Helgarpósturinn - 28.09.1979, Qupperneq 4

Föstudagur 28. september 1979 —helgarpósturirírL.
NAFN: Ásmundur Ásmundsson STAÐA: Verkfræðingur FÆDDUR: 2. október 1948 HEIMILI: Kópavogsbraut 11, Kópavogi
FJÖLSKYLDUHAGIR: Eiginkona Guðbjörg Jóna Jakobsdóttir, og eiga þau tvö börn. BILL: Mazda 1977
AHUGÁMAL: Herstöðvamálið og almenn þjóðfrelsisbarátta
Samtök herstöövaandstæöinga hafa veriö mikiö f fréttum aö undanförnu. Fyrir skömmu reistu
féiagar úr samtökunum niöstöng meö hestshaus á Laugarnesi, til mikiliar armæöu fyrir hesta-
eigendur, og skömmu sföar dró tii'tföinda viö Sundahöfn. Hvorttveggia I tiiefni komu fastaftota
NATO til Reykjavfkur.
A iaugardag boöa herstöövaandstæöingar tii Hvaleyrargöngu, og I gærkvöldi dró
til tiöinda á herstöövasvæðinu, eöa viö þaö. Skömmu áöur en fundurínn þar suöurfrá átti aö hefj-
ast fékk Helgarpósturinn Asmund Asmundsson, formann miönefndar Samtaka herstöövaand-
stæöinga til yfirheyrslu.
/
— Hefur Samtökum her-
námsandstæöinga mistekist I
starfi sinu?
Alls ekki. Starf okkar er
náttúrlega fyrstog fremst fólgiö
I þvi aö halda þessu máli vak-
andi á meöan ekki er tekin sú
ákvöröun, sem viö teljum þá
einu réttu, þ.e. aö herinn veröi
látinn fara og við göngum úr
NATO. Þaö eru hæöir og lægðir i
allri svona baráttu, og viö höld-
um áfram ótrauðir hvaö sem á
gengur. Þaö er hættulegt fyrir
okkur aö leggja hendur I skaut,
þegar á móti blæs — þvi þá gæti
orðiö erfitt aö smyrja hjólin aft-
ur þegar stemningin ris.
Þaö er hinsvegar undir þjóö-
inni komiö hvort hún vill hafa
herinn, og það er alveg ljóst, aö
herstöövamáliö stendur ekki
alltof vel meöal pólitikusanna.
En barátta okkar miöast ekki
viö þeirra vilja.
— En veröur herinn rekinn
meö árlegum Keflavfkur-
göngum?
— Nei, hann veröur þaö alveg
örugglega ekki. En Keflavikur-
göngurnar hafa alltaf haft þaö
helsta markmiö aö sýna styrk
herstöövaandstæöinga hverju
sinni, og þær eru Hka til þess aö
þeir sjálfir finni stemninguna
sin á meöal. En þaö getur þó
enginn sagt, aö ekki gæti ein-
hverntimann komiö sú ganga
sem geröi þaö að verkum, aö
stjórnmálamönnum þessa lands
þætti ekki lengur vogandi aö
hafa herinn.
— Hefur þaö nokkur áhrif aö
reisa hestshaus á nlöstöng?
— Þaö er táknræn aögerö eins
og hjá Agli foröum til þess aö
vekja athygli á komu NATO-
flotans hingaö. Þegar slíkur at-
buröur á sér staö má hann ekki
fara framhjá án þess aö viö
spyrnum viö fótum.
— En var þetta ekki hálf
hlægileg aögerö, sem engir
aörir en félagar úr hestamanna-
félaginu Fáki tóku til sin?
— Þaö held ég ekki. Ég held
aö allir hafi tekið þetta til sín.
En hinsvegar hefur einhverjum
I Fáki þótt þetta óviöunandi, og
viö þvi má alltaf búast. En
áhrifin af svona táknrænum aö-
geröum er aldrei hægt aö
kanna, nema meö allsherjar
skoöanakönnun.
— Hvers vegna þessi kippur I
aögeröum núna — fernar
aögeröir á stuttum tlma?
— Viö höföum ákveöiö aö fara
I svokallaöa Hvaleyrargöngu
um slöustu helgi, meö fundi á
Keflavikurflugvelli á undan, til
aö leggja áherslu á aö gangan
væri I tengslum viö herinn og
herstöðina. Þegar svo kom til-
kynning frá Varnarliöinu og
Utanríkisráöuneytinu um komu
herskipanna seinkuöum viö
aögeröunum um eina viku.
Þetta er náttúrlega eitt og sama
máliö, og þvi eölilegt aö þaö
tengist allt.
— Uröu herstöðvaand-
stæöingar ekki fyrir von-
brigöum, þegar sett var inn I
stjórnarsáttmáia núverandi
vinstristjórnar aö hreyfa ekki
viö herstöövamálinu?
— Jú, viö höfum oröið fyrir
vonbrigöum. Þaö vill veröa svo,
aö þegar Alþýöubandalagiö og
Framsóknarflokkurinn fara
saman I rikisstjórn þá vænta
herstöövaandstæöingar þess aö
þaö veröi tekið á þessu máli
eins og jafnan hefur veriö gert
til þessa.
— Nú er Alþýöubandaiagiö
eini fslenski stjórnmálaflokk-
urinn sem hefur tekiö afstööu
aifarið gegn herstööinni. Gátu
herstöövaandstæöingar ekkert
beitt sér fyrir þvl, aö flokkurinn
tæki haröa afstööu I máiinu?
— Ég vil byrja á aö benda á,
aö Framsóknarflokkurinn hefur
þá stefnu, aö herinn skuli fara af
landinu, þó svo að hann hafi
aöra stefnu gagnvart NATO en
Alþýöubandalagiö. En aö sjálf-
sögöu beittu þeir herstöövaand-
stæöingar sem eru virkir i
samtökum okkar sér fyrir þvl af
öllum krafti innan Alþýöu-
bandalagsins, að máliö yröi
tekiö upp. Þaö er svo hins vegar
pólitiskt mat flokksins hverju
sinni hvernig hann hagar sinni
pólitlk.
— Má ekki iita á Samtök her-
stöövaandstæðinga sem eins-
konar deild I Alþýöubanda-
iaginu?
— Þaö held ég aö sé af og frá
aö sé rétt. Samtök herstöðva-
andstæöinga eru rekin algjör-
lega sem sjálfstæö samtök. Og
þrátt fyrir greinilegan vilja
Alþýöubandalagsins fyrir siö-
ustu kosningar til þess aö leggja
höfuö áherslu á kjaramálin,
hvaö sem herstöövamálinu liöi,
þá hættu herstöövaandstæö-
ingar ekki sinni baráttu, og eru
ekki hættir enn. Þaö má svo
benda á, aö aögeröir herstööva-
andstæðinga hafa aldrei veriö
meiri en á þessu ári.
— En er ekki svo, aö Alþýöu-
bandalagsmenn eru ráöandi afl
innan samtakanna, sbr. til
dæmis þá pressu sem málefni
þeirra hafa fengiö I Þjóövilj-
anum?
Ég held aö þaö sé lika alrangt
hjá þér, þvf t.d. samsetningin I
miönefndinni gefur enga vis-
bendingu um þaö, aö Alþýöu-
bandalagiö sé sterkt þar. Hins-
vegar er þar mikiö af óflokks-
bundnu fólki, sem er virkt I
Samtökum herstöövaandstæö-
inga. Varöandi Þjóöviljann, þá
er þaö alveg rétt, aö hann hefur
veriö ákaflega sterkt málgagn
fyrir þessa baráttu. Þaö er fyrst
og fremst vegna þess, aö blaöið
gerir sér far um aö fylgjast
þarna meö. Og ég reikna meö
þvi, að þaö sé til komiö vegna
þess aö þetta er eitt af þremur
markmiöum meö útgáfu Þjóö-
viljans. Hann er málgagn
sósialisma, verkalýös og þjóö-
frelsis. Ég segi bara fyrir mitt
leyti, að þeir gætu þurrkaö út
þjóöfrelsisþáttinn úr hausnum
hjá sér ef þeir bæru sig ekki
eftir aö fylgjast meö baráttu
herstöðvaandstæöinga.
— Hvernig eru hlutföliin miili
flokkanna i Samtökunum?
— Þaö get ég ómögulega sagt
um. Þarna eru félagar bæði úr
Alþýöuflokki, Framsóknar-
flokki, Alþýöubandalagi, Sjálf-
stæöisflokki og óflokksbundnir,
og náttúrlega úr flokkunum
lengst til vinstri. Þetta er ákaf-
lega mislitur hópur, og þegar
viö vorum aö endurstofna þessi
samtök, áriö 1976, þá voru uppi
ákaflega margbreytilegar skoö-
anir á þvi hvernig þau ættu að
starfa, hvernig þau ættu aö
vera skipulögö, og hver ætti aö
vera megin pólitlk þeirra.
— Hverjir eru sterkastir
innan samtakanna, Alþýöu-
bandalagsmenn, Alþýöuf-
flokksmenn eöa Framsóknar-
menn?
— Það veit ég ekkert um. Viö
höfum ekki tölu á sliku og
merkjum ekki menn eftir þvl
hvar þeir standa. Þetta er opin
hreyfing, og þeir sem tileinka
sér þennan málstaö eru her-
stöövaandstæöingar, og félagar
okkar.
— Nú ert þú sjálfur Alþýöu-
bandalagsmaöur — og er ekki
þaö sama aö segja um forvera
þlna?
— Nei, þaö er rangt. For-
maöurinn í þeirri miönefnd sem
undirbjó stofnun samtakanna
var Andri Isaksson. Hann er I
Samtökum frjálslyndra og
vinstri manna, en var áöur I
Framsóknarflokknum. Fyrsti
formaöurinn var Vésteinn Óla-
son, sem þá var óflokksbundinn,
en haföi veriö I Samtökum
frjálslyndra, sjálfur hef ég veriö
formaöur I tvö ár. Satt aö segja
veit ég ekkert um hvernig þetta
var áöur en samtökin voru
endurreist. En mér viröist af
þeim greinum sem ég hef lesiö
um þau frá þvl hér á árum áöur,
aö þeir hafi veriö mjög mikil-
virkir Ragnar Arnalds, Jónas
Arnason, Gils Guömundsson,og
Kjartan ólafsson. Þaö má þó
vel vera aö þeir komi mér frek-
ar I hug en aðrir, vegna þess aö
þetta eru félagar minir I
Alþýöubandalaginu.
— Nú er stór hluti féiags-
manna ungt fólk. Er ekki hætt
viö aö meðal þeirra sé mikiö af
unglingum sem eru aö leita aö
hasar og spenningi?
— Viö höfum ekki oröiö varir
viö þaö, síöur en svo, og I aö-
geröum okkar höfum viö ekki
oröiö mikiö varir viö þaö. En
meöal okkar er ungt fólk, t.d.
menntaskólafólk. Og meöal
þeirra hef ég rekiö mig á marg-
an glöggan ungan manninn. Og
ef þú ert aö vlsa til aðgeröanna
viö Sundahöfn, þá verö ég aö
segja hreint eins og er, aö mér
finnst ekki undarlegt þótt gripi
fólk æsingur I tilraun til aö nálg-
ast herskipin sem veriö var aö
mótmæla.
— Ef þú værir utanrikis-
ráöherra, mundir þú senda
herinn úr landi og ganga úr
NATO strax I dag?
— Alveg umbúöalaust. En ég
verö náttúrlega aö hafa þann
fyrirvara, aö utanrlkisráöherra
ræöur þessu ekki einn. En ég
mundi aö sjálfsögöu leggja
þetta til umsvifalaust.
— Hafa herstöövaand-
stæöingar aflaö sér nóg af
nýjum upplýsingum um herinn
og áhrif hans tii góös eöa ills,
eöa notið þiö sömu gömlu slag-
oröin ár eftir ár?
— Þetta er mikill misskiln-
ingur. Viö höfum gegnum árin
reynt aö viöa aö okkur margvis-
legu efni um herstöövamáliö, og
rökum sem mæla meö því aö
herinn veröi látinn fara, og gegn
þvi aö vera í hernaöarbanda-
lögum. Þessi rök hafa viöa
komiö fram, sérstaklega I mál-
gagni okkar, Dagfara. En þegar
herstöövaandstæöingum og her-
stöövasinnum er att saman I
kappræöum fyrir framan
alþjóö, kannski viö aöstæöur
þar sem mönnum veröur heitt I
hamsi og óviðeigandi orö falla,
þá er oft hætt viö aö umræö-
urnar fari út I ákaflega ein-
faldan málflutning.
— Ef herinn fer, hvaö á þá aö
gera viö þá lsiendinga sem
vinna á Vellinum og þiggja laun
af Kananum?
— Þaö er ljóst, aö veröi tekin
ákvöröun um brottför hersins
þá veröur þaö gert meö aö
minnstakosti tveggja ára
fyrirvara. Þannig ætti aö gefast
timi til aö byggja upp atvinnu-
lifiö á Suöurnesjum, sem um
þessar mundir er I mikilli lægö.
En þvl er ekki aö leyna, aö þaö
getur veriö erfitt meöan herinn
er I nábýli viö þessar byggöir,
vegna samkeppninnar um
vinnuafliö.
— Nú eru ein rök herstööva-
sinna, aö NATO tryggi friöinn I
heiminum — tryggi svonefnt
„hræöslujafnvægi”. Vilt þú taka
þá áhættu sem brottför hersins
héöan gæti samkvæmt þvl haft I
för meö sér?
— Það er Ijóst, aö þaö jafn-
vægi mundi ekki raskast I neinu.
Hinsvegar yröi NATO aö koma
sér upp annarri aðstööu, annaö-
hvort I löndunum I kringum
Island eöa þá meö flugvéla-
móöurskipi, þannig aö jafnvægi
mundi ekki raskast.
— Væri hlutleysi tsiands
tryggt, ef herinn færi?
— Hlutleysi Islands er ekki
tryggt með þessum her, þaö er
ljóst. Eina leiöin til þess aö
halda tslandi hlutlausu er aö
hafa ekki erlendan her hér á
landi og vera ekki aöili aö
hernaöarbandalagi. En þjóð
sem ætlar aö vera hlutlaus i þvi
ástandi heimsmála sem viö
búum við, tekur alltaf áhættu.
Það hafa allar þjóöir þurft aö
gera, I viðleitni til aö halda
sjálfstæöi slnu.
— Vilt þú ábyrgjast persónu-
lega, aö Rússar komi ekki, el
Bandarikjamenn fara frá
tsiandi?
— Þaö er alveg ljóst, aö þaö
getur enginn ábyrgst neitt I
þeim efnum. En ég skal lofa þvi,
aö þaö skal ekki á mér standa I
baráttunni gegn her I landi,
hvort heldur sem sá her er
bandarlskur eöa sovéskur.
— Hvernig eru Samtök her-
stöövaandstæöinga fjár-
mögnuö?
— Þetta er búiö aö vera mikíð
basl i gegnum árin. Þaö hefur
veriö gert mest meö happ-
drættum og almennri fjársöfnun
fyrir stóraögeröir, eins og
Keflavlkurgöngu. Þegar viö
erum meö mjög stórar aögeröir,
eins og t.d. plötuútgáfu, hefur
veriö gengiö mjög hart aö
mörgum.
— Ert þú á launum?
— Nei, ég hef aldrei þegiö
laun hjá samtökunum, nema
þegar ég var aö undirbúa göng-
una 1976.
— Notar þú aöstööu þfna hjá
Samtökum herstöövaand-
stæöinga sem pólitiskan stökk-
pall?
— Þaö væri sennilega búiö aö
sparka mér, ef ég geröi þaö.
— Hvaö helduröu aö þú eigir
eftir aö ganga marga kflómetra
áöur en herinn fer?
— Sem fæsta.
eftir Þorgrim Gestsson
„HÖFUM ORÐIÐ FYRIR VONBRIGÐUM”