Helgarpósturinn - 17.08.1979, Page 13

Föstudagur 17.
íásturinn._ —he/garpásturinrL- Föstudag
ur 17. ágúst 1979
óstsviðtali
„Fólk tekur verk min ekki sem klám, heldur sem þau dásamlegu
snilldarverk sem þau eru”.
Plastpungar og
pissudúkkur
Alfreð Flók.i var um árabil með
annan fótinn i Kaupmannahöfn,
og ekki erum við fyrr sestir, en
við förum að ræða um þessa borg
viö sundin. Ræða er varla orðið,
þar sem ég þekki hana ekki nema
af afspurn, en fæ Flóka til aö
segja mér frá henni.
„Það er skemmtilegra i Kaup-
mannahöfn i dag (en var hér á
árum áður). Þetta rómantiska,
bóhemiska búllulif, sem datt niö-
ur á árunum 1965-1970, er mikið
að dúkka upp aftur. Þá er orðið
meira um búllumúsikanta, jafn-
framt þvi að borgin er oröin
demóniskari i bestu merkingu
þess orðs. Hún er lika skemmti-
legri og póetiskari. Flestum
finnst hún kaldari og harðari.”
— Hvað áttu við meö „demón-
inum”?
„Með demóninum á ég viö hinn
eina allsherjar stóra púka, sem er
sá púki, sem heldur liftórunni I
þeim mönnum og konum, sem
ekki eru plastpungar og pissu-
dúkkur.”
— Er þá eitthvaö djöfullegt við
hann?
„1 og með, en ég lit ekki á djöf-
ulinn eins og kristnir menn og
kirkjan. Ég lit á hann (svo maður
fái nú aö vera háfleygur) sem
innblástursgjafa og eiginlega
anda þess skapandi (creativa).
Ég er sannfæröur um að allt
umhverfis okkur eru húsálfar og
smádemónar. Mér þótti afar vænt
um þegar ég las viðtal við Isaac
Bashevis Singer (en þaö kom mér
á óvart, að hann skyldi fá Nóbel-
inn, þvi hann er svo góður rithöf-
undur), þar sem hann segist hafa
lent i þvi, að þeir stálu tékkheft-
inu hans, en skiluðu þvi aftur. Við
erum bara á smá eyju og allt um-
hverfis okkur eru kraftar, sem
við þekkjum ekki.”
— Hefur þú orðið var viö slika
krafta?
„Ég hef fundið fyrir návist ým-
issa afla, en aöeins einu sinni
upplifað hlut sem skelfdi mig. Ég
bjó þá uppi i risi i gömlu húsi i
Kaupmannahöfn, en það var
reimt i þessu húsi.
Á hverri nóttu var gengið þung-
um skrefum upp mjóan stiga og
staðnæmst við hurðina hjá mér.
Ég hélt lengi vel að þetta væri
Grikki, sem geymdi drasi i
kompu við hliöina á mér, og væri
að vitja dótsins. Ég hugleiddi þaö
ekki nánar, þangað til eitt kvöld,
að ég sat yfir góöu glasi meö
kunningja minum. Um miönættið
var gengiö þungum skrefum upp
stigann og við ákváðum aö bjóöa
kauöa upp á glas. Við opnuðum
hurðina, en það var ekki kjaftur
fyrir utan.
Við voru tveir um aö heyra
greinilega þungt fótatak, þannig
að þetta var ekki marr eins og oft
er I gömlum stigum. Þetta hafði
þau áhrif, aö samdrykkjan hélt
áfram á næstu næturbúllu.
Eftir þetta stóö mér ekki alls
kostar á sama. Litlu seinna var
hurðinni hrundið upp, en ég var
svo heppmn, að liggja i bælinu og
snúa bakinu i hurðina og þorði
ekki aö snúa mér við. Þaö var
þetta sama fótatak sem kom á
undan og seinna frétti ég, að það
hefði maður hengt sig f þessu
sama herbergi.
Þetta var fyrir mörgum árum,
og ég myndi bregöast öðruvisi viö
núna. Ég vil hins vegar taka það
fram, að mér hefur hvergi liðið
eins vel, né verið eins pródúktiv-
ur, og þarna i þessu herbergi.
„Ég er aðeins miðill”
Ég er sannfærður um að sem
listamaður, er ég aðeins miðill,
og hvort þaö eru „ill” öfl eöa góð,
skiptir engu andskotans máli.”
— Þú ert semsé ekki sjálfráður
sem listamaður?
„Bestu myndir sem ég hef gert,
hef ég gert í trans, og hef varla
vitað, að ég hafi gert þær. Og oft
hafa þær komið mér á óvart.
Svissneskilistmálarinn Paul Klee
segir mjög svipaða sögu.”
— Veistu hvaða púkar stjórna
þér?
„Ég hef grun um það, en get
ekki látið það uppi. Ég er ekki al-
veg klár á linunni ennþá.
— Vegna þess að þú veist það
ekki?
„Nei, af öðrum ástæðum sem
eru privat, og sem ég treysti mér
ekki til að skilgreina aö svo
komnu máli.”
— Nú er mikið um kynfæri og
kynfæratákn i myndum þinum.
Ertu haldinn kynfæraþráhyggju?
„Sú eina list sem ég hef áhuga
á, er sú list sem haldin er þrá-
hyggju (obsessed) og undir áhrif-
um púkans. Þess vegna hef ég
megnustu andstyggð á niutiu
prósent af þvi, sem kallaö er nú-
timalist.”
— Ertu þar með aö setja þig á
hærri stall?
„Absalút. Ég held að þeir
menn, sem eru fulitrúar fyrir
rikjandi heföir, séu að fara inn á
aörar brautir, og ég er fulltrúi
fyrir það sem koma skal.”
— Liturðu ekki of stórt á sjálf-
an þig?
„Ég hef fulla ástæðu til að lita
stórt á mig. Sem dæmi um þaö
hve nútimalist er slöpp, þá er
frumkvöðull nútimalistar eins og
við þekkjum hana i dag, landsby
idiot frá Aix-en-provence, Paul
Cézanne.”
— Ertu ekki einn um þá skoö'-
un?
„Nei, ég er svo sannarlega ekki
einn um það. Á sama máli eru
menn eins og Salvador Dali, sem
ég sjálfur tel einn mesta málara
allra tlma (paranoisk-kritisk
metóða hans er magísk).”
Við gerum smá hvild og komum
okkur vel fyrir i stólunum, þvl nú
ætlar Flóki að segja mér dálitla
sögu sem styður framangreinda
skoðun hans. t hasti kveikjum við
okkur i vindlingi og pipu:
„Móðir Cézanne deyr og liggur
i sinni opinni kistu. Gamli Paul
vill eiga mynd af móður sinni lát-
inni. Hann marserar sig til ein-
hvers lókal fidusmálara I Prov-
ence og biður hann um að teikna
Alfreð Flóki býr í vesturbænum, við Granaskjól, i
botni botnlanga i gulleitu húsi. Fyrstu tröppurnar liggja
upp að útidyrum, inn i forstofu. Aðrar tröppurnar liggja
úr forstofu upp í ibúðina.
I bókaherberginu, þar sem við komum okkur fyrir, er
að finna hinar margvislegustu bækur um hið fjölbreytt-
asta efni, erótíkog galdra, myndlistog aðra list.
— Þú verður að skilgreina
hann nánar. Til hægri eða
vinstri?
„Hvernig i heitasta helviti á
maður að vera vinstrisinni, þegar
vinstrimenn eru stofukommar og
laumukapitalistar. Og hvernig á
maður að vera hægrisinni, þegar
harðsviraðasta lið hægrimanna
samanstendur af laumukomm-
um.”
„Hjá þeim rjúka nef,
augu og eyru
Þá er kvæðinu vent i kross. Eða
hvaö? Þar sem teikning er sér-

«Eg
gömlu konuna. Mannauminginn
segir að sjálfsögðu: Kæri Paul,
þú ertsjálfur málari, hvers vegna
teiknarðu hana ekki sjálfur? Já,
en ég kann ekki að teikna, segir
þá Cézanne.
Teikningin er undirstaða allrar
myndlistar og höggmyndalistar.
Maður sem ekki kann aö teikna,
getur ekki búiö til skúiptúr eða
málaö mynd.
Það liggur i augum uppi, að
maöur sem getur ekki unnið sér
til lifs að teikna kálhausa, veröur
ekki hátt skrifaöur i augum hinn-
ar háheilögu iistagyðju.”
„Ég lifi i stöðugum
innblæstri”
— Attu þér einhverja sálu-
bræður i listinni?
„Já, Hieronimus Bosch og Mat-
egna, sem var italskur reness-
ansmálari.
Þeir myndlistarmenn, sem
höfðu hvað sterkust áhrif á mig
(en ég ákvað að gerast myndlist-
armaöur þegar ég var niu ára),
voru menn eins og Goya, Dela-
croix og Doré. Bókmenntir hafa
spilaö geysilega I þroskaferli
minum sem listamanns? Balzac,
Rabelais og gotneska skáldsagan.
Reyndar allur fantastiskur litt-
eratúr, nema science-fiction sem
hefur látiö mig kaldan I þaö stóra.
Ég vil helst hafa þaö fantasiu i
realiskum ramma* það verður aö
grlpa inn i þennan ramma sem ég
þekki. Eg vil koma þvi inn i okk-
ar realiska umhverfi.
Af seinni tima höfundum, eru
það Singer, Karen Blixen,Gustav
Meyrink, Bulgakov með Meistar-
ann og Margaretu, Djuna Barnes,
sem hefur skrifað Nightwood,
sem er ein besta bók sem ég hef
lesið, Bruno Schulz með Krókó-
dilagötuna. Frönsku og þýsku
rómantikerarnir höfðu iika geysi-
leg áhrif á mig, Lautréamont og
Hoffmann.
Þaö eru tveir eða þrir rithöf-
undar sem ég flokka sem drep-
leiðinlega. D.H. Lawrence, Sade
og Kafka interessera mig
óhemjulega sem menn og hugs-
uðir og ég les alit um þá.”
— Eru bein áhrif þeirra i
myndum þinum?
„Efalaust áhrif, en ekki bein.
Ég hef aldrei myndskreytt þá.
Það er meira kjarninn og atmos-
feran i kringum verk þeirra,
heldur en ég verði fyrir beinum
áhrifum.”
— Telurðji þig hafa þroskast
mikið sem listamaður?
„Já andskotinn, ég get ekki
sagt annaö. Ég eyk alltaf við
tæknina, sem er nauðsynlegur
liður i að geta tjáð sig, og ég lifi
næstum þvi i stööugum inn-
blæstri. Það eru vissir hlutir, sem
verða áleitnari og áleitnari, en
þetta er svið, sem ég get ekki
komið inn á. Þetta er verkefni
fyrir listfræðinga framtiðarinnar
og það verður fullt starf fyrir þá.”
— Er ekki þreytandi aö lifa i
mm—m——■—————i—i m ■ ■ llllli r n m
svona stöðugum innblæstri?
„Nei, nei. Þvert á móti er það
mjög ákjósanlegt, þvi fysikin er
góð. Mig skortir aldrei efni.”
— Fæstu lika eitthvaö við að
mála?
„Ég hef málaö dálitið, en hef
ekki sýnt þaö enn. Það hafa meira
verið tilraunir. Ég hef einnig
fengist töluvert við grafik, en ekki
verið ánægður með teknisku út-
komuna og hef yfirleitt slátrað
þvi sem ég hef gert.”
— Eru málverkin i svipuðum
anda og teikningarnar?
„Já, þau eru i svipuðum anda.”
— Og þú ert ekkert hræddur
um að endurtaka þig?
„Nei, alls ekki. Fyrir mann
með mitt imyndunarafl og sköp-
unargleði, er ekki hægt að endur-
taka sig. Að visu geta sum við-
fangsefnin verið áleitnari en önn-
ur.”
„Kyntáknin eru
dulspekilegs eðlis”
— Er einhver meíning I þessum
myndum þinum?
„Ég blanda saman i myndum
minum privathlutum, bernsku-
minningum og áhrifum frá dul-
speki. Kyntáknin eru yfirleitt dul-
spekilegs eðlis og aöeins skiljan-
leg fyrir innvigða. Það er enginn
Freud þar á ferðinni.
Þegar koma fyrir fallusar og
vaginur I myndum minum eru
það kosmisk tákn. Slangan er
tákn fyrir visku og sexualitet.
Eins spilar inn i þetta hrein und-
irmeðvitundarvinna. ”
— Hvers vegna kaupir fólk þá
myndirnar, úr þvi að þær eru
svona torskildar?
„Einfaldlega vegna þess, aö Is-
lendingar samanstanda af myst-
ikerum, jafnframt þvi að hafa
geysilegan áhuga fyrir myndlist.
Það eru fáar þjóöir sem hafa jafn
mikinn áhuga á dulspeki. Ég held
að fólk skilji intúitift þaö sem ég
er að gera, og taki þetta ekki sem
klám, heldur þau dásamlegu
snilldarverk, sem þau eru.”
— Gerirðu i þvi að ögra fólki?
„Ég hef aldrei reynt neitt til
þess, en standi ég i þvi hef ég
gaman af. En ég geri ekki neitt til
aö ögra. Hins vegar er ég
„reaksjóner” i bestu merkingu
þess orðs (og þarna fer Flóki að
tala um ýmis orð, sem hafa tapaö
upprunalegu merkingu sinni). Ég
er ekki afturhaldssamur, heldur
„reagera” ég á hlutina (þ.e.
bregst við þeim á ýmsan hátt)1
— Hvað með pólitikina?
„Þvi er fljótsvarað. (Hvernig
segir maður þetta nú aftur: ég er
pólitiskt meðvitaður) Ég er afar
klár á linunni pólitiskt. Ég er i
hinum eina sanna og rétta
flokki.”
__ 777
„Það er Flókaflokkurinn. Og i
honum er aðeins einn meðlimur,
og þaö er ég. Ég held satt að
segja, að þaö sé ekki pláss fyrir
aðra, en það er nóg. Hann skal
nokk hafa sin áhrif.”
fann þá upp. Það eru tveir hug-
ljúfir litlir sadistar. Þegar Knoll
og Tott láta sér nægja, að setja
litla rauða bombu undir hengi-
rúm skipstjórans, þá rjúka nef,
augu og eyru hjá Max og Moritz.
Þeir slátra oft fórnarlömbum sin-
um, og oft upp á hinn hroðaleg-
asta máta.
Ég safnaði hasarblöðum sem
strákur og átti mikið safn af
þeim. Er ég var eitt sinn staddur i
Columbus i Ohio, hitti ég mann
sem safnaði hasarblöðum. Hann
sýndi mér gamalt hefti af blaðinu
„Crime”, og sagöist hann geta
fengið tvö þúsund dollara fyrir
það, vegna þess að það var
skaddað. Annars hefði hann getaö
fengið sex þúsund dollara fyrir
það. Hárin risu á höfðinu á mér,
þvi ég hafði átt það, en það haföi
týnst.”
„Dekadens er eitthvað,
sem náð hefur vissri
fullkomnun”
— Liturðu á þig sem ábyrgðar-
fullan þegn?
„Já fjandakorniö, ég hlýt að
falla undir þá kategoriu, nauðug-
ur viljugur.”
Meira vildi hann ekki segja um
þetta.
„Ég hef alla tið verið mikill
áhugamaöur um kvikmyndir og
mikiö til alæta á þær. Þó eru það
vissir menn, sem höfða meira til
min og veita mér sérstaka
stafað frá kristninni i tvö þús-
und ár.
Beardsley snerist til kaþólskrar
trúar á elleftu stundu og dó sem
kaþólikki.”
„Þá fer ég með
stutta bæn”
Flóki er með sitt og vel snyrt
hár og væri þvi forvitnilegt aö
vita hver klippti hann. Er það ein-
hver sérstakur rakari?
„Það eru ýmsir rakarar. Ef ég
þarf að láta klippa mig, er það
mikið fyrirtæki og helst þyrfti að
deyfa mig. Ég ráfa um göturnar
þar til ég finn rakarastofu, þar
sem ekki er kjaftur inni, og ekki
útlit fyrir að neinn laumist inn
næsta hálftimann. Þá fer ég með
stutta bæn og flýti mér inn.
Mér finnst þetta alveg ægilegur
prósess að láta klippa mig, en um
leið og ég er kominn i stólinn og
rakarinn búinn að sveipa mig lök-
um, fell ég i stóiska ró eins og
Búddamunkur.”
— Er það þess vegna að þú
gengur með sitt hár?
„Nei, það er min rómantiska
attitúda. Ég gekk um siðhærður
löngu áður en það komst i tisku og
get sannað það með myndum.”
Bogarlíf og sveitasæla
— Hvað um höfuðborgina?
„Mér finnst Reykjavik alveg
ljómandi borg. Ég hef lifað þar
svo til alla mina hundstið. Það
sem ég þekki af Reykjavik, er
vesturbærinn, Þingholtin og aust-
urbærinn. Ef ég lendi fyrir utan
þennan ramma, er hægt aö ljúga
að mér, að ég sé staddur i Brook-
lyn eöa Istanbul, og ég rata ekki
heim.”
— En sveitasælan?
„Ég hef gert það fyrir kunn-
ingja mina, að fara i bil út á land,
og þóst njóta sveitasælunnar fyrir
kurteisissakir. En ég er þeirri
stund fegnastur þegar ég finn
malbik undir dekkjunum.
Þetta er furðulegt, þvi að á
„Frumkvööull nútimalistar er landsby idiot frá AU-en-Provence”.
hvað sem hefur náð vissri full-
komnun, en þarf ekki að vera úr-
kynjað. Einhver blómstrandi full-
komnun.
Ef þú hugsar þér mann, sem þú
skilgreinir sem dekadent, mundir
þú aldrei sjá hann með brugðinn
korða, eða halda striðsæsingar-
ræðu yfir fjöldanum. Það er mað-
ur sem unir sér i filabeinsturni
sinum.”
„Neró gamli var
Ijómandi maður”
^Filabeinsturnar eru liklega
frægustu turnar i heimi, og þaö
urnar. En ég efast um að Neró
hafi kveikt I Róm. Ég held að
Neró hafi veriö það mikill lista-
maöur, að hann heföi ekki þurft
aö kveikja I borginni til að fá inn-
blástur, en hann hefur kannski
fengið innblásturinn viö bálið.
Neró hefur fengið svo slæmt orð
á sig vegna ofsókna sinna á hend-
ur kristnum mönnum. Þess vegna
held ég að eftirmæli hans séu föls-
uð.
Aubrey Beardsley sagði ein-
hvern tima, að Neró hefði lýst upp
leikvanginn með logandi kyndl-
um kristinna manna (þeir voru
tjörubornir og sfðan kveikt i), og.
það væri eina birtan, sem hefði
iiiduu iiicu iuui ímynuun
arafl og sköpunargleði, er ekk
hægt að endurtaka sig”.
hverju sumri frá þvi ég var
tveggja eöa þriggja ára var ég I
sveit I Landssveitinni hjá einstak-
lega góöu fólki, sem aldrei iét mig
gerahandtak, og ég undi mér hiö
besta. En einhvern veginn hefur
borgin alltaf átt rikust Itök i
mér.”
— Er þetta tilbúin andúð?
„Alls ekki, langt frá þvi. Ég
verð einfaldlega eftir vissan tima
leiður á landslagi.
Ég var einmitt að róta i göml-
um teikningum frá þvi ég var sex
eða sjö ára. Flestar þeirra eru
myndir af stórborgum eins og ég
imyndaði mér þær, hótelskilti og
háhýsi. Hins vegar er ég veikur
fyrir skógum og kirkjugöröum.
Það eru kannski áhrif frá lesn-
ingu i bernsku um dularfulla
skóga. Kirkjugarðar eru mér eins
og litil sögubók. ÞU labbar um og
skynjar niö aldanna eins og Þór-
bergur kallaöi þaö. Ég fer oft I
gönguferðir um kirkjugaröa, og
þá aðallega þann gamla. Þegar
ég labba I bæinn frá Granaskjól-
inu, fer ég alltaf þar um.”
Meö þessum orðum botnum viö
samtalið, þvi við töldum enga
þörf fyrir lokaorð af neinu tagi.
Flóki hefur nefnilega ekki sungið
sitt siðasta.
besta við þá, er að maður þarf
ekki að hreyfa sig úr stað til að
sjá þá. Þeir eru nefnilega ósýni-
legir, en hver og einn getur byggt
sér einn slikan með litlum til-
kostnaöi.
Flóki veltir pipunni góða stund
milli handanna.
„Ég mundi halda mig eins lengi
þar og hægt væri að koma þvi
viö.”
— Af hverju?
„Ég veit það ekki. Mér finnst ég
ekki eiga heima i þvi þjóðfélagi
og þeim timum sem við lifum á.
Ég get ekki skilgreint það nánar.
Ég er ekkert viss um nema ég
hefði orðið utangátta á öðrum
tima. Það eru viss timabil sem
höfða meira til min en önnur, en
sjálfsagt hefði verið jafn „erfitt”
aö lifa á þeim.
Ég hefði ekkert haft á móti þvi
að lifa á timum Nerós. Ég held að
Neró gamli hafi verið ljómandi
maður. Það sést lika á þvi hvern-
ig fólk hyllti hann löngu eftir
dauða hans. Það má lika lesa það
milli linanna i verstu niðskrifum
um karlinn, að þetta hafi verið
ágætur stjórnandi, mildur reg-
ent.”
— Hvað meö bruna Rómar?
„Það hlýtur að vera óska-
draumur hvers listamanns, að fá
þvilikan innblástur upp i hend-
„Max og Moritz eru tveir hugljúf
í*> lillti* co/lictor”
grein Flóka, liggur svo að segja
beint viö að spyrja hann hvort
hann hafi áhuga á teiknimynda-
sögum.
„Ég er mikill Tinna-aðdáandi,
og við getum tekið Felix með. Ég
hef yfirleitt gaman af þvi, sem
kallað var i gamla daga hasar-
blöð. Hins vegar hef ég takmark-
aöan áhuga fyrir Disney, nema
stóra úlfinum.”
— Nú er mikill munur á heimi
Tinna og þeim heimi, sem kemur
fram i þinum myndum. Hvers
vegna þá þessi mikli Tinna
áhugi?
„Tinni er ansi vel teiknaöur og
sögurnar eru yfirleitt spennandi.
Tinni er oft vaðandi I dularfullum
okkúlt ævintýrum.
Svo eru náttúrulega Knoll og
Tottog fyrirrennarar þeirra, Max
og Moritz. Það var teiknarinn og
ljóðskáldið Wilhelm Busch, sem
„Mér finnst þetta alveg ægilegur
prósess að láta klippa mig”.
Salo eða 120 dagar i Sódómu, er
eitthvertstórkostlegasta listaverk
á sviöi kvikmynda.”
— Er það einhver sem þú held-
ur sérstaklega uppá?
„Nei, ég get ekki sagt það. Þaö
væri þá helst Visconti.”
Myndir Viscontis f jalla gjarnan
um úrkynjaðar aðals- eöa stór-
borgaraættir. Skyldi þaö vera þaö
sem heillar Flóka mest?
„Ég legg mjög jákvæða merk-
ingu I oröið dekadent (úrkynjað-
ur). Fyrir mér er dekadens eitt-
ánægju. Ég get nefnt Visconti
(einhver yndislegasta mynd sem
ég hef séð, er Dauðinn i Feneyj-
um, reyndar er þetta lika ein af
uppáhalds bókum minum eins og
Thomas Mann er einn af mínum
uppáhalds höfundum), Fellini,
Bergman, svo maöur tali nú ekki
um menn eins og Hitchcock og
Polanski. Kenneth Anger (en
hann er einn af þekktari „under-
ground” kvikmyndaleikstjórum i
Bandarikjunum) og gamlir menn
eins og Fritz Lang og Dreyer. Og
einn er sá maður sem alls ekki
mð gleyma, en það er Pier Paoio
Pasolini, en siðasta mynd hans,
er f Flókaflokknum"