Helgarpósturinn - 17.08.1979, Síða 23

23
helgarpósturínn. Föstudagur 17. ágúst 1979
Svokölluð Reykjavikurvika
hefur staðiö yfir frá þvi á mánu-
dag. Tilgangurinn mun vera sá
eftir þvi sem samþykkt var i
borgarstjórn i vetur að kynna
stofnanir höfuðborgarinnar og
verkefni, sem unnið er að innan
þessara stofnana.
Þetta er góð hugmynd. Hins
vegar sýnist manni, að litið sé
raunverulega að græöa á þessu
þótt viljinn virðist góður. Þaö
getur svo sem verið nógu gaman
að skoða og kynnast Rafmagns-
veitu Reykjavikur, að ekki sé
talað um Þróunarstofnunina. Og
Kjarvalsstaðir geta svo sem verið
ágætir lika.
En það sem væri e.t.v. gagn-
legast við kynningu af þessu t®i
væri að gefa borgarbúum meiri
og betri innsýn inn i sjálfa stjórn-
sýslu borgarinnar: Hvernig er
peningum okkar varið, hver á- Svona litur borgarbáknið fagurlega út á skipuriti.
VIKA BORGARBÁKNSINS
kveður, að þeim skuli varið i
þetta en ekki hitt, hvernig er slik
ákvörðun tekin, hver er ferill
þessarar ákvörðunar áður en hún
er endanleg með samþykki
borgarstjórnar?
Það eru þess háttar spurningar,
sem á að svara á Reykjavikur-
viku. Þannig geta borgarbúar
lika tekið virkari þátt i stefnu-
mótun borgaryfirvalda og
nálgast þá, sem fara með umboð
okkar.
Reykjavik er feiknastórt fyrir-
tæki. Þetta er fyrirtæki sem við
eigum og ráðum. En samt erum
við harla ófróð um þessi efni.
A launaskrá hjá Reykjavikur-
borg og stofnunum hennar eru um
5000 manns auk 1000 sumarvinnu-
fólks. 1 þetta fer að sjálfsögðu
stórfé. Og það eru einmitt við,
sem eigum að fylgjast mjög náið
með þvi, að vel sé farið með þetta
fé.
í þessum punkti hefði Reykja-
vfkurvika getað verið kjörinn
vettvangur fyrir fulltrúa okkar i
borgarstjórn til að gera borgar-
búum á myndrænan og skemmti-
legan hátt ljósa grein fyrir þessu.
Þá hefði lika mátt gera einfalt
og aðgengilegt yfirlit um stjórn-
kerfi borgarinnar, sem er
flóknari, stærra og e.t.v. óskipu-
legra en margur hyggur.
Höfundi þessara lina telst til, að
á skipuriti um stjórnkerfi
Reykjavikur séu um 113 nefndir,
ráð, stjórnir, skrifstofur, stofn-
anir. Og ekki vantar pólitiska
yfirbyggingu á þetta allt saman.
Af þessum lista eru um 30 nefndir
og ráð, sem eru pólitisk apparöt.
Við fljótlega athugun sýnist
manni, að yfirstjórn einstakra
málaflokka eins og heilbrigðis-
mála eða félagsmála séu undar-
lega mikið dreifð.
Einföldun þessara atriða hlyti
að hafa sparnað i för með sér. Og
jafnvel þótt erfitt sé um vik aö
fækka fólki i þjónustu hjá borg-
inni mætti eflaust i staðinn gera
allt þetta flókna kerfi þannig úr
garði, að þjónusta þess yrði bætt:
að við fengjum meira fyrir okkar
snúð út úr bákninu. Bákn geta
verið góð, ef þau eru nýtt til hins
itrasta.
En nú er það svo, að fyrir
siðustu kosningar var mikið um
þaö rætt að skera af yfirbygging-
unni, skera niður yfirbygginguna.
Og „Báknið burt” er þekkt slag-
orð Sjálfstæðismanna.
Hefur eitthvað gerst i þessum
efnum eftir rösklega eins árs
setu vinstri flokkanna i borgar-
stjórnarmeirihluta? Ekki svo
vitað sé. Raunar ganga sumir
embættismenn borgarinnar svo
langt að segja, að þeir hafi ékki
orðið varir við, að breyting hafi
orðið á stjórn borgarinnar. Allt
gangi þetta fyrir sig á sama
gamla háttinn. Það sé enginn
munur á þvi að vinna undir ihald-
inu og vinstri flokkunum.
Þetta hlýtur að teljast harður
dómur yfir vinstri flokkunum i
borgarstjórn. Kjósendur þeirra
bundu miklar vonir við hina nýju
herra. Það var jafnvel búist við
grænni byltingu á einum degi.
En samkvæmt þvi, sem næst
verður komist verður ekki neinna
breytinga vart, ekki einu sinni i
sjálfri stjórnsýslunni. Það er þá
helst, að kvartað sé undan þvi, að
skortur sé á styrkri pólitiskri
stjórn.
Borgarstjórinn er teknókrati án
nokkurra pólitiskra valda. Hann
er sagður velviljaður. Hann
brosir blitt til þeirra, sem
St jórnarbyltingin i Iran er rúm-
lega misseris gömul, en langt er i
frá að byltingarólgan i landinu
hafi enn runnið sitt skeið. Þjóð-
félagsöflin sem sameinuðust um
að steypa keisaranum af stóli
takast af vaxandi hörku á um
það, i hvert mót iranskt þjóðfélag
skuli renna úr upplausnardeigl-
unni Sem það er statt i um þessar
mundir. Höfuðfylkingarnar skirr-
ast þó enn við að láta sverfa til
stáls, engin vill bera ábyrgð á þvi
að innanlandsófriður blossi upp.
Khomeini erkiklerkur heldur
enn frumkvæðinu sem hann tók
strax við heimkomuna úr útlegð
eftir landflótta keisarans. Hann
situr i Qom, helgri borg shitatrú-
flokksins, og hvikar i engu frá
settu marki, að gera Iran að
sannislömsku riki eftir sinu 79 ára
gamla höfði. I Qom hefur Khom-
eini um sig fjölmennt lið fylgis-
manna og erindreka, þar á meðal
islamskt byltingarráð, en aldrei
hefur verið látið uppi, hverjir i
þvi eiga sæti. Frá Qom lætur
Khomeini út ganga boð og bönn
samkvæmt ströngum rétttrúnaði
um klæðaburð kvenna, um
aðskilnaö kynjanna á bað-
ströndum, um áfengisbann, um
bann við tónlistarflutningi i út-
ráð, sem styöjast við vopnaöar
sveitir sem kalla sig byltingar-
vörð, og hafa tilhneigingu til að
fara sinu fram hvert i' sinu
umráðasvæöi.
Stjórnkerfi Irans er þvi i
molum eftir byltinguna. Herinn
leystist að nokkru leyti upp.
þegar f jöldi óbreyttra hermanna
strauk úr herþjónustu, og tog-
streita rikir milU landvarnaráðu-
neytisins i Teheran og byltingar-
ráðsins i Qom um hvorir skuli
ráða yfir þeim hersveitum sem
einhvers eru megnugar. Atvinnu-
lif er i rúst, þegar frá er talinn
oliuiðnaðurinn, þar sem utan-
rikisverslun er að mestu stöðvuð,
nema innflutningur á matvælum
og útflutningur oliu. Atvinnu-
leysingjar skipta milljónum, en
greiðsla atvinnuleysisbóta hefur
reynst óframkvæmanleg vegna
lömunar stjórnkerfisins. Sama
ástæða veldur þvi að miklar fjár-
fúlgur, sem verja átti til að rétta
við landbúnaðinn og gera þjóðina
á ný færa um að brauðfæða sig,
liggja óhreyfðar og gera ekkert
gagn. Til aðafstýra matarskorti i
borgunum hefurorðið að þrefalda
matvælainnflutning.
Við þessar aðstæður fóru
nýskeð fram kosningar til 73
Bakhtiar, hinn landflótta fyrrum
forsætisráðherra Irans skaut
skyndilega upp kolli i Paris og
sagði stjórn Khomeinis til synd-
anna.
FLOKKADRÆTTIR MEÐAL ERKIKLERKA
varpi og sjónvarpi og um dauða-
refsingu við skirlif isbrotum.
Stjórn landsins að ööru leyti, i
málum sem ekki snerta fyrst og
fremst trú og siðgæði, er að oröi
kveönu i höndum rikisstjórn-
arinnar I Teheran.en i reynd hafa
ákvarðanir hennar verið ónýttar
hvað eftir annað af leynilegu bylt-
ingarráði erkiklerksins i Qom,
jafnvel einstakir trúnaöarmenn
hans hafa reynst geta tekið fram
fyrir hendur ráðherra ITeheran.
Þar að auki hafa verið mynduö
viðs vegar um landið byltingar-
manna stjórnlagaþings, sem á að
leggja siöustu hönd á stjórn-
skipan islamsks lýðveldis i Iran.
Að þeim var staðið á þann hátt, að
nær engir nema eindregnir fylgis-
menn Khomeini fengust til aö
bjóða sig fram. Aðrar helstu
stjórnmálahreyfingar i landinu
lýstu kosningarnar marklausar
og tóku framboð sin aftur.
Fyrstur til að fordæma
kosningafyrirkomulagið var
Shariatmadari erkiklerkur, sem
hefur aðsetur i Qom eins og
Khomeini og gengur næstur
honum að tign heföarklerka is-
lams i Iran. Strax þegar Khom-
eini kom heim úr útlegðinni,
snerist Shariatmadari gegn hug-
myndum hans um islamskt trúar-
riki og hvatti til að lýðræðislega
stjórnarskráin frá 1906 yrði lögð
til grundvallar þeirri stjórn-
skipan sem kæmi i stað keisara-
stjórnarinnar. Þegar Khomeini
stofnaöi Islamska lýðveldis-
flokkinn til að skipuleggja sina
fylgismenn fyrir stjórnlagaþings-
kosningarnar, stofnaði Shariat-
madari Lýðveldisflokk islamskr-
erindi eiga við yfirvöld og vænta
úrlausnar mála, en hann getur
litið gert annaö en að brosa og
koma erindinu áleiðis til einhvers
þremenninganna Sigurjóns,
Björgvins eöa Kristjáns. Sjálfur
getur borgarstjóri.ekkitekið póli-
tiskar ákvarðanir og segja sumir
þetta ástand ákaflega bagalegt.
Þetta minnir á höfuðlausan her.
Að visu hafa félagarnir I þri-
eykinu sina viötalstima, en þaö
hlýtur að vera ljóst, aö það vantar
„system i galskapet”. Um þetta
kvarta margir.
Þess vegna er þaö kannski
alveg hárrétt athugasemd, sem
glöggur maður lét út úr sér um
daginn, að vinstri meirihlutinn
heföi asnast til þess að gera engar
róttækar breytingar á stjórn-
kerfinu. An verulegra breytinga
rúllaði þettta að minnsta kosti á-
fram hikstalitiö.
Ef þeir i vinstri meirihlutanum
heföu farið að gera einhvern
skurk hefði mátt búast við algjöru
stjórnleysi i firnaflóknu stjórn-
kerfi, sem einvöröungu virðist
rúlla áfram af gömlum vana.
Það hefði kannski verið einhver
von til þess„ að almenningur
fengi smáinnsýn inn i þennan
stjórnsýslufrumskóg, ef hann
heföi verið kynnturá Reykjavik
urviku. Að visu hefði ekki verið
réttlátt, að ætlast til þess, að fólk
svona almennt botnaöi mikið i
honum, en við hefðum tekið vilj-
ann fyrir verkið.
Og svo er aldrei að vita nema
einhver hefði getaö komið meö á-
bendingar um hluti, sem betur
mættu fara hreint skipulagslega
séð. Það má nefnilega treysta al-
menningi.
Þannig fara þeir a.m.k. að á
Bretlandi og sjálfsagt miklu
viðar. Þar er þátttaka almenn-
ings i ýmsum fyrirhuguðum að-
gerðum sveitarstjórna beinlinis
lögbundin. Þar er reynt að virkja
almenning. Boltanum er kastað á
milli, þar til allir eru ánægðir, eða
svo til allir.
Það er helst i húsaverndunar-
málum og skipulagsmálum, sem
OtMFOQOOfDd] •
yfirsýn
®M]c§[HÍCqI
ar alþýðu til aö fylkja sfhum
mönnum saman. Flokkur
Shariatmadari er talinn eiga
mikið fylgi. Taleganierkiklerkur,
höfuðklerkur i Teheran, hefúr
látið I ljós svipaða stjórnmálaaf-
stöðu og Shariatmadari. En á það
fékk ekki að reyna, hversu klerk-
legum andstæðingum Khomeini
og strangtrúarstefnu hans vegn-
aði við kjörborðið, ofrikið og ein-
stefnan i kosningaundirbún-
ingnum var slikt, að Shariatmad-
ari lýsti yfir að þátttaka i þeim
jafngilti þvi að gerast samsekur i
að falsa þjóðarviljann. Sömu af-
stöðu tók Þjóðfylkingin, hinn
gamli flokkur Mossadeghs þess,
sem hrakti keisarann i útlegð I
fyrra skiptið.
Stuðningsmenn Khomeini
máttu þvi heita einir um hituna i
kosningunum til stjórnlagaþings-
ins, en um leið verður umboð þess
æði vafasamt. Var þá gripið til
þess ráðs að hefta prentfrelsi
harkalega. Khomeini-sinni sem
gegnir embætti þjóðleiðsagnar-
ráðherra gaf út tilskipanir sem
jöfnum höndum leggja þungar
refsingar viö gagnrýni á stjórn-
völd og trúarleiðtoga i irönskum
ritum og banna erlendum frétta-
mönnum öflun upplýsinga nema
undir beinu eftirliti embættis-
manna þjóðleiðsagnarráðuneyt-
isins. Aðurhafði veriðstöðvuö út-
gáfa Ayandegan, helsta óháðs
fréttablaðs i Teheran, og f jögurra
smærri vinstrisinnaðra blaða,
sem fengið höfðu inni i prent-
smiðju þess, þegar þeim var gerö
útgáfa ómöguleg annarsstaðar.
Atlagan gegn prentfrelsinu
varð tilefni til liðssafnaðar and-
stæðinga Khomeini á götum
Teheran um siðustu helgi. Undir
merkjum prentfrelsis og mann-
réttinda söfnuðust 100.000 manns
saman að áeggjan Heday
Matine-Daftary, foringja Þjóð-
legu lýðræðisfylkingarinnar og
dóttursonar Mossadeghs. Fylgis-
almenningur hefur látið sig ein-
hverju varða hvað sé spjallað i
borgarkerfinu. Hreyfing hefur
skapast i kringum húsverndunar-
málin og þaö hefur verið hlustað á
almenning. Sama ætti að sjálf-
sögöu aö vera uppi á teningnum i
öðrum má laflokkum .Þar eru skipu-
lagsmál ofarlega á blaði. Og nátt-
úrlega græna byltingin. En
kunnugir segja okkur, aö ýmsir
harðir liðsmenn úr vinstri minni-
hlutanum séu nú að veslast upp i
vinstri meirihlutanum eftir að
þeir komust i þá aðstöðu að
hrinda ýmsum kærum baráttu-
málum sinum i framkvæmd. Þeir
hafi kunnað að gagnrýna. Að fram
kvæma er annar handleggur.
Sumir segja jafnvel heilu
nefndirnar óstarfhæfar af þessari
ástæðu. Þaöan séu ekki afgreidd
nein mál, þvi formaðurinn sé svo
vanur aö gagnrýna að hann kunni
ekki að afgreiða.
Og svo þurfum við náttúrlega
að borga brúsann, hvort sem eitt-
hvað er gert á þessum nefnda-
fundum eða ekki. Hver maður
skal fá sitt.
Nei, Reykjavikurviku hefði
mátt hugsa á annan hátt. Er það
ekki bara sýndarmennska að ætla
að kynna Kjarvalsstaði á ein-
hverri sérlegri viku Reykja-
vikur? Eru Kjarvalsstaðir ekki
opnir hvort sem er upp á nær
hvern dag?
Þá vildi ég nú heldur fá upp-
lýsingar um það hvaða reglur
gilda um val á verktökum, sem fá
verk hjá borginni. Hvernig
gengur það fyrir sig? Og hversu
margir skyldu þeir borgarstarfs-
menn vera, sem þiggja laun fyrir
að pússa bilana sina?
Þetta vil ég fá að vita. Og ég vil
að Reykjavikurvika verði annað
en húllumhæ i kringum þrjár
stofnarnir af 113 hjá borginni.
Eftir
Halldór
Halldórsson
Eftir
Magnús
Torfa
ölafsson
menn Khomeini réðust á fjölda-
gönguna með barsmið og grjót-
kasti, en fengu ekki hindrað að
hún kæmist til forsætisráðu-
neytisins og kunngerði kröíúr
sinar.
Næstu daga var Teheran við
suðumark. Khomeini-sinnar
hertóku aðalstöðvar marxista-
samtakanna Fedayeen og settust
um aðseturstað Mujahedin,
islamskrar vinstrihreyfingar.
Mujahedin-menn bjuggust til
varnar, en byltingarverðir skökk-
uðu leikinn og skildu fylkingar að
áður en uppúr sauð.
Eftú- stjórnlagaþingskosning-
arnar og atburðina sem sigldu i
kjölfarið er klofningur fyrri sam-
herja i baráttunni gegn keisara-
stjórninni alger. Khomeini og
hans menn leggja vafalaust
höfuðáherslu á að hraða stjórnar-
skrárgerðinni og gildistöku þess
plaggs, til að löghelga klerkaveldi
i landinu.
Khomeini stjórnaði lokaþætti
baráttunnargegn keisaranum frá
Frakklandi. Nú er sestur þar að
annar iranskur útlagi, Shapur
Bakhtiar, sem sat sex ár i fang-
elsi keisarans en byltingardóm-
stóll Khomeini hefur dæmt til
dauða fyrir aö taka viö forsætis-
ráðherraembætti af keisaranum
og senda her gegn byltingar-
mönnum i vetur.
„Iran var til áður en islam varö
til,” sagöi Bakhtiar, þegar hann
kom úr felum og kaUaði frétta-
menn á sinn fund. „Hafi ekki 1400
ár nægt til að gera Iran islamskt,
verður þaö ekki gert úr þessu”.
Kveðst Bakhtiar telja sig i svip-
aðriaðstööu og de Gaulle á striðs-
árunum i útlegðinni i London.