Alþýðublaðið - 24.12.1926, Blaðsíða 3

"LKÝÐUBL AÐIÐ
8
barðist við hina clrengina fyrir
bæði, annaðist snjókast og skíða-
ferðir beggja, en Björn gaf sig
lindir vilja og forsjá hennar í
’öllu. En á því harðnaði lund hans
auðvitað ekki.
Skamt frá Skriðu var kot eitt,
sem var hjáleiga þaðan. Hét
leiguliðinn par Jón og var Páls-
son. Hann hafði verið landshorna-
maður, einn af sveinum Jóns bisk-
Ups Gerrekssonar, og hafði svo
loks verið mérktur fyrir pjófnað.
Hann var kvongaður og átti eina
dóttur barna, og hafði hann og
hans hyski á sér versta orð í
sveitinni, þó að Sveinn bóndi héldi
yfir þeim hiífiskildi. Randíður
dóttir Jóns var á reki við þau
Björn og Guðrúnu, og var engu
síður fögur en þau, lítil og vel
vaxin, dökkhærð og móeyg, en
pung á svip, og var hún jafnblökk
og Guðrún var björt. Var hún
oft að leikjum með þeim Guðrúnu
og Birni og feldi í uppvextin-
um brennandi ást til Björns og
auðiegðarinnar á Skriðu. Auðvitað
varð hún þess vör, að þau Björn
og Guðrún feldu hugi saman, og
neytti hún allra bragða til að
spilla því. Varð henni þar lund
Björns að góðu liði, því að hann
var orðinn svo vanur að lúta for-
sjá Guðrúnar, að hann var eins og
rekald, þegar hún var hvergi
nærri, og leitaði hann þá athvarfs
hjá Randíði, frekar en hvergi. Þó
að Björn héldi ást sína stöðuga
við Guðrúnu, lenti hann þarna á
milli tveggja elda, og fóru svo
leikar, að Randíður fyrir ístöðu-
ieysi hans náði á honum þeim
tökum, sem hún vildi.
Það var eitt sumarkvöld, að þau
Randíður og Björn sátu í lækj-
argilinu milli Úlfsár og Skriðu.
Þau sátu í faðmlögum og rædd-
'ust við, en Randiður feldi hárið
tinnusvart niður á öxl Birni. Um
sama leyti varð Guðrúnu reikað
frá Úlfsá upp að gilinu. Sá hún,
hvernig þar var ástatt. Ef hún
hefði verið gerð sem aðrar konur,
myndi hún hafa gengið til þeirra
Björns og Randíðar og talað til
þeirra margt og ilt, en síðan grát-
.andi tekið Björn í sátt við sig.
En henni var svo farið, að hún
vildi alt eða ekkert, og gekk hún
því þegjandi heim til Úlfsár, sett-
Sst í stofu og skrifaði Birni bréf:
„Heiðursamlegum dándissveini.
Birni Sveinssyni komi bréfið til.
Guðrún Bjarnadóttir heilsár þér
kaérlega með guði og vorri frú.
Þakka ég þér alt, sem þú hefir
mér vel gert. Þykjumst ég vita af
því, sem ég sá í gilinu í kvöld,
að þú sért afhuga voru sameigin-
legu ráði og viljir mig nú ekki til
eiginkonu taka né geyma min
sjúkrar og heillar, og sætti ég mig
•vel við það ráðslag þitt, því betra
ær ógefin en illa.
Hér með geymi þig guð og
sankti Pétur nú og alla tíma.“
Næsta morgun fór Guðrún til
Randíðar og bað hana að flytja
Birni bréfið. Þóttist Randíður sjá
á Guðrúnu, hvérnig í öllu lægi, og
var hennherindið ljúft.
Þegar Björn var búinn að lesa
bréfið, bjóst Raridíður við því, að
nú myndi hennar dagur upp
renna. En það fór á annan veg,
því að þó ístöðulítill væri, sá
Björn, að missinn átti hann Rand-
íði að þakka, og bað hana því
burtu ganga og sá hana aldrei
síðan.
Björn var nú alveg eins og
höfuðlaus her, og þó að hann
langaði til þess mest af öllu, að
ganga til sátta við Guðrúnu/hafði
hann ekki manndáð í sér til þess.
Skömmu síðar frétti hann, að
Guðrún hefði ráðið sig til systra-
lags norður á Reynistað. Fanst
Birni það, þegar hann frétti það,
vísbending um, hvað sér bæri að
gera, og réð hann sig þ.ví undir
Benediktsreglu á Þingeyrum.
Líkaði Birni vistin þar vel, því
að forsjárlaus mátti hann ekki
vera, svo vanur sem liann var
henni af hálfu Guðrúnar, og
mátti segja, að klaustrið tæki að
því leyti við af henni. Leið nú
ekki á löngu, að Björn tæki
prestsvígslu.
En í klaustrinu þótti Björn
mesti þrifamaður, bæði vegna
geðslags síns og hagleiks, því að
liann var bæði drátthagur, skurð-
hagur og skrifari góður, og vanri
hann klaustri sínu mikið fé með
bókaskriftum, lýsingu bóka og
likneskjusmíð.
Bróðir Björn sat í konventu.
Það var liðið fram að aftansöngs-
tí.ð, og hann var að búast við því,
að klukkurnar þá og þegar köll-
uðu bræður til kirkju. Á borðinu
hjá honum lágu lýsisteinar, alla
vega litir, og gull og silfur og
stór bók, sem hann hafði afskrif-
að sjálfur og var nú að lýsa.
Það var „Huggun heimspekinnar"
eftir Boetius, einn af síðustu
heimspekingum Rómaríkis hins
forna. Bróðir Björn kunni ekki
latínu, það er að segja ekki ann-
að en það, sem heimtað var af
prestum í þá daga, — að þeir
vissu, hvort þeir kváðu karlkent
eða kvenkent. Hann vissi því held-
ur ekki, hvað hann hafði skrifað,
og þó var það í sjöunda sinri, sem
hann skrifaði upp bókina, því að
hún var víðlesin á Islandi og
um allan heim á miðöldunum. En
lieiti bókarinnar hafði verið þýtt
fyrir honum, og þegar hann brá
lýsisteinunum í upphafsstafina,
sem hann hafði dregið, þá var
eins og huggunin liði um þá upp
í heridur hans og um hann allan.
Og þó vissi hann ekki, hvað
heimspeki var; til þess var haril
of einfaldur, enda var það ef til
vili jafngott, að hann kunni ekki
að álykta. Niðurstaðan af siíkum
hugleiðingum hjá honum hefði
orðið, að líf hans hefði farið til
ónýtis, og rósemi fullviss-
unnar um, að alt hefði hlotið að
fara eins og fór, hefði glatast
fyrir honum og hann orðið öá-
nægður með hlutskifti sitt. Ekki
svo að skilja, að hugurinn ekki
hvarflaði með trega að liðnum
tírna og stundum með viðkvæmni
austur yfir fjöll til nunnuklaust-
ursins á Stað á Reyninesi. En
hann var, eins og kjarkleysingjar
oft eru, örlagatrúar, trúaður á,
að alt hefði fasta rás, sem hann,
duftiö og askan, gæti ekki breytt.
Og hann hélt, aÖ þeir, sem reyndu
að kljúfa strauminn, væru glann-
ar, sem í trausti þess, að þeir
gáetu það ómögulega, sem þeir
vildu, reyndu að glíma við það,
en tækist það að eins af því, að
örlögin hefðu ætlað þeim það, þó
að þeir þökkuðu sjálfum sér það
eftir á, að vel fór. Og þessi hugs-
un sætti hann við hlutskifti
sitt, en hann vissi ekki, að það
var huggun lieimspekinnar; —
hvernig átti hann að vita það?
Hann var einfaldur maður. Og
þegar hann einstöku sinnum rendi
óljóst grun í, að hann hefði ef
til vill átt að reyna að sveigja
til örlagastrauminn, þá bar hann
lýsisteinana á upphafsstafina, og
huggunin barst honum frá bók-
inni, sem harin skildi ekki.
Bróður Birni fanst tíminn aldrei
ætla að líða þetta kvöld, og
klukkurnar aldrei mundu ætla að
kalla.
En svo kom bróðir Roðbjartur
Þórðarson inri. Hann var krypp-
lingur og hændur rnjög að bróður
Birni.
„Herra ábóti biður þig, bróðir
Björn! að koma til sín í stofu að
loknum aftansöng,“ sagði bróðir
Roðbjartur.
Bróðir Björn skildi ekki, hvað
hann gæti viljað, en gleymdi að
hugleiða það fyrir rabbi bróður
Roðbjarts, sem alt af kom honum
vel.
Að loknum aftansöng gekk
bróðir Björn til ábótastofu.
„Yðvart faðerni hefir skipað
mér hingað,“ sagði hann og laut
Eysteini ábóta.
Herra Eysteinn ábóti var kom-
inn að fótum fram og hafði stýrt
klaustrinu um langan tíma, þó að
hvergi sé hans getið í annálum
eða ábótatölum. Hann hafði í
æsku farið víða, gengið suður og
kynst mörgum þjóðum og mönn-
um og háttum þeirra. Var hann
| Jiví miklu víðsýnni en samtíðar-
menn hans, enda hafði hann til að
bera mannvit mikið.
„Bróðir Björn!“ sagði hann.
„Vér eruin hniginn á efri ár og
höfum allan þann tíma, sem vér
höfurn farið með völd í þessu
klaustri, lagt allan hug á að
auðga það að góssi, gulli, brendu
silfri og öðrum þarflegum pen-
ingum, en höfum þó aldrei lagt
þvi neitt það tif, er halda megi
uppi minningu vorri.“
Bróðir Björn þagði, því að hann
skildi ekki, hvað ábóti var að
fara, og þó sízt það, þvi hann
væri að segja sér þetta, jafn-
ölíklegur eins og“ honum fanst
hann rnundi vera til allra bjarg-
ráða.
„Nú viljum vér, bróðir Björn!
áður en vér skiljumst frá þessum
heimi og hans mæðu, láta gera
einhvern þann hlut til kirkjunnar,
er henni megi vera til prýði, guðs
heilagri kristni til gagns, og sem
minningu vorri megi á lofti
halda.“
Bróðir Björn þagði enn.
„Þú ert, bróðir Björn! hagur
á flest og hefir unnið klaustrl
voru mikla gagnsemd með handa-
verkum þínum. Viljum vér nú, að
þú gerir kirkjunni dýrlegt líkn-
eski vorrar frúr sankti Mariæ.
Hingað til hefir verið illa lagt
upp í hendur þínar til slíkra
verka, því að þeir, sem keyptu,
voru fátækir. Það er því ekki
nema að vonum, að andagift þín
við smíðarnar hafi orðið að sama
skapi. En nú skal hvorki spara
gullfarg né silfur, oleum né stein,
og höfurn vér skipað ráðsmanni
vorum að leggja þér alt til, sem
þér líkar. Fyrir efni höfum vér
og séð þér, þar sém er eikar-
bolurinn mikli, sem í skemmu
stendur.“
Bróðir Björn þagði um stund,
en kvaddi síðan herra ábóta.
Bróðir Björn fór að athuga eik-
arbolinn. Hann lét þurka hann
sem allra bezt, en þar sem tréð
rifnaði eða sprakk, feldi hann
jafnhratt og límdi með sterku
lími.
En meðan hann var að bíða
þess, að bolurinn yrði hníftækur,
fór hann að athuga það, sem Ey-
steinn ábóti hafði sagt við hann
um andagiftina, og hanri sá fyrir
sér langa fylkingu af Maríulík-
neskjum, Péturslílmeskjunf og
Jónslíkneskjum og vegg, þakinm.
Ólafs- og Þorláks-skriftum. Og
hannn sá, að það var satt, sem
herra Eysteinn hafði sagt. Hann
hafði unnið verkin, sem fyrir hann
voru lögð. En það var sama Marí-
an og sami Péturinn, sem hann
alt af hafði telgt, og sami Ólafur-
inn og saini Þorlákurinn, sem
hann hafði skrifað. Og þegar hann
leit um öxl, sá hann aftur und-
an sér röð af árum, sem voru
ekkert nerna vani, kyrlát skyldu-
rækni, sem vann það, sem fyrir
var lagt fyrir áeggjan annara, en
aldrei skóp neitt af áeggjan sinnar
eigin þurftar. Andlaus þrælavinna.
og hann leit fram undan sér og
sá Þingeyrabræður vera að bera
sig til hinztu hvílu, gleymdan af
öllum nema bróður Roðbjarti
Þórðarsyni, og að honum liðnum
horfinn úr minnum allra manna.
Hann skildi svo vel í Eysteini
ábóta, að hann vildi láta sjá þess
í einhverju. varaniegan stað, að
hann hefði verið til, og hann fann,
að hann yrði að reisa andagift
sinni minnisvarða í Mariuhkneski
herra ábóta.
Hann för að þreifa um hjarta
sitt eftir þeirri ásýnd, sem vor