Læknaneminn - 01.04.2022, Blaðsíða 133

Rannsóknarverkefni 3. árs nema 2021131
Ályktanir
Slímseigjusjúkdómur er sjaldgæfur
á Íslandi, en er þó fyrirferðarmikill í
heilbrigðiskerfinu. Allir hinna íslensku
sjúklinga höfðu alvarlega CF svipgerð, en
íslenski hópurinn er óvenjulegur hvað
varðar háa tíðni stökkbreytingarinnar
N1303K. Lungnastarfsemi, næringarástand,
tíðni langvinnra sýkinga og fylgikvilla
virðist að mestu leyti sambærilegt og í
öðrum vestrænum ríkjum. Hvað varðar
eftirlit og skimun fyrir vissum fylgikvillum
og sýkingum eru enn tækifæri til að efla
þjónustuna við þennan hóp. Með nýjungum
í genasértækri lyfjameðferð er búist við
umtalsverðum breytingum í lífsgæðum
og horfum einstaklinga með CF og má
leiða að því líkum að vegna þessa verði
enn mikilvægara að greina börn með
sjúkdóminn snemma á ævinni.
Meðganga og fæðing flogaveikra
Sigríður Margrét Þorbergsdóttir1, Ágúst
Hilmarsson2, Haukur Hjaltason1,2, Þóra
Steingrímsdóttir1,3
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Taugadeild
Landspítala, 3Kvennadeild Landspítala
Inngangur
Meðganga flogaveikra kvenna er skilgreind
sem áhættumeðganga og flogalyf eru
algengustu fósturskaðandi lyfin sem konur
taka á meðgöngu. Tengsl flogalyfja við
meðfædda galla hafa löngum verið þekkt en
minni þekking er á áhrifum nýrri flogalyfja
á fóstur. Markmið rannsóknarinnar var að
kanna hættu á afbrigðum á meðgöngu og í
fæðingu hjá flogaveikum konum á meðferð
ásamt hættu á meðfæddum göllum og fleiri
afbrigðum hjá nýburum þeirra. Annað
markmið með rannsókninni var að varpa
ljósi á það hvort lyfjameðferð hópsins væri í
samræmi við ráðleggingar.
Efniviður og aðferðir
Gögn um þátttakendur fengust frá Embætti
landlæknis úr Fæðingaskrá og Lyfja gagna­
grunni. Þátttakendur voru konur með
greiningu um flogaveiki (ICD10: G40) sem
fæddu barn eða börn á Íslandi á árunum
2011­2020 og tóku flogalyf fyrir meðgöngu.
Tvö viðmið sem ekki höfðu greiningu
um flogaveiki voru pöruð við hverja konu
eftir aldri og bæri. Fjölburafæðingar voru
úti lokaðar úr rannsókninni. Reiknað var
gagn líkindahlutfall fyrir afbrigðilegar
útkomur og p­gildi fyrir annan samanburð
á hópunum.
Niðurstöður
Í rannsóknarhópi voru 107 fæðingar og í
viðmiðunarhópi 202 fæðingar. Flogaveikar
konur voru ekki líklegri en viðmið til
þess að fæða fyrir tímann (OR: 0,86 [0,30­
2,26]). Fæðing var frekar framkölluð hjá
flogaveikum heldur en viðmiðum (OR:
2,22 [1,37­3,62]) og þær voru líklegri til
þess að fara í valkeisaraskurð (OR: 3,13
[1,37­7,45]). Nýburar flogaveikra kvenna
greindust frekar með meðfædda galla (OR:
1,27 [0,42­3,63]) og lágan Apgar (<7) við 5
mínútna aldur (OR: 1,93 [0,49­7,58]) heldur en
nýburar viðmiðunarhóps. Notkun valpróats
minnkaði marktækt á meðgöngu (p=0,01) og
notkun fólats jókst marktækt (p<0,01).
Ályktanir
Meðganga og fæðing flogaveikra kom
vel út að mestu leyti. Auknar líkur á
framköllun fæðingar og valkeisaraskurði
gætu endurspeglað þörf á að stjórna
því hvenær lyfjameðferð er breytt eftir
meðgöngu. Vegna stórra öryggisbila er
ekki hægt að fullyrða um aukna hættu
á meðfæddum göllum eða lágum Apgar
hjá nýburum flogaveikra. Mikilvægt er
að halda áfram rannsóknum á áhrifum
flogalyfja á meðgöngu, fæðingu og nýbura.
Lyfjameðferð flogaveikra kvenna á Íslandi
fyrir og á meðgöngu virðist að mestu vera í
samræmi við gildandi ráðleggingar.
Verndun spangar í fæðingu. Breyting
á tíðni alvarlegra spangaráverka eftir
kennslu á handtökum við fæðingu til
verndar spönginni
Unnur Lára Hjálmarsdóttir1, Erna
Halldórsdóttir2,, Harpa Torfadóttir2, Þóra
Steingrímsdóttir1,2, Edda Sveinsdóttir2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2 Kvennadeild
Landspítala
Inngangur
Alvarlegir spangaráverkar af 3. og 4.
gráðu þar sem hringvöðvi endaþarms
rifnar í sundur að hluta eða að öllu leyti í
fæðingu getur haft alvarlegar afleiðingar.
Alvarlegir spangaráverkar í fæðingu eru
einn helsti áhættuþáttur fyrir hægða­ og/
eða loftleka hjá konum. Tölfræði alvarlegra
spangaráverka við fæðingu um leggöng er á
alþjóðavísu einn af gæðavísum á starfsemi
fæðingardeilda. Áhættuþættir fyrir
alvarlega áverka á spöng eru margir þekktir
en eitt af því sem hefur verið til skoðunar
síðustu ár eru handtök til verndar spönginni
í fæðingu og hafa rannsóknir sýnt góðan
árangur af kerfisbundinni innleiðingu og
þjálfun ljósmæðra og fæðingalækna í þeim
handtökum. Ef hægt er að koma í veg fyrir
hluta þessara áverka með kennslu og þjálfun
er mikilvægt að kennsla í handtökunum
verði gerð að föstu verklagi á fæðingardeild
Landspítalans. Helsta markmið þessarar
rannsóknar er að skoða hvort kennsla
í handtökum til verndar spönginni við
fæðingu barns hafi haft áhrif á tíðni
alvarlegra spangaráverka á fæðingardeild
Landspítala. Hér verður tíðni spangaráverka
lýst á tímabilinu 01.11.2018 til 31.10.2019 og
tímabilinu 01.01.2020 til 31.12.2020 og tíðnin
borin saman fyrir og eftir kennsluátakið
sem hófst 31.október 2019.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin var afturskyggn ferilrannsókn
og náði til allra fæðinga um leggöng á
fæðingardeild Landspítala á tveimur tíma­
bilum. Gögnin voru fengin úr Vöruhúsi
gagna á Landspítala að fengnum tilskildum
leyfum. Notast var við lýsandi tölfræði og
fór tölfræðiúrvinnsla fram í forritinu R.
Flokkabreytur voru bornar saman með kí­
kvaðrat prófi (χ2). Tölfræðileg marktækni var
miðuð við p­gildi <0,05.
Niðurstöður
Fjöldi alvarlegra spangarrifa, 3. og 4. gráðu,
í fæðingu um leggöng fækkaði úr 129 á fyrra
tímabilinu í 78 á því seinna. Tíðnin lækkaði
úr 4,76% í 2,86% (p<0,001). Tíðni alvarlegra
spangaráverka hjá konum, sem fæddu
sjálfkrafa, fór úr 4,05% í 2,43% (p=0,002)
og tíðni alvarlegra áverka hjá konum sem
fæddu með hjálp áhalda fór úr 11,28% í 6,27%
(p=0,004) eftir kennsluátakið í handtökum
til verndar spönginni.
Ályktanir
Alvarlegum áverkum fækkaði marktækt
eftir að kennsluátak í handtökum til
verndar spönginni í fæðingu var innleitt
á fæðingarvakt Landspítala haustið 2019.
Niðurstöðurnar benda til þess að handtökin
séu gagnleg til að koma í veg fyrir alvarlegra
áverka á spöng í fæðingu.
Langtímaáhrif endurhæfingar á svefn
vefjagigtarsjúklinga
Valdís Halla Friðjónsdóttir1, Björg
Þorleifsdóttir2, Marta Guðjónsdóttir2,3
1Læknadeild, Háskóli Íslands,
2Lífeðlisfræðistofnun, Læknadeild, Háskóli
Íslands, 3Reykjalundur endurhæfingarmiðstöð

Inngangur
Vefjagigt einkennist meðal annars af
lang vinnum og útbreiddum verkjum,
þreytu og svefntruflunum. Mark mið
rann sóknarinnar á svefni vefja gigtar sjúk­
linga var þríþætt. Í fyrsta lagi að sjá hvort
munur væri á ákveðnum svefnþáttum á
milli vefjagigtar­ og samanburðarhóps
á tveimur tímapunktum. Í öðru lagi að
skoða hver langtímaáhrif endurhæfingar á
Reykjalundi voru á svefngildi vefja gigtar­
sjúklinga. Í þriðja lagi að skoða tengsl
svefngæða, dægurgerðar (e. chronotype)
og klukkuþreytu (e. social jet lag) við
vefjagigtareinkenni.