Læknaneminn - 01.04.2022, Blaðsíða 119

Rannsóknarverkefni 3. árs nema 2021117
fækkandi á milli tímabila (65,9% í 50,7%) á
meðan geislameðferðum sem frummeðferð
fór fjölgandi (29,6% í 43,1%). Þó nokkuð
hallaði á konur í notkun geisla­ og
lyfjameðferða á tímabilinu en jafnaðist
hlutfallið örlítið á seinni hluta tímabilsins.
Sjúkdómsendurkoma var í 29,9% tilfella og
algengast var að fá endurkomu á krabba­
meini í munnholi eða vör (37%). Endur­
komum fækkaði úr 37% tilfella á árunum
2009­2014 í 23% tilfella á árunum 2015­2020.
Besta tólf ára lifunin var í krabbameinum
í munnkoki (80%) en verst var hún í
munnvatnskirtilskrabbameinum (45%).
Ályktanir
Tíðni munnkokskrabbameina jókst á milli
tímabila, en þessa aukningu má sennilega
rekja til hærri tíðni HPV sýkinga sem gæti
stafað af breyttri kynhegðun einstaklinga.
Rannsóknin sýndi mun á meðferðarvali
milli kynja sem gæti stafað af mun á milli
staðsetningar frumæxlis milli kynjanna
eða þá að konur eru ólíklegri til að greinast
með eitlameinvörp en karlar og almennt
með lægri stigun krabbameina. Fækkun
endurkoma milli tímabila má að einhverju
leiti útskýra með styttri eftirfylgnitíma á
seinna tímabilinu, en þó er ekki hægt að
útskýra hana eingöngu út frá því, sem gæti
bent til notkun áhrifaríkari meðferða.
Inflúenzubólusetning og COVID-19.
Áhrif inflúenzubólusetningar, MBL
magns og blóðflokka á alvarleika
COVID-19 sjúkdóms.
Atli Magnús Gíslason1, Björn Rúnar
Lúðvíksson 1,2, Siggeir Fannar Brynjólfsson
1,2, Guðrún Ása Björnsdóttir1,2, Hildur
Sigurgrímsdóttir2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Ónæmisfræðideild
Landspítala.
Inngangur
COVID­19 hefur haft áhrif á líf flestra síðan
faraldurinn hófst. Gríðarlega margir hafa
veikst og ljóst er að ekki verði öll heims­
byggðin bólusett á allra næstu misserum.
Mörgu er enn ósvarað í sambandi við
sjúkdóminn eins og af hverju sumir
veikist alvarlega á meðan aðrir sleppi
vel. Vangaveltur hafa verið uppi hvort
kross virk mótefni hafi þar áhrif. Vís­
bendingar eru um að berklabólusetning
hafi verndandi áhrif gegn alvarlegum
COVID­19 sjúkdómi. Að sama skapi þekkist
að mótefni gegn kvefvaldandi veirum
HCoVs hafi að einhverju leiti kross­virka
mót efna verkun gegn peptíðum á SARS­
CoV­2 og einnig eru vísbendingar um að
inflúenzu bóluefni gegn árlegu inflúenzunni
geti mögulega veitt aukna vörn gegn
COVID­19 en það hefur lítið verið rannsakað.
Megin tilgangur rannsóknarinnar var
að kanna hvort einstaklingar bólusettir
gegn árlegu infúenzunni 2019 væru betur
verndaðir gegn smiti eða alvarlegum
COVID­19 sjúkdómi. Einnig var lífvísirinn
MBL (mannan lektín) skoðaður ásamt
blóðflokkum einstaklinga, fyrst hvort
einstaklingar með lágan styrk MBL væru
útsettari fyrir smiti eða alvarlegri COVID­19
og hvort tengsl væru milli blóðflokka og
alvarleika veikinda.
Efniviður og aðferðir
Framkvæmd var megindleg afturvirk
ferilrannsókn á 510 COVID­19 sjúklingum
úr fyrstu bylgju faraldurs. Fengnar voru
upplýsingar um bólusetningasögu, MBL,
blóðflokka, kyn, aldur og innlagnir. Gögn
um inflúenzubólusetningar á Íslandi
2019 fengust hjá Landlækni og tölur
um mannfjölda fengust á heimasíðu
hagstofunnar. Tölfræðivinna fór fram í
Excel og tölfræðiforritinu R.
Niðurstöður
Hlutfall inflúenzubólusettra í úrtaki var
24,1% en 16,3% Íslendinga voru bólusettir
gegn inflúenzunni 2019. Kí­kvaðrat próf
sýndi marktækan mun á fjölda innlagna í
kjölfar SARS­CoV­2 smits hjá bólusettum
einstaklingum og óbólusettum. Hlut falls­
lega lögðust 21% bólusettra inn á sjúkrahús
m.v. 12% óbólusettra og áhættuhlutfallið
var 1,7 fyrir bólusetta með 95% öryggisbili
(1,11­2,63). Ekki reyndist marktækur munur
milli hópa m.t.t. gjörgæsluinnlagna. Ekki
fannst marktækur munur á MBL magni
einstaklinga né tengsl milli blóðflokka og
alvarleika veikinda í úrtakinu.
Ályktanir
Inflúenzubóluefni reyndist ekki verndandi
eins og talið var og ekki fannst munur milli
MBL magns eða blóðflokka m.t.t. alvarleika
COVID­19. Veikleiki er í rannsókninni þar
sem ekki var tekið tillit til áhættuhópa
meðal bólusettra sem eru útsettari fyrir
alvar legri veikindum. Áhugavert væri að
stækka þýðið og lagskipta áhættuhópum
og heilbrigðum til að fá betri sýn á virkni
inflúenzubólusetninga m.t.t. COVID­19
sjúkdóms.
Bráðaþjálfun landsbyggðarlækna
Ásta Evlalía Hrafnkelsdóttir1, Hjalti Már
Björnsson1,2, Jón Pálmi Óskarsson3, Steinþór
Runólfsson4
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Bráðamóttaka
Landspítala, 3Bráðamóttaka Sjúkrahússins á
Akureyri, 4Heilbrigðisstofnun Suðurlands
Inngangur
Störf landsbyggðarlækna eru umtalsvert
ólík störfum við heilsugæslu á höfuðborgar­
svæðinu. Fyrir utan að sinna hinu
hefðbundna verksviði heilsu gæslu lækna
á landsbyggðinni á borð við heilsuvernd
og skimanir, þurfa landsbyggðarlæknar að
annast móttöku og fyrstu meðferð í öllum
neyðartilvikum, sem er venjulega sinnt
á bráðamóttökum sjúkra húsa í þéttbýli.
Landsbyggðarlæknar þurfa þá einnig að vera
færir um að fara sjálfir á vettvang í sjúkrabíl
og starfa við aðstæður sem eru mörgum
læknum framandi. Í könnun sem gerð var
hér á landi árið 2011 reyndist þessi hópur
lækna telja að sú þjálfun sem hann hafði
fengið til að sinna þessum verkefnum mætti
vera betri. Mark mið rannsóknarinnar voru
að kanna viðhorf landsbyggðarlækna til
námskeiða í bráða læknisfræði og þátttöku
í þeim, kanna hvernig þessi hópur metur
eigin hæfni til að bregðast við vandamálum
og kanna stöðu endur menntunar á sviði
bráðalæknisfræði.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var lýsandi þversniðsrannsókn
og samanstóð þýðið af sérfræðilæknum og
almennum læknum með alla vega tveggja
ára starfsreynslu að loknu kandidatsári
sem starfa að minnsta kosti fjórðung ársins
utan höfuðborgarsvæðisins. Upplýsingum
var safnað með rafrænum spurningalista
þar sem spurt var út í bakgrunnsþætti,
skipulag þjónustu á viðkomandi heilsu­
gæslu stöð, þjálfun í að bregðast við bráðum
vanda málum, mat á eigin hæfni í að
framkvæma neyðarinngrip, endurmenntun,
útköll á vaktinni og fjarlækningar. Notast
var við t­próf og kí­kvaðrat próf og voru
marktæknimörk p<0.05.
Niðurstöður
Alls var könnunin send til 84 einstaklinga
sem uppfylltu skilyrði um þátttöku að
mati tengiliða á hverri heilbrigðisstofnun.
Svör bárust frá 50 eða 60%, þar af full svör
við öllum spurningum frá 47 eða 56%. Yfir
90% þátttakenda höfðu farið á námskeið
í sérhæfðri endurlífgun en einungis 18%
þátttakenda höfðu farið á námskeið í
bráðalækningum utan sjúkrahúsa (BLUS)
sem er sérhannað fyrir þennan markhóp.
Yfir 90% þátttakenda töldu að námskeið
í sérhæfðri endurlífgun fullorðinna og
barna, greiningu og meðferð slasaðra
og bráðalækningum utan sjúkrahúsa
væru gagnleg. Meira en helmingur
þátttakenda töldu sig hafa góða þjálfun til
að framkvæma 7 af 11 neyðarinngripum sem
spurt var út í. Varðandi þjálfun í bráðum
vandamálum töldu yfir 40% þátttakenda
að bæta þyrfti endurmenntun í 7 af 10
flokkum bráðaþjónustu. Þátttakendur voru
beðnir að merkja við þá þætti sem þeir
töldu vera takmarkandi í að þeir gætu sinnt
endurmenntun. Rúmlega sjötíu prósent
þátttakenda töldu að skortur á framboði