunar-
fræðingum. Nýleg rannsókn sýndi að það tekur að meðaltali
6 ár fyrir einstakling með offitu að opna samtalið við heil-
brigðisstarfsfólk um að fá viðeigandi meðferð. Fitufordómar
hafa neikvæð áhrif á gæði heilbrigðisþjónustu og hindra
lýðheilsumarkmið.
Staðan á Íslandi
Í dag er viðurkennt að offita sé sjúkdómur en á sama tíma er
meðferð vegna sjúkdómsins ekki að fullu viðurkennd. Það er
ekki meðferð við offitu að segja einstaklingi að megra sig eða
borða minna og hreyfa sig meira. Einstaklingur í yfirþyngd
getur verið hraustur og í góðri þjálfun og það eru ekki allir í
stórum líkama með sjúkdóminn offitu.
Offita er flókinn sjúkdómur sem snýr að því að einstakl-
ingur er með ójafnvægi í hormónakerfi líkamans sem stuðlar
að umfram fituvef. Það snýst ekki um leti eða stjórnleysi.
Erfitt getur reynst að fá lyf sem sem er vísindalega viður-
kennt sem meðferð í meðhöndlun á offitu nema að einstakl-
ingurinn fjármagni það sjálfur. Gefur það vísbendingu um
viðhorf að það sé einstaklingum sjálfum að kenna að hann
sé of þungur. Er mögulegt að heilbrigðiskerfið telji með því
að það sé einstaklingnum að kenna að hann sé með offitu?
Jafnframt þykir ásættanlegt að þeir einstaklingar sem þurfa
á efnaskiptaaðgerð að halda þurfi að fara erlendis til að fá
meðferð þrátt fyrir að hægt sé að framkvæma þær aðgerðir
hér á landi.
Afhverju sjúklingasamtök
SFO, samtök fólks með offitu og aðstandenda þeirra var
stofnað 4. mars 2023 á alþjóðlegum degi offitu. Markmið
félagsins er að fræða félagsmenn og heilbrigðisstarfsfólk um
sjúkdóminn offitu. Jafnframt að efla tengsl milli fólks með
sjúkdóminn offitu og heilbrigðisstarfsfólks og þar af leiðandi
stuðla að betri þjónustu við fólk með sjúkdóminn. Með auk-
inni fræðslu er unnið að því að minnka fitufordóma. Samtökin
styðja einstaklinga til að koma aftur á félagslegum tengslum,
Grein
Rut Eiríksdóttir
varaformaður SFO
og hjúkrunarfræðingur
Sólveig Sigurðardóttir
formaður SFO
Fitufordómar