Alþýðublaðið - 02.10.1926, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
nTlLÞÝÐUBLÁBIÐ j
3 ktíinu.r út á hverjum virkum degi. <
5 Aígreiðsla í Alpýðuhúsinu við <
j Hverfisgötu 8 opin frá kl, 9 árd. <
J ti! kl. 7 síðd. <
j Skrifstofa á sama stað opin kl. <
) 9!— 10! 3 árd. og kl. 8 — 9 siðd. J
< Siinar: 988 (afgreiðslan) og 1294 >
! (skrifstofan). ►
< Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á ►
! mánuöi. Atiglýsingaverð kr. 0,15 ►
< hver mm. eindálka. |
! Prentsmiðja: AlJJýðuprentsmiðjan |
J (í sama húsi, sömu símar). J
< !
Handaflið.
1 mjög röksamlcgri og greina-
góori grein um jafnaðarstefnuna,
er Ólafur Friðriksson reit í síð-
asta hefti „Eimreiðarinnar", gat
hann þess, sem rétt er, að sumir
jafnaðarmanna haía ekki trú á,
að þingræðis- og löggjafar-byr-
inn beri alþýðustéttina beint í
lendingu á hinu fyrirheitna landi
jafnaðarstefnunnar; það þurfi að
gutla undir síðasta áfangann, nota
„handaflið".
Petta orð, „handaflið“, hafa nú
blöð auðvaldsstéttarinnar rifið út
úr öllu samhengi og glamra með
það eins og páfagaukar meó'
blótsyrði. Pau minnast ekki einu
orði á það, að stétt þeirra hefir
þegar gert tilraun til þess hér á
landi að neyða alþýöu til að beita
handafli sér til varnar, sem sé
þegar nú verandi ríkisstjórn vildi
fá alþingi til þess að samþykkja
lög um stofnun hers til að berja
niður með „tækjum" kaupkröfur
verkafölks. Ef slík lög hefðu náð
samþykki, var annaðhvort fyrir
alþýðu að duga eða drepast,
neyta handaflsins til að koma
kröfurn sínum fram eða verða
eila iiungurmorða. Slík tiltæki
auövaldsins eru. það, sem þeir
jafnaðarmenn hafa í huga„ sern
áiíta, að handafls þurfi að neyta,
áður ljúki, til þess að koma jafn-
a'Carstefnunni í íramkvæmd. Peir
skilja það, sem auðvaldið þykist
nú ekki vilja muna, að auðvalds-
stétlin varð að neyta handaflsins
til að ná yfirráðunum í stjórn-
arbyltingunni miklu 1792 í Frakk-
landi, af því að þá verandi yfir-
ráðastétt, sem var oröin minni-
hluíastétt eins og auövaldsstéttin
er nú, vildi ekki sieppa yfirráðun-
um með góðu við meiri hluta
þjóðarinnar.
Dæmi þess, aö handafls þuríi
að neyta til að koma viti fyrir
þá, sem vilja ekki skilja kröfur
tímans, er ekki heldur óþekt hér á
landi, þótt i smærri stíl sé en í
baráttu milljónastétta úti í heimi.
Hannes Hafstein segir frá þ.ví um
einhvern hinn gáfaðasta íslend-
ing, er uppi hefir verið, Jónas
Hallgrimsson skáld, í æfisögu
hans, að eitt sinn, er hann lenti
í deilu við einn af þessum þýkk-
skinnungum, sem svo algengir eru
nreðai verjenda úreltra þjóðfé-
lagshátta, hafi hann að lokum
tekið í axlir þessa náunga og
hrist hann, og það hreif. Hefir
Jónas þó sjálfsagt hvorki skort
móð né snilli til þess að gera
sannfærandi grein fyrir máli sínu,
og nú mun enginn efast um, að
hann hafi auk þess haft rétt betra
málstaðar.
Svona iiggur í þessu um hand-
aflið. Þess er að gæta, að þess
þarf því að eins að neyta, að
auðvaldsstéttin sýni ranglátan og
harðvítugan mótþróa gegn rétt-
mætum kröfum alþýðu um bætt-
an hag. Hitt er það, að það
virðist ekki nein synd, þótt auð-
valdsstéttinni sé kent að bera
sæmilega virðingu fyrir handafli
alþýðu, sem burgeisar hafa af
alt sitt uppeldi og gróða, sem
sennilega yrði býsna lítið úr, ef
enginn fengist til að neyta hand-
afls síns.
Ádeilu-skáidrit.
Gunnar Benecliktsson:
Við {jjóöveginn, skáld-
saga. Akureyri 1926.
Skáldsaga þessi hefir þegar
vakið mjög mikla athygli bæði
norðanlands, þar sem hún er gef-
in út, og hér syðra, og það er
eðliiegt. Það er sitthvað nýstár-
legt við hana. Menn hafa ekki
átt von á skáldsögúm frá prest-
um, síðan séra Jónas á Hrafna-
giii Ieið, og enn síður, að hver
sagan ræki aðra. í fyrra kom út
sagan „Niður hjarnið" eftir séra
Gunnar Benediktsson í Saurbæ,
en hún vakti ekki tiítakanléga eft-
irtekt, enda var efni hennar frem-
ur aimenns eðlis og munur á
meðferð frá þvi, sem gerist hjá
öðrum rithöfundum, ekki ýkja-
greinilegur. Nú, árið eftir, kem-
ur' þéssi, og hún er aö efni og
meðferð þannig, að hjá éftirtekt
verður ekki komist.
Frásögnin er lögð í munn ungri
bóndakonu í sveit fyrir austan
fjall. Hún er dóttir bæjarfógetans
í Reykjavík, hefir alist upp við
auð og aJIs nægtir, glaum og
gleði, en hún er þannig skapi far-
in, að þetta fær ekki lokað augum
hennar eins og flestra annara fyr-
ir kjörum vinnustéttar þjóðfélags-
ins. Hún lendir því hvað eftir
annað á öndverðum meiði við
Skyldfólk sitt og líferni þess. Peg-
ar hún er upp komin, reynir hún
að' bæta úr bágindum fátæklinga.
með líknarstarfsemi og ætlar af
landi burt til að undirbúa sig
sem bezt unclir hana. Áður af því
verði, dvelst hún um sumur hjá
giftum systrum sínum. Önnur er
prestskona í sveit og hefir ekki
haft dáð í sér til að taka lífið
þar þeim íökum, sem þarf, og
hefir því fengið ógeð á því og
manni sínuin, sem kaldur og ró-
legur. gengur beint að viðfangs-
efnunum. Viö komu og áhrif ó-
giftu sysíurinnai; lagast þetta. Hin
systirin er gift lækni á Siglufirði.
Hjúskaparlíf þeirra er í bezta lagi,
og þau hafa gríðartekjur, en ekki
verður ógifta systirin þess vör,
að hann hafi neinum verulega
læknisstprfum að sinna. Fyrir
líknarlund sína kemst hún inn á
heimili drykkjumannskonu einnar,
er kastar gjöfum til bágstaddra
barna sinna í sorpið með beizk-
um harðyrðum vegna þess, að
þær séu fengnar fyrir fé frá lækn-
inum. Pá kemst hún að því, að1
hann hefir feiknatekjur sínar aí
áfengissölu. Hefir hann bygt sam-
komuhús, er hann leigir til skemt-
ana, og undir húsinu er kjallari
með smáherbergjum með legu-
bekkjum. Læknirinn er látinn i
friði með áfengissöluna, af því
að hann hefir lánað lögreglustjór-
anum fé. Ot af þessum atvinnu-
rekstri sinnast systrunum, og hin
yngri rýkur suður í fússi. Pegar
heim keipur, fær hún að vita, að
faðir hennar er að svæfa morð-
mál vegna auðugs og trúrækins
útgerðarmanns, sem bæjarfógetinn
er háður vegna skulda, sein hann
hefir komist í fyrir býlífi sitt.
Dótturinni feliur ailur ketill í eld