Helgarpósturinn - 17.08.1979, Page 20

20
Föstudagur 17. ágúst 1979 —helgarpásturinrL_
Rúna
Nýlokið er fyrstu einka-
sýningu Guðriinar Á. Þorkels-
dóttur i Gallerl Suðurgötu 7. Þvi
miður birtist þessi grein eftir að
| sýningunni lýkur, en það kemur
I ekkil veg fyrir kynningu álista-
konunni og verkum hennar.
Rúna, eins og hún er kölluð,
hefur verið við nám i Hollandi
undanfarin ár. Upp á slðkastið
hefur hún þó unnið sjálfstætt og
var afrakstur þessarar vinnu á
sýningunni I Suðurgötu. A sama
tlma tekur hún þátt I samnor-
, rænni vefnaðarsýningu sem
j heitir Skandinavisk textil trien-
i nal.
Af þessu má ráða að, Rúna
í hefur fengist við vefnað. En
j verk hennar eru ekki vefnaður I
þeirri merkingu sem flestir
leggja I orðið. Þegar á náms-
árum sinum I Myndlista- og
Handlðaskólanum, fannst henni
hefðbundin textllaðferð vera
komin á vissar blindgötur og
vefnaðurinn bera of mikinn
keim af málaralistinni. Tók hún
þvi að hugleiða aðrar leiðir til
útvlkkunar vefnum. Með því að
ganga út frá mjög einföldum
grundvallaratriöum nálgast
Myndlist
eftir Halldór Björn Runólfsson
vatni og karsafraEÍjum er stráð
á, verða að fagurgrænum
mottum þegar karsinn skýtur
hún viöfangsefnin á nýjan hátt.
Þessar hugmyndir (concept),
^eru i nánum tengslum við nátt-
úruna sem skipar háan sess I
verkum Rúnu.
I náttúrunni er alltaf verið
að spinna og sjálf er náttúran
vefur. Köngulóin spinnur sér
I vef, vafningsjurtin vefur sig
í utan um hvað sem á vegi hennar
j verður, grasið undir fótum
, okkar er ekkert annaö en ofið
i teppi o.s. framv. Þetta hefur
! Rúna komið auga á og skilið. 1
| ljósi þessa verða verk hennar
I auðskilin hverjum sem nennir
j að Ihuga þau.
| Baðmullardreglar vættir I
rótum. Eftir þvi sem vatnið
þverr, deyr og gulnar karsinn
smám saman og breytast þar
meö verkin dag frá degi.
Annað verk er Vefur í garði.
Þar er ofin motta lögð á gras
undir berum himni og látin
liggja i' tvo mánuði. Þegar hún
er svo tekin upp, hefur hún
breyst. Vatn og vindar hafa
leikið hana grátt og jurtir vafið
sig I hana.
Dýrarikið er einnig hluti af
náttúrunni og I einu verkanna
hefur Rúna skilið eftir þræði I
trjágöngu, svo fuglar geti ofiö
sér hreiður úr þeim. Þannig
voru öll verkin á sýningunni
nokkurs konar samvinna lista-
konunnar og náttúrunnar. Þetta
'æruljóðrænverkogsterkí ein-
faldleik sinum. tJtfærsla þeirra
er hrein og klár, vandvirkni og
góður frágangur eykur fegurð
þeirra og gerir þau aðgengileg.
Sýningin er hugsuð fyrir sali
Gallerl Suðurgötu 7 og gefur
henni þvl sterkari heildarsvip.
Ef ég ætti að nefna meðal
verkanna eitt sem hreif mig
meir en annaö, þá væri það
helst Sjávarvefur. Kaöalvefúr
er straigdur I flæðarmálið,
þannig að öldurnar umvefja
hann. Mér finnst verkið þvi ljóð-
rænna sem vatnið er óefnis-
kennt sem sllkt. Það gefur hug-
myndinni þvf nýtt gildi, án þess
að breyta vefnum. Ég get ekki
varist þvi að likja hugsuninni I
þessu verki, við þá sem felst I
ljóðlimi Steins Steinars:
Net til að veiða vindinn.
Rúna sagðist með þessari
sýningu, vera að skila af sér
hugmyndum sem hún hefði
fóstrað undanfarin tvö ár.
Langaöi hana nú, með þeirri
reynslu sem henni hefði á-
skotnast, að vinna beint I lands-
lag (land art) og að bókagerð.
Telur hún Island vera ákjósan- j
legt til landslagsverka, rými
væri nægt og náttúran ósnortin.
Hún bendir á að landið hafi
mikil áhrif á islenska listamenn
og séu þeir yfirleitt ljóðrænni og
tengdari náttúrunni, en starfs-
bræður þeirra erlendis.
Rúna rdcur Gallerl Lóu I
Amsterdam ásamt manni sín-
um Kees Visser, sem einnig er
myndlistarmaður. Hefur
gallerlið starfað I þrjú ár og er
starfsemi þess orðin mjög yfir-
gripsmikil. Gegnum þessa
starfsemi hefur Rúna kynnst
listamönnum frá öllum heims-
hornum og telur hún þessi sam-
skipti þarfa og góða reynslu.
Ennfremur segir hún að hol-
lenska rlkiö sé mjög velviljað'
listamönnum og séu Hollend-
ingar aimennt mjög jákvæðir I
garð listamanna, sem fáíst við
nýjar hugmyndir.
Að lokum spurði ég Rúnu
hvort hún væri grasæta og svar-
aði hún þvi neitandi.
Ég óska Rúnu hér með, til
hamingju með þessa sýningu og
hlakka tii aö sjá framhaldið.
Að sjá og heyra
Þættir Arna Böðvarssonar I
útvarpinu, daglegt mál, eru
með alla bezta efnis, sem
útvarpið flytur. Þetta veit ég aö
margir taka undir. Þar er vlða
komið við, og aö minu mati
fjallað um mál .og málnotkun
með hæfilegri blöndu af Ihalds-
semi og frjálslyndi.
1 þætti fyrir nokkru vék Arni
aö þvi hversu sterkur miðill
sjónvarp væri þar sem saman
færi orð og mynd. Þetta er
auðvitað mikið rétt, en mig
langar til þess að ræða þetta
aöeins nánar, þvl ef til viller hér
alls ekki um að ræða eins einfalt
mál og virðast kann við fyrstu
sýn.
I sjónvarpi er raunverulega
talað til okkar á tvennskonar
máli, — annarsvegar hiö venju-
lega talaöa orð og hinsvegar
myndmálið, — annað hvort
kyrrmynd eða kvikmynd.
Nú er þaö svo, að þótt við
teljum skilningarvit okkar
þróuö og næsta fullkomin, þá er
þaö eins og annað umdeilanlegt.
Staðreynd er, og þetta getur
hver sem er prófað.á sjálfum
sér, að við höfum yfirleitt ekki
orku til þess aö nema hvort
tveggja I senn hljóö og mynd,
þannig að hvorttveggja komist
fyllilega til skila. Annað hvort
hljóðið eða myndin hefur ævin-
lega yfirhöndina og vikur þá
hinu til hliðar.
Um þetta er auðvelt að nefna
1 dæmi.enþettaáeinkumogsér i
| lagi við, þegar um sterkt og
j grlpandi myndmál er að ræða.
! Dæmið sem mér kemur fyrst I
hug 1 þessusambandi sá ég fyrir
áratug I Stokkhólmi. Það var
skólabókardæmi, um hvernig
EKKI á aö gera I sjónvarpi,
enda sýnt á námskeiöi sem vlti
til varnaðar.-. Farið var I heim-
sókn á tannlæknastofu. Þar
voru teknar myndir, meira að
segja nærmyndir af þvl er veriö
var aö gera við tennur barns.
Auðvitað fylgdi með hvissandi
borhljóðið í tólum tannlæknis-
ins. Með þessum myndum las
þulur texta með ógnvekjandi
tölum um tannskemmdir skóla-
barna I Svfþjóð.
Þetta var svona tveggja,
þriggja mlnútna fréttainnslag,
og þegar sýningu þess var lokið
vorum við áhorfendur spuröir
hvað þulurinn hefði sagt um
tannheilsu sænskra barna. Það
gat enginn rakið efni textans:
við höfðum ýmist verið önnum
kafin við að vorkenna barninu I
stólnum eða kviða fyrir næstu
heimsbkn til tannlæknisins.
Þarnahefði farið betur á þvl að
nota teikningar til fyllingar með
lesna textanum þannig hefði
fréttin komist betur til skila.
Það freistar min að nefna
annað dæmi. Einhversstaðar
las ég frásögn af mynd er sir
Laurence Olivier geröi eftir
Hamlet-leikriti Shakespeares. I
einræðum Hamlets fer mynda-
vélin á stjá og sýnir eitt og
annað sem ætlað er að gefa
orðunum aukið gildi. Þetta mis-
heppnast hinsvegar gjörsam-
lega, þar sem myndirnar draga
alla athyglifrá þvi sem verið er
að segja og eyöileggja gjör-
samlega áhrif þessara frægustu
kafla leikbókmenntanna* 1,
Það er vandiað blanda saman
orðum og myndum svo vel fari,
af þvi að við eigum svo erfitt
með að nema hvort tveggja i
senn. Ég hef stundum sagt, að
þaö væri mesta list þess er
semur texta með mynd, ekki
hvað hann ætti aö segja, —
heldur hvenær hann ætti að
þegja. Það er nefnilega svo
ákaflega oft sem best fer á þvi
að myndmálið fái eitt að ráða.
Hugsum okkur til dæmis stang-
arstökkvara sem er að gera til-
raun til aö setja met. Hann
hleypur af stað... Það þarf engin
orð að hafa þar um. Myndin
segir það sem segja þarf. Marg-
ar myndir sem komu á sjón-
varpsskjáinn frá Eyjagosi á
Dæmisögur Esóps
í nfrri útgáfu
Bókaútgáfan Saga mun gefa út
með haustinu Dæmisögur Esóps i
þýðingu Þorsteins frá Hamri,
sem einnig skrifar formála.
Dæmisögur Esóps hafa nokkuö
oft verið gefnar út á tslandi og
hafa margir þýðendur spreytt sig
á þeim. Séra Einar Sigurðsson
I Heydölum var fyrstu
manna til að snúa þeim á Is-
bensku. A eftir honum voru
það séra Guðmundur Erlends-
son á Felli, séra Stefán Ól-
afsson i Vallarnesi og Páll
Vldalin lögmaður, og sneru þeir
sögunum i Ijóð. Þekktust þýðinga,
er þýðing Steingrims Thorsteins-
sonar, sem kom út árin 1895, 1907
og 1942. Þýðing Freysteins Gunn-
arssonar kom einnig árið 1942.
Að sögn Haraldar J. Hamars
hjá bókaútgáfunni Sögu, er þetta i
fyrsta skipti sem dæmisögurnar
koma Cit I myndskreyttri útgáfu á
íslandi, og eru myndirnar eftir
breskan listmann, Frank Baber.Þá
voru eldri þýðingarnar mjög
styttar, en þessi útgáfa er mun
fyllri.
Fátt er vitað um Esóp, en taliö
er að hann hafi verið þræll á ein-
hverri eyju I Eyjahafi á 6. öld fyr-
ir Krist. Það er talið að dæmisög-
unum hafi verið safnað saman i
þetta safn, sem ennþá lifir, um
300 árum fyrir Krist.
„Dæmisögurnar flytja einfald-
an ,, klassiskan og ljósan boð-
skap, sem öldum saman hefur
snortið börn og fullorðna um allan
heim, og þetta er geypilega
skemmtileg bók að gefa út,”
sagði Haraldur J. Hamar, —GB
„Víkingurinn”
ný sovésk skáldsaga
Sovéski rithöfundurinn
Georgí Gulía hefur nýlega
lokið við skáldsögu, sem
hann nefnir „Víkingur-
inn". Sögusviðið er Noreg-
ur, nánar tiltekið fjörður
einn, ekki langt frá þar
sem nú stendur borgin Ale-
sund.
Sagan greinir frá tveim ung-
mennum, Guðrúnu Skeggjadóttur
og Kára Gunnarssyni, sem fella
hugi saman. Þau standa i þeirri
trú, að heimurinn umhverfis þau
sé eins friðsæll og fjörðurinn
heima, og trúa ekki þegar þeim er
sagt frá þeirri villimennsku sem
ræður alls staðar ríkjum.
Stúlkan lendir slðan i þvl, að
henni er nauðgað á svívirðilegan
hátt. Kári leggur af stað á fund
ofbeldisseggjanna og heggur þá
niöur. Þau Kári og Guðrún skilja,
-að þarna er þeim ekki lengur
vært, og sigla burt af heimaslóð-
um.
Hugmyndina að bók þessari
fékk Gulia er hann var I svlþjóö
fyrir átta árum, en þá var hann
að þvi spurður hvort honum hefði
aldrei dottið I hug á kynna sér
timabil vikinganna. Aður en hann
hófst handa viö að skrifa bókina,
rannsakaði hann heimildir um
þetta timabil. Þá ferðaðist hann
mikið um vlkingaslóöir, á Norð-
urlöndum, I Þýskalandi og allt til
Teheran I Iran. Ennfremur fór
hann um slóðir Væringjanna I
Miklagarði.
Við samningu bókarinnar, hef-
ur Gulia reynt að llkja eftir stll Is-
lenskra og norskra sagna.
sinum tlma voru sama eðlis:
það var afar auðvelt að eyði-
leggja þær meö orðum.
Oft hefur mér fundist að einn
megin galli við islenzkar heim-
ildarmyndir, ekki aðeins
myndir sem sjónvarpið gerir,
heldur og myndir annarra, að
þar er y firleitt reynt aö þröngva
of miklum texta, til áhorf-
enda. Þaö er ástæðulaust aö
verahræddur við þagnirnar, og
oft er betra að þegja, en teygja
lopann um sjálfsagða hluti.
Mér er minnisstætt atriði úr
Reykjavíkurkvikmynd, sem
frumsýnd var fyrir nokkrum
árum. Þar voru sýndar mynd-
ir frá vöruuppskipun við
höfnina i Reykjavlk. Sem við
sáum myndirnar sagöi þulurinn
okkur, að þarna væri nú verið að
skipa upp vörum við hafnar-
bakkann i Reykjavlk! Textinn
verður að bæta einhverju við
myndina, gefa henni nýja vidd,
annars á hann ekki rétt á sér.
Oft er þaö sjálfsagt svo, að
mönnum sýnist sitt hvað um
myndskreytingar til dæmis með
fréttum i sjónvarpi, þar sem er
naumur tlmi til að afla mynd-
efnis. Meginregla þar, er aö
betra er að hafa þularandlit i
mynd lesandi fréttina heldur en
að hafa vonda myndskreytingu.
Staðreynd er að mannsandlit
getur oft verið eitt besta sjón-
varpsefni, sem völ er á.
1 fréttum er ekki alltaf timi til
að aðhæfa textann myndunum
svo vel sem æskilegt væri. Mér
verður það tii dæmis lengi
minnisstætt er ég einhverju
sinni fyrir mörgum árum var aö
lesafrétt I sjónvarpi um hafnar-
framkvæmdir I Neskaupstað.
Sem ég las, að unnið væri við
hafnargeröina meö feikna stór-
virkum tækjum þá var mér litið
af handritinu á skjáinn. Þarsat
þá maður á bryggjukanti og var
að telgja til spýtu með skarexi.
Þá munaði mjóu að gera yröi
verulegt hlé á fréttalestri vegna
hláturs.
Samspil hljóðs og myndar er
viðfangsefni þeirra, sem fást
við fjölmiðlun I sjónvarpi. Þar
um er hægt að gefa góð ráð, en
algildar reglur verða vart
fundnar.