Freyja - 01.04.1898, Blaðsíða 2

2
FREYJA, APRÍL 1898.
GILDI LÍFSINS.
eftir
S. B. JÓNSSON.
Niðuriag frá seinasta númeri
En nú kunna menn aðsegja, aðreinzl-
an sýni dagleg dæmi þess, að einmitt
grimdin, lýgin og slægðin, séu öflugustu
skilyrðin til þess að komast til vegs í
heiminum, og að þeir sem atli sér að
komast áfram með hreinskilni, dreng-
skap og réttilegri hreytni við náungann,
komist hvergi í vanalegum tilfellum, og
þessvegna borgi sig ekki að vera vand-
aður maður, og er slíku einmitt haidið
framnúátíðum voðalega alment. Ég
skal að vísu játa að þvílík dæmi eru að
vísu til, og alt of mörg líka, og er það ó-
afmáanleg háðung hinum siðmeutaða
heimi að slík dæmi skuli finnast. En
eins og ég tók fram hér að framan, þá
er slík upphefð vanalegast skammvinn
mjög, sem bstur fer, og undir öllum kring
umstæðum, langt frá þvíað vera eftir-
sóknarverð, jafnvel fyrir þaun sem upp-
hefð hefur náð með þeim meðölum. Og
svo er líka þess að gæta, að jafnvel í
þeim tilfellum sem misheppaast, að
rnenn komist til vegs með heiðarlegum
meðöluin eingöngu (og þiu eru sorg-
leg i almenn) þá er þó maðvitundin um
að liafa gjört eftir atvikum réttar c-g
sæmilegar tilraunir í þá átt; um að hafa
gjört skyldu sína, farsælandi fyrir hlut-
aðeigandi, þótt árangurinn hati orðið lít-
ill eða engiun kringumstæðanna vegna
sem hann var háður, eða vegna þess að
tilraunirnar hafa ekki verið að öllu leiti
í réttu hlutfalli við kringumstæðurnar,
þótt þær væru siðferðislega réttar með
tilliti til almennra mannréttinda. Eu
svo er það list sem má læra. «ð mið i at-
hafnirsínar þa'inig ílífinu, að þær breyti
kringumstæðunum í það horf sem nauð-
synlegt er til til þess að pær samsvari
tilraununum, ef þær eru að öðru leiti
þess eðlis að náttúrleg skilyrði s“u fyrir
hendi. Það er því oft aðeins tíma spurs-
mál, að íyrirætlauir mans og fyiirtæki
heppnist, svo framarlega að skynsam-
lega, siðlega og réttlátlega sé að því
unnið. Ogég uppástend að öll slík ærleg
menningar viðleitni hefur — jafnvel
hversu skamt sem maður kemst rleiðis
að markinu, blessunarríkar afleiðingar
fyrir mans eigið líf. Afleiðingar sem
gefa lifinu stórkostlegt li e i *
lagtgtldi fyrir sjálfann mann og
um leið fyrir aðra til fyrirmyndar jafn-
f amt oghún krefst viðurkenningar og
hluttekningar og aðstoðar ailra vand-
aðra manna.
Það er þannig gefið, að aðalskilyrðin
fyrir því að afla lífi sínu verulegs gild-
is eru það að kappkosta með einlægni
og alvöru, að hefja, göfga og farsæla
sjálfan sigog aðra meðréttlátlegii vand-
aðri breytni, í því er fólgin hin æðsta
nantn lífsins; hin alfarsælandi varanlega
nautn, sú eina eftirsóknarveröa nautn
sem til er í líflnu. Og fyrsta sp rið til
þess að verða slíkrar nautnar aðnjót-
andi, ef staðfastur, einlægur ásetningur
til þess að fybja þessari beilögu megin
reglu siðfræðinnar. ’Það sem þér viljið
að mennirnir gjöriyður, það skuluð þér
þeim gjöra1 sem þó er ef til vill fram-
kvæmanlegra í þessu formi; ‘gerðu eng-
um rangt a ð fyrra bragði. Eða í setn-
ingunni eftir Stuart Mill: Gerðu ekkert
sem skerðir samskonar réttindi annara
manna, og þú gerir kröfu til fyrir sjálf-
an þig,’ því að allir menn hafa sama
rétt til lífsins og gæða þess, sem skyld-
getin börn hins eina sanna föðurs.
Það er athuga vert, að það er eigin-
girni sem veldur því. að menn gera það
sem rétt er og gott. af því þiðbor gi sig
bazt að gera það, eða af ótta fyrir hegn-
ingu fyrir að gera hið mótsetta. En það
er réttlátleg og réttmæt síngirni þegar
hún samrýmist almennum nannréttind-
um' og skerðir enkis mans réttindi, en
miðar tif að farsæla mann sjálfan, því
fyrstu og æðstu skilyrðin eru við mann
sjálfan— því má maður aldrei gleyma—
og þar næst við náungann. En þó erenn
virðulegra og göfugra að gera ið góða og
rétta af því að það er rétt, og jafnframt
skyldugt að gera það, sem sé af virð-
ir.gu og elsku til hins góða og sanna, ei
að gera það í hagsmuna von eða af ótta
fyrir hegningu. En ef meim alment eru
ekki komnir nógu langtá leið frá frum-
lega vilta ástandinu áieiðis á braut sið-
menningariuuar til þess að geta stjórn-
ast algerlega af hinum óeigingjörnu
helgu guðlegu kvötum, þá verður að
taka það gilt, að ménn geri ið rétta í
eigin hagsmuna—skyui, eða af eigiu-
gj irnum hvötum. En svo er allra heilög
skylda að gæta þess vandlega, að engin
fái fyrir eigin hagsmunasakir hinndiað
rétt annara manna. og mönnum sem
gera sig seka í slíku, á að hegna með
almennings álitinu, þótt lands lögin nái
ekki yör slíkt, því það er öðrum til við
vörunar, og hiuum seka maklegt end-
urgjald.
Ii: IU)ASA(ÍA
UNGFRÚ J. A. TIL ÍSLANDS.
(Framhald frá síðasta nvímer'.
þær taka eftir að hafa læit heima, en
titlaog önnurréttindi sem háskólament-
un veitir karlmönnum, fá þær ekki
hversu vel sem þær standast próf,
Ungfrú Ohifíafór til Danmerknr og lærði
þar jarðrækt. Þar sagði liún að væru al-
þýðnskólar sem auk vanalegra náms-
greina kenna jarðrækt, Skólar. þessir
eiga rót sína að rekja til eins skáldins.
‘Lengi hafði mig langað til að kynn-
ast þessum skólum, og þess vegna fór
ég þangað og var þar í 14 mánuði. Það-
an fór ég til Noregs; þar kyntist ég
konu sem var agent fýrir New York In-
surance Co. Henni féll vel sá starfi og
óskaði að ég vildi verða agent fyrir það
á íslandi, sem ég gerði. Félagið hafði að
visu agenta á íslandi áður, ég vildi
ekki vera í neinu sambandi við þá, enn
vildisjá hvað kona gæti gjört í þá átt.
Ég er hin fyrsta kona sem hef byrjað
umboðsstörf á íslandi fyrir ábyrgðar fé-
l ig. Fyrst hafði fólk ýmislegt um það
að se.'jii, en er mér farnaðist vel dó sá
knurr brátt út;‘ Þannig fórust Ólafíu
orð;
Hún gat rætt um hlutina frá sínu eig-
in sjónarmiði, og sýndi að liún ekki
stóð að baki samtíðar framfarasystra
sinna í þvi er málefni og framfarir
kvenna snertir. Að konur þar hafa póli-
tískt kvennfélag sannar bezt hversu vel
þær eru vakandi fyrir stjórnmálum. Fé.
lag þetta myndaðist 1894 í þeim til-
gangi að ræða öll stórmál sem á dag-
skrá væru. Undir núverandi mentunar
fyrii komuiagi verður iærisveinn að
Ijúka námi sínu í Khöfn til að ná em-
bætti. Fólkiö er að berjast við að koma
ser upp háskóla, þar sem lækna, lögm.
og guðfræðinga efni þeirra geti tekið
próf sitt, og þannig sparað þeim hinn
kostnaðarsama náinstíma við Khafnar
háskólanri.
Nú var tækffærið fyrir kvenní'ólkið til
að heirata jafna mentun, og i þeim til-
gangi hafa þær einnig tekið þetta skól-
anoál upp, svo þær fái sínum réttmætu
kröfum framgen.t,. g með jafnri me i un
búið sig undir hvaða helst stöðu sem er.
Félagið hefur náð útbreiðslu um land
alt, og nær jafnvel til hinna ystu ogfjur-
lægustu heimila. Á fundi er var haldinn
af þinginu áhinnifornu þingstöðþjóðar.
innar mætti Miss Ólafía sem fulltrúi fyr-
ir höad þsssa pólitíska kvennfélags.
Bænar skrá var lögð fyrir þingið, undir-
skrifuð af 7100 konum. Þeim sem er
kunnugt um ervic'leikana á Si mgöngum
á Islandi, getur aðeins orðið ljóst live
ervið slík nafna söfnun hefur verið.
Fyrir löngn síðan hafa konur feugið
kosningarétt í sveita máium; og lög hafa
verið samþykt tif alþingi og send kon-
ungi til staðfestingar þess efnis að kon-
nr næðu embætti í bæja og sveita stjórn.
Yíirsetukonur eru þær einu sem hafa
stöðugembætti og föst laun, þótt þau séu
afar lftil.
Hjónaskilnaðar lögin eru góð vernd
íyrir konur fyrir ástabrygðum kviklynd-
ra bænda. Ef hjón geta ekki ui,að sam-
an er sóknarprestur þeirra feuginn til að
telja nm fyrir þeim; ef það dugar ekki
er þeim gefið skilnaðar leifi; sé eitt barn
aðeins fylgir það móðurunni, ef Þau ern
fleiri er þeim skift jafut milli foreidr-
anna, nema því aðeins að annaðhvort
þeirra sé álitið ófært til að sjá um þau.
Eftir þrjú ár geta þau svo fengið algjör-
an skilnað ef þeim er það þá áhuga-