Helgarpósturinn - 17.08.1979, Qupperneq 18

■ feU-YVi
v v NA' ‘‘JXVX
18
Föstudagur 17. ágúst 1979
—he/garpásfurinri-
GalleriSuöurgata 7 fékk hingað
þýska saxafónleikarann Peter
Brötzmann um siöustu helgi.
Hélt hann tvenna tónleika i
Norræna húsinu á laugardegi og
Stúdentakjallaranum á sunnu-
dagskvöldi. Þetta er í annað
sinni sem Galleriið býður uppá
einleikstónleika evrópsks frjáls-
djassleikara i Reykjavik: i
fyrra blés hér bretinn Evan
Parker og þótti mörgum „inter-
esting að viðstöddum höfundi”
svo notuð séu orð Jóns Múla, er
hann hlýddi á John Coltrane
1967.
Margir frjálsdjassmenn hafa
forðast einsog heitan eldinn orð-
ið „jazz” og suðurgötumenn
fðru einsog köttur kringum heit-
an graut er þeir auglýstu tón-
leikana. Duke Ellington og
Charles Mingus vildu aldrei
kalla tónlist sina djass og
kannski væri best ef orðiö heföi
farið i gröfina meö King Oliver,
svo margvisleg er sú tónlist sem
ber þetta vörumerki, ekki siður
en það sem kallað er „sigild tón-
list” (nefnd af sumum „æðri
Peter Brötzmann
í Norræna húsinu
tónlist” sbr. ariar: „æðri kyn-
stofn”). En vörumerki eru
nauðsynleg eigi að láta almenn-
ing vita svona nokkurnveginn
hvað verið sé að bjóða uppá og
ég er viss um aö fleiri heföu
yfir tóninum og margvislegir
tónalitir voru aðalsmerki leiks
hans á þetta hljóðfæri. Brötz-
mann notar ekki hringblásturs-
aðferðina einsog Evan Parker,
en eitt áttu þeir sameiginlegt i
Jazz
eftir Vernharð Linnet
mætt til leiks i Norræna húsinu
hefði þess verið rækilega getið
að Brötzmann væri einn fremsti
frjálsdjassleikari álfunnar og
það er hann svo sannarlega að
minu áliti eftir þessa tónleika.
Brötzmann hóf leik sinn meö
að blása i tenórsaxinn, sem
margir telja það hljóðfæri er
hann tjáir sig best i gegnum og
þóttu mér þau tvö tenórverk er
hann blés á tónleikunum það
besta er hann bauö þar uppá.
Yfirvegaður leikur, fullt vald
blæstrinum, mikla notkun á
yfirtónum. Yfirtónar eru ekkert
nýtt fyrirbrigði i djassinum:
þeir hafa verið notaðir mikið
siðan John Coltrane fór að gera
tUraunir i þá veru uppúr 1960.
Þótt mörgum kæmi kannski
leikur Brötzmanns spánskt fyrir
eyru var ekki neinn nýr sann-
leikur boðaður þar. Margar
uppogniöurútogsuður klisjur
t.d. Albert Aylers og Pharao
Sanders frá sjöunda áratugn-
um, hljómuöu úr blásturrörum
hans. En hann lék af einlægni og
oft var leikur hans býsna
skemmtilegur, sérilagi á fyrri-
hluta tónleikanna. Það er oft á
tónleikum sem þessum að það
tekur drjúga stund fyrir hlust-
andann að ná sér aftur á strik
eftir hlé. Fyrstu hughrifin eru
það sterk.
Auk tenorsaxafónsins lék
Brötzmann á sópransaxafón,
talaði hann , urraði, stakkató,
þögn: klarinettið tók hann i
sundur I öðru verkinu þartil
hann lék á munnstykkið eitt:
bassaklarinettið — leikurinn
var jarðkenndur og riffin
streymdu fram. Eitt pianóverk
meðtexta fluttihann eftir hléog
spann á sópraninn á milli lest-
urs.
Peter Brötzmann var löngum
kallaður „enfant terrible”
þýsks djass en áköfustu adáend-
ur hans nefndu hann „föður
þýsks djass”, svona einsog Jelly
Roll Morton kallaði sjálfan sig
upphafsmann djassins. Hvað
um það, Brötzmann er hæfur
maður og gegn í sinni sveit og
Albert Mangelsdorf, sá þýskra
djassleikara er ég tel merkast-
an, var i hópi þeirra er fyrst
mátu Brötzmann að verðleik-
um. Þeir hafa leikiö saman við
hátiöleg tækifæri allargötur sið-
an 1967 og má ætla að Mangels-
dorfhafihaft þau áhrif á Brötz-
mann að leikur hans varð yfir-
vegaðri og lýriskari en fyrrum :
slíkir kaflar milli eldspúandi
hriöskotaár&sa áttu stóran þátt
i að gera þessa tónleika eftir-
minnilega.
Stuttar kvikmyndafréttir
“ Michael Cimino, leikstjóri
Hjartarbanans i Regnboganum,
hefur nú tekið til við næstu mynd
sina. Hann semur sjálfur handrit-
ið, en i aðalhlutverkum eru: Kris
Kristofferson, Christopher
Walken, Jeff Bridges, John Hurtk
Isabelle Huppert, Sam Waterston
og Brad Douriff. Myndin heitir
„Heaven’s Gate.”
■ Steven Spielberg (Jaws, Close
Encounters) er sömuleiðis byrj-
aður ánýrrimynd. Sú heitir 1941,
og i helstu Jilutverkum þar eru
Tim Matheson, Toshiro Mifune,
RobertStack, Ned Beatty, Warr-
en Oates, Treat Williams,
Christopher LeeogMurray Ham-
ilton.
- Leikstjórinn og fyrrum kvik-
myndatökumaðurinn Nicolas
Roeg er lika að gera nýja mynd,
sem tekin er i Vin, London,,
MoroccoogNew York. Roeg, sem.
á að baki myndir eins og Walk-
about og The Man Who Feil to
Earth, hefur fengið til liös við sig
Art Garfunkel, sem litið hefur
leikiö siðan I Catch 22 og Theresa
Russcl, sem lék dóttur Robert
Mitchum i ,,The Last Tycoon”.
Auk þeirra eru Harvey Keitel,
Denholm Elliot og fleiri i stórum
hlutverkum.
“ Hjartaknúsarinn Robert Red-
ford er lika kominn af stað eftir
nokkurt hlé. Hann er I aðalhlut-
verkinu i nýrri mynd sem Bob
Rafaelson (Five Easy Pieces)
leikstýrir, og heitir „Brubaker”.
“ Annar hjartaknúsari, Paul
Newman, er um þessar mundir
að leika i „The Day the World
Ended” sem James Goldstone
leikstýrir. Auk hans koma fram
William Holden, Jacqueline Biss-
et, Eddy Albert, Red Buttons,
Barbara Carreraog fleiri.
“ Ken Russell, hinn sérstæði
breski leikstjóri, er að gera
myndina Altered States, eftir
handriti annars sérstæðs lista-
manns, Paddy Chayefsky. Mynd-
in er gerð fyrir Warner Bros og
tekin i Ameriku. Aðalhlutverkin
erui'höndum Wiliiam Hurt, Blair
Brown og Bob Balaban.
“ 1 Englandi er verið að taka
„Clash of the Titans”, meö Laur-
ence Oiivier, Maggie Smith, Ur-
sulu Andress, Clarie Bloom og
Burgess Meredith. Leikstjóri er
Desmond Davies.
Herbert Ross, sem leikstýrði
The Turning Point (i Nýja BIói)
erað gera myndina „Nijinsky” i
Feneyjum, Búdapest, Monte
Carlo, Genf og London. George
De La Pena og Alan Bates eru I
aðalhlutverkunum.
—GA
Blúsrokk, jazz, diskó
J.J. Cale — 5
J.J. Cale er nýbúinn að senda
frá sér sina fimmtu plötu og kall-
ar hana einfaldlega 5.
J.J. Cale ólst upp i Tulsa i Okla-
homa (þar sem margir islenskir
flugvirkjar sækja menntun sina)
og fór ungur að leika á börum og i
litlum klúbbum með æskufélaga
sinum Leon Russell. Seinna var
ár kom út hans fyrsta sólóplata,
Naturally.
Siðan hefur honum stöðugt vax-
ið fiskur um hrygg. Tónlist hans,
sem kalla má blúsrokk, hefur
orðið mörgum til fyrirmyndar ss
Eric Clapton og nú siðast en ekki
sistDire Straits. Ef einhver aðdá-
andi Dire Straits hefur ekki hlust-
að á J.J. Cale, þá á hann mikið
eftir!
Popp
eftir Pál Pálsson
hann forsprakki hljómsveitar
sem kallaði sig Valentines og
reyndi að hasla sér völl i Nash-
ville sem kúrekasöngvari, en án
árangurs. Hann fór eftir það til
Los Angeles, hvar hann samdi og
hljóöritaði lagið After Midnight,
sem seinna átti eftir að veröa
mjög vinsælt með Eric Clapton.
En J.J. Cale gekk illa að koma
undir sig fótunum i L.A. og sneri
aftur til Tulsa, þarsem hann setti
upp litiö Stúdió og beiö eftir stóra
tækifærinu, sem kom 1972 og það
En J.J. Cale hefur aldrei orðið
nein súperstjarna I venjulegum
skilningi, þó vel megi hugsa sér
hann þjóti nú upp vinsældalistana
i kjölfar Dire Straits með nýju
plötuna sina 5.
Joni Mitchell —
Mingus
Hin nýja plata bandarisku
söngkonunnar Joni Mitchell,
Mingus, er sennilega hennar
metnaöarfyllsta verk til þessa.
Platan sem tileinkuð er minningu
hins góökunna djassista Charles
Hon gör Islands
grafiM várldskánd
Katwke n&ii
p& öU Ik en oy cxportar
keí aom knn g5ra det UUa
landet Ilka kknt »ora Udi
gare íe» flske. l’nder »<f
nare ir h»r nAmligett i»
IMtk graftk vflekt alil
mer imernattoneli upp
loflrksamhet, Ffwa ttua
grafiker frfln ðeo vofka-
ni«k» eagoða har pi bara
kenstatveket att' fervt„

Ragnheiður Jónsdóttir:
„Ein af fremstu grafík-
listakonum heimsins”
segir í grein um hana í sænsku blaði
Sænskt dagblað birtí nýlega
grein um Ragnheiði Jónsdóttur
grafiklistamann. Þar segir að is-
lensk grafik sé að hasla sér völl á
alþjóðavettvangi, og sé Ragn-
heiður einn eftirtektarverðasti
fulltrúi hennar. Hún hafi sýnt
myndir sinar viða um heim og
vakið mikla athygli.
Sænski blaðamaöúrinn segir,
að alþjóðleg viðurkenning Ragn-
heiðar sé merkileg fyrir margra
hluta sakir. Siðan segir: „HUn
hefur sýnt það með hlýjum og
persóniúegum myndum sfnum,
aöli'til þjóð getur komist á heims-
kort menningarinnar.”
„ímyndaröðmeð stólum, hefur
hún gefið okkur ógleymanleg
tákn fyrir konuna og hlutverk
hennar. Stóllinn táknar hvort
tveggja I senn, hásætið og aðgerð-
arleysið. Klæði konunnar, sem
liggja á stólbakinu, þrútin af
þunguninni. Það verða engin sér-
stök klæði, heldur algild. Einnig
þegar þau hanga tóm og pokaleg
á herðatrénu, eru þau þrútin af
frjósemi og þreyta þeirra verður
að þreytu allra kvenna og tákn
fyrir baráttu kvenna á öllum
tima.”
Leiðréttíng
1 siðasta Helgarpósti sögðum
viö frá nýju skáldverki eftir Ein-
ar Guðmundsson, sem gefið er út
á vegum Dieter Roths Verlag í
Þýskalandi. Þau mistök uröu, að
ekki var fariö rétt með heiti bók-
arinnar. Hún heitir:
„The Mecraplystic Impigna-
tion of Harry the Caveman”.
Þetta leiöréttist hér með, og biðj-
um við Einar afsökunar á mistök-
unum.
HVAÐ VILTU SEGJA MÉR ?
Það mun hafa verið leik-
skáldið Saroyan sem einhverju
vsinni dró upp (skop)mynd af
ungskáldi sem orti ljóð sem
aðeins voru eitt orð. Eitt ljóða
hans var: Blóm. — Hvorki
meira né minna. Hann steig
stórt skref þegar hann þoröi aö
setja saman tvö orð: Bróöir
minn.— Sem dæmisaga speglar
þessi sögn ágætlega þann vanda
sem margt nútimaskáldið hefur
lagt á sig og lesendur sina. Gildi
orðanna sem slikra virðist hafa
farið vaxandi, menn hafa gert
sér ljósari allskonar tilfinninga-
tengls orða, og margir hafa
fengið okkur lesendur til aö
hugsa á annan veg en fyrr meö
þvi að beita óvæntum tengslum
oröa. — En veikleiki aðferðar-
innar liggur lika i augum uppi.
Þvi óræðara sem ljóöið hefur
oröið, þeim mun margháttaöri
verða túlkanirnar, þeim mun
óljósara hvað skáldið vildi sagt
hafa.
En svo hafa lika verið uppi
aörar hræringar. Sumir tala um
opin ljóð, aðrir um játninga-
skáldskap, og báðir virðast eiga
við þesskonar ljóð þar sem
hjalaðer áeinföldu máii um hin
ekki siður deginum ljósari en
hinnar: Þótf smámunir hvers-
dagsins geti verið „skáldlegir” i
vitund einstaklings á tilteknu
augnabliki, er alls ekki vist að
honum takist að miðla öðrum

Bókmenntir
eítir Heimi Pálsson

hversdagslegustu viöfangsefni.
Vitanlega getur slík aöferð átt
mikið til slns máls. Þvi flóknari
sem veröld okkar gerist, þeim
mun nauösynlegra er okkur
áreiðanlega að taka eftir
smámunum umhverfisins — og
meta þá að verðleikum. En
veikleiki þessarar aðferðar er
stemmningu sinni. Það sem
honum fannst skáldskapur
getur orðiö argasta flatneskja I
augum annarra.
Ösjálfrátt spretta þessar hug-
leiðingar fram á ritvélina þegar
ég fer að velta fyrir mér nýrri
ljóðabók Steinunnar Sigurðar-
dóttur: Verksummerkjum