Alþýðublaðið - 12.06.1926, Blaðsíða 2

2 r ALEÝÐUBLAÐIG
9
jALÞÝÐUBLAÐIÐ
j kemur út á hverjum virkum degi.
< ■ ■ ----- =----------:----
| Afgreiðsla í Aifíýðuhúsinu við
< Hyerfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
j til kl. 7 síðd.
j Skrifstofa á sama stað opin ki.
| 91/3—10',/g árd. og kl. 8 — 9 síðd.
Simar: 988 (aígreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sarna húsi, sömu símar).
Einar Olgeirsson:
ISousseau.
Norður á Akureyri hqfa jrrír
menn, peir Þorsteinn M. Jónsson,
Heigi Björnsspn og Pórhallur
Bjarnarson, ráðist í að gefa út safn
ódýrra, skemtilegra fræðibóka við
alþýðuhæfi, sem þeir nefr.a „Lýð-
mentun". Skiftist safnið í að
minsta kosti tvo flokka: „Heims-
sjá vísindanna“ heitir annar. Ritar
Ágúst Bjarnason prófessor þann
flókk, og mun fyrsta bókin, „Him-
ingeimurinn", nú vera í prent-
un. Hjnn fiokkurinn nefnist
>,Br5ulryðjendasögur“, og er
fyrsta bókin, „Rousseau“, þegar út
kornin, frumsamin af Einari kenn-
ara Olgeirssyni á Akureyri. Eftir
lestur þeirrar bókar munu flestir
veröa ásáttir um, að komist
næstu bækur „Lýðmeníu iar‘ í ná-
munda við þessa, þá muni þessi
bókaútgáfa verða tíl varanlegs
gagns fyrir alþýðu manna og sala
1)ókísnr.a það ör, að útgefendur
ltafi hag af og geti haldið áfram.
(Jtgefendurnir báðu Einar ’.að
senija bók þessa 4 mánuðunt áð-
ur en átti að prenta hana. Ein-
ar kendi við gagnfræðaskólann
ú Akureyri, er að eins 23 ára að
hldri og hafði margvísleg auka-
störf, aukakenslu og störf fyrir
Aiþýðuflokkinn og verkalýðsfé-
lögin. Sárnt tókst hann á hendur
að írumsemja bókina og lauk því
verki meó fram úr skarandi elju
á til seítum tíma, en heilsa hans
bilaði þá svo, að hann varð að
fara á Vífilsstaðáhæli og er jiar
nú.
Skrá yfir htelztu heimildarrit
höíundarins er aftan við bókina
og sýn'r, að ekki hefir hann látið
sór nægja örfáar heimildirnar,
auk sjálfra rita Rousseaus. En
samning bókarinnar, stíllinn og
niðurröðun efnisins er höfundar-
ins eigið verk, og verður ekki
anrað sagt en að jiað sé ljómandi
gott. Efnið meitlað, stíliihn fjör-
ugur og þróttmikill, en sjálfstæð-
um anda höíundarins blásið inn
-í efnið.
Bókin hefst með inngangi,
nokkrum orðum um aldarandann
og þjóðfélagsástandið, er Rous-
seau fæddist snemma á 18. öld,
og sýnir jiýðingu hans fyrir heirn-
inn, skýrir síðan frá æfi hans og
sarntíð, gagnrýnir svo manrinn og
skáldið og tekur loks fyrir kenn-
ingar hans, brautryðjandans, um
einstakling og þjóðfélag, sveitalíf
og bæjar, fjölskyldulíf og ástir,
uppeldi, trú og siðfræði.
Hver var þá Rousseau? Spá-
maður nýja timans, er hófst i lok
18. aldar, boðberi einstaklings-
hýggjunnar og lýðræðisaldarinn-
ar, byltingamaður þá á sína vísu
með því að iýsa og vinna fyrir
nýjuni mannheimi, gagngeröri
þjóðfélagsbreytingu. Þó var hann,
brauíryðjandinn,1 einungis barn
síns tíma, sprottinn upp úr jarð-
vegi þess þjóðfélags, sem var aó
vaxa og þurfti- aö skera utan af
sér þröngu fötin, og loks sem
maður, „undarlegt sánibland af
frosti og funa“, göllum og kost-
um. Áhrifanna frá Rousseau gætir
alls staðar í þjóðskipulagi nú-
tímans.
Höfundinum, Einari Olgeirssyni,
tekst víða meistaralega að draga
myndirnar af Rousseau, skýra sál
hans og jiýðingu fyrir eftirtím-
ann. En ástæðan til þess, hversu
vel höfundinum tekst þetta, er
óneitanlega sú, að öll bókin er
samin á grundveili hinnar sögu-
legu efnishyggju, og sú heil-
steypta söguskýring meitlar efnið.
Eina-r Olgeirsson er hreinn jafn-
aðarmaður og óvenjuvel .að sér
í þeim fræðum. Þótt hvergi korni
jiað beinlínis fram í bókinni,
myndi enginn nema jafnaðarmað-
ur liafa getað skrifað æfisögu
Rousseaus þannig.
Væntanlega fær Einar bráðlega
tækifæri til að skrifa .framhaldið,
rita um fyrstu boðbera jafnaðar-
stefnunnar, sem urðu brautryðj-
cndur með því að sjá þjóðfé-
lagsþróunina, vilja styðjá hana og
umskapa þjóðfélag það, sem
Rousseáu hafði boðað og komst
á eftir hans daga.
Islenzk alþýða gerði vel í því
að kaupa bók þessa, lesa hana
spjaldanna á milli og kaupa síðan
æfisögur næstu brautryðjendanna
í þjóðfélagsmálunum. Þýðingar
góðra erlendra bóka geta gert
mikið gagn, en þó aldrei það,
sem frumsamdar bækur eftir góða
rithöfundá og sniðnar við hæfi
íslenzkrar alþýðu.
Héðinn Valdimarsson.
Drottinn hégomans.
Fyrir mörgum öldum höfðu
mennirnir veru eina á efsta tindi
þjóðfélagsins, sem þeir kölluðu
konung. Þá voru þeir ekki orðnir
eins skynsamir og þeir eru nú.
Einhvern tíma endur fyrir löngu
virðist svo, sem konungurinn hafi
í raun og veru verið svo dugleg-
ur í orustum, að hann háfi átt
það skilið að vera talinn æðsti
maður rikisins, en svo hafi hann
staðið kyrr í sömu sporum, þó að
mennirnir tækju framförum. Eitt
er víst, að þegar hér var komið
sögunni, áleit íölkiö hann ekki
lengur mesta mann ríkisins, lield-
ur eins konar guð og það frem-
ur hrörlegan guð, því að hann
þoldi enga gagnrýningu og þurfti
verndar við nreð sérstökum lög-
um. #>að var ekki lagður á hann
neinn nrannlegur mælikvaröi.
Hann var gerður af alls konar
lirjáli og var,*þtrúlega mikill um-
fangs. Hann var eini maðurinn
í ríkinu, sem ekkert rnátti vinna
og ekki vera til nokkurs nýtur.
Á þessum tímum voru fjöl-
margir menn á jörðinni, sem
höfðu þá hugsjón æðsta að lifa
á annara manna vinnu. Þessir
nienn máttU' sín mikils og gátu
engum lotið öðrum en þeim,
sem var fullkominn í því, er þeir
töldu æðsta hnossið. Þess vegna
varð kóngurinn svona, að hann
mátti hvorki hræra legg né lið
né heldur hugsa, nokkra hugsun.
Ef hann klæjaði i fingurgómana,
var honum fengin heil kippa af
krossum til að fitla við. Eitthvað
þurfti til að halda uppi kórón-
tinni; annars heföi liann alls ekki
þurft neitt höfuð.
Örlögin höfðu eins og í glettni